Actie! Op de set van Oedipus

Lijnbaansgracht 234A, 1017 PH Amsterdam, 21 maart 2018, 17.18 uur

“Oedipus! Oedipus!”, schalt de menigte, als de politicus uit de glimmende Mercedes is gestapt. Het volk heeft gesproken. Oedipus is onderweg naar het zaaltje waar hij, zijn vrouw, familie en medewerkers de verkiezingsuitslag zullen vieren. Oedipus knikt, wuift, neemt een jongetje uit het publiek in zijn armen en geeft ’m een kus op zijn wang. En hij staat de pers te woord; hij beantwoordt de ene na de andere vraag en laat zich steeds verder uit de tent lokken – tot leedwezen van zijn campagneleider.

Op de dag van de gemeenteraadsverkiezingen nam de jonge Britse regisseur Robert Icke bij de ingang van De Melkweg een filmscène op voor zijn theaterbewerking van Oedipus. Icke, die naam maakte met spannende vertalingen van klassiek repertoire, maakt voor Toneelgroep Amsterdam een eigentijdse, vrije bewerking van Sophocles’ tragedie. Met de titelheld als idealistische, transparante en zeer integere politicus – het type Macron/Obama, zeg maar.

Via een oproep op Facebook en Twitter zijn figuranten geronseld voor de filmopnames. Ze hebben hoodies, T-shirts, borden, vlaggetjes en buttons gekregen, die zijn gemodelleerd naar de iconische Obama-poster van de Amerikaanse straatkunstenaar Shepard Fairey. Hetzelfde soort postertjes hangt op de dranghekken langs de Lijnbaansgracht en op de deuren van De Melkweg.

“Mensen!”, roept een productiemedewerker na de geslaagde repetitie. “We gaan ze filmen met drie camera’s, dus houd er rekening mee dat jullie de hele tijd in beeld zijn.” De hoofdrolspelers Hans Kesting (Oedipus) en Marieke Heebink (zijn vrouw Jocaste) nemen weer achter in de glimmende Mercedes plaats; de campagneleider Creon (Aus Greidanus Jr.) gaat naast de chauffeur zitten. De stoere bodyguard staat naast de auto. “Oedipus! Oedipus!”, juichen de mensen weer. Een fietser wurmt zich door de menigte. Een andere fietser stopt, raapt een vlaggetje op van de straat en begint mee te joelen, het hardst van iedereen.

Kesting verslikt zich in zijn tekst. De regieassistent vraagt het publiek ook te blijven joelen als Oedipus aan een kruisverhoor wordt onderworpen. “En graag nog iets meer geestdrift als hij ‘Dit land is ziek’ zegt. En let op: zijn monoloog duurt een minuut of vijf, blijf in character. Oké, let’s do it!”

De tweede take gaat goed, Oedipus en Jocaste stappen uit, een van de journalisten confronteert Oedipus met geruchten over zijn geboorteplaats en zijn huwelijk: “Uw vrouw heeft alles natuurlijk al een keer meegemaakt.” De menigte joelt, Oedipus belooft het volk dat zijn eerste officiële taak het achterhalen van de waarheid rondom de dood van zijn voorganger zal zijn. Icke staat er tevreden bij te kijken.

“Oedipus is het verhaal van een man die in zijn succes begrenzingen overschreed om vervolgens tot de ontdekking te komen dat hij daarbij over de meest fundamentele grenzen heen is gegaan”, zegt de regisseur als de opnamen achter de rug zijn. “Iedereen maakt weleens een fout. Iedereen wijkt af van het plan. Maar wat doen we als onze fouten al eerder zijn begaan? Wat als die fouten het plan zijn? Wat als die fouten niet meer ongedaan kunnen worden gemaakt? Wat is ons lot? Zijn wij slechts de acteurs in een script dat al geschreven werd? Door onze ouders? Door de goden? Door onze eigen lichamen? Hoe kunnen we onszelf genoeg doorzien om te stoppen voor het te laat is? Hoe kunnen we onszelf ooit goed genoeg kennen? Dáár gaat mijn voorstelling over.”

Oedipus Nederland, 2018 | Regie en scenario Robert Icke, naar Sophocles | Producent Toneelgroep Amsterdam | Camera Tal Yarden, Dirk Eijsbouts, Robert Icke | Montage Tal Yarden | Art direction Hildegard Bechtler, Bart van Merode | Kleding Wojciech Dziedzic, Elefteria Lavdaki | Kap en grime Mirjam Venema | Muziek Tom Gibbons, Erwin Sterk | Met Hans Kesting, Marieke Heebink, Aus Greidanus Jr., Josha Stradowski | Te zien t/m 18 mei 2018