Hafsteinn Gunnar Sigurðsson over Under the Tree

'IJslanders gaan tot het uiterste om zon in hun tuin te krijgen'

Een burenruzie over de schaduw van een boom escaleert tot absurde proporties in het zwart-komische Under the Tree. Hafsteinn Gunnar Sigurðsson: "Hopelijk kan de kijker daar allerlei dingen in zien: ruzies tussen naties, een generatiekloof, of gevechten tussen verschillende etnische groepen. Hoe absurd dat allemaal is."

Het begint allemaal met een boom. Of eigenlijk: de schaduw van een boom. Die boom staat in de tuin van Inga en Baldvin, maar de schaduw valt in de tuin van hun buurman Konrad en diens jongere echtgenote Eybjorg. Inga en Baldvin willen hun dierbare boom niet kwijt; Konrad en Eybjorg eisen zonlicht. Die patstelling is het startpunt van Hafsteinn Gunnar Sigurðssons zwartkomische derde speelfilm Under the Tree.

“Dit soort burenruzies over bomen komt in IJsland heel veel voor”, vertelt Sigurðsson op het filmfestival van Venetië, waar zijn film in 2017 draaide in het bijprogramma Orizzonti. “Er zijn op IJsland nu eenmaal bijna geen bomen! Daarom is het over het algemeen ook niet toegestaan om bomen zomaar om te hakken. Mensen zijn enorm verbonden aan het schaarse groen dat er is. Maar aan de andere kant is er ook geen overdaad aan zonuren, dus mensen gaan tot het uiterste om zon in hun tuin te krijgen.”

We bezien de almaar escalerende burenruzie door de ogen van Atli, de volwassen zoon van Inga en Konrad die terug bij zijn ouders is nadat zijn vrouw Agnes hem uit huis geeft gegooid — ze verbiedt hem hun dochter Ása nog te zien. Zoals alle personages in Sigurðssons film zit Atli vol goede bedoelingen, maar zet hij nog weleens een stap verkeerd in zijn pogingen Agnes terug te winnen. “Iedereen wil zichzelf zien als een goed persoon, maar we hebben allemaal goede en slechte dagen. We doen allemaal wel eens iets verkeerd. Dat geldt ook voor mijn personages. Ze zijn me dierbaar; ook al kan ik me niet altijd vinden in wat ze doen, ik kan ze begrijpen.”

Hafsteinn Gunnar Sigurðsson

Kunst- en vliegwerk
Dat bomen in IJsland schaars zijn, ondervond Sigurðsson zelf ook aan den lijve toen hij op zoek ging naar de locatie om zijn film op te nemen. Het grootste deel van Under the Tree speelt zich af rond de modernistische rijtjeshuizen van deze buren. “We hebben een jaar gezocht voor we deze plek vonden”, vertelt Sigurðsson. “Het minimalistische uiterlijk was perfect voor dit verhaal. Er was maar één probleem: er stond geen boom!”

In de film is het nergens merkbaar, maar er was behoorlijk wat kunst- en vliegwerk voor nodig om dat euvel te verhelpen. Te beginnen met het vinden van een boom. “Uiteindelijk hebben we in de krant een oproep geplaatst aan mensen die van plan waren een boom weg te halen uit hun tuin. Zo vonden we een stel dat daar al heel lang tegenaan hikte: de boom moest echt weg, hij blokkeerde hun hele balkon, maar ze konden het niet over hun hart verkrijgen om hem om te hakken. Toen ze onze oproep zagen, was dat een manier om het los te laten — door de film krijgt hun boom een soort eeuwig leven.”

Maar daarmee was de kous nog niet af, want de boom paste vervolgens helemaal niet op de locatie. “We hebben hem op een open plaats gezet en uit alle mogelijke hoeken gefilmd met bluescreens erachter”, lacht de regisseur. “Vervolgens hebben we alleen het onderste stuk van de stam op de locatie geplaatst; de rest van de boom is er digitaal weer aangeplakt. Nogal een complexe onderneming voor iets wat je als kijker hopelijk totaal niet merkt!”

Krankzinnig
Under the Tree vermengt op zwartkomische toon elementen van familiedrama en thriller. Maar voor Sigurðsson heeft de film net onder het oppervlak een serieuzer onderwerp. “Het mag zich dan afspelen in een rustige wijk waar je geen problemen verwacht, maar voor mij gaat het over oorlog. Als je erover nadenkt, zijn veel oorlogen in feite ook burenruzies, maar dan op een gigantische schaal — kijk naar Noord- en Zuid-Korea, of Israël en Palestina. Op die grotere schaal is het moeilijk te bevatten, maar als je het vertaalt naar een kleine, menselijke context dan zie je veel scherper hoe belachelijk en onzinnig het is.”

Dat was uiteindelijk het grotere punt, los van specifieke conflicten in de wereld. “Het ging me erom dat je er als kijker allerlei dingen in kunt zien: ruzies tussen naties, een generatiekloof, gevechten tussen verschillende etnische groepen, wat dan ook. Hoe absurd dat allemaal is. Eén persoon zegt: ‘Ik geloof in deze God’, en een ander zegt: ‘Nee, het is die God’, en daardoor komt er oorlog. Dat is toch krankzinnig? Net zo kinderachtig als ruziën over een beetje schaduw in je tuin.”