Fabrice du Welz over Inexorable

Fabrice du Welz heeft een eigen stem en universum. Na de Ardennen-trilogie Calvaire–Alléluia–Adoration gaat ook in Inexorable woeste schoonheid samen met duistere emoties. “Ik voel me thuis in dit ambivalente decor.”

Een afgelegen landhuis, een schrijver die worstelt met lege pagina’s, een vreemdeling met een geheim. De ingrediënten van noir-thriller Inexorable zijn vertrouwd maar Fabrice du Welz perverteert ze. De Belgische regisseur van Vinyan (2008) heeft een eigen wereld, de bloedmooie maar beangstigende Ardennen van drieluik Calvaire–Alléluia–Adoration (2004/2014/2019), en ademt cinema. “Ik praat graag over film”, zegt Du Welz en die kans grepen we. Voor het onderstaande interview spraken we elkaar in Gent, later nog een keer in Brussel.

Alléluia dompelt ons meteen onder in een nare sfeer, Inexorable begint rustig aan de tocht richting waanzin. “Ik wilde de kijker ditmaal niet midden in de actie gooien maar uitnodigen in het verhaal. De deur openen, mensen zich laten installeren en personages voorstellen. Dit is Marcel, dit Jeanne, dit hun dochter Lucie en hier is Gloria. In dit landhuis woont het gezin met hun grote witte hond. Daarna start een bijna klassiek verhaal. Dat classicisme laat me toe om los van de plot spanningen te creëren en de personages verstrikt te laten raken in hun eigen leugens en constructies. Daardoor krijgt de film reliëf en wordt het langzaam duidelijk dat alle personages heel ambigu zijn.”

Het verhaal van een inspiratieloze schrijver en zijn obsessieve fan wordt het avontuur van een auteur die zich verliest in een web van fictie en emoties. “Leugens en sociale relaties spelen een rol maar ook seksualiteit en het feit dat het vuur van het stel na 25 jaar wat uitgedoofd is. Jeanne heeft uit liefde en tegen de wil van haar vader gekozen voor een man die niet uit hetzelfde milieu komt. Marcel is een enigma. Tegelijk lui, passief en duidelijk getormenteerd. De jonge wervelwind Gloria contrasteert fel met deze starre wereld en komt alles door elkaar schudden.”

Een kind is opnieuw de katalysator. “Er is niets fascinerender dan de blik van een kind te confronteren met de wereld van volwassenen. Het herinnert aan je eigen jeugd, aan de tijd waar je spanningen tussen volwassenen vaak voelde zonder ze te begrijpen. Je leeft met je broers, zussen en schoolkameraden immers in een ander universum. De geseksualiseerde wereld van volwassenen lijkt ontoegankelijk en onvatbaar voor de jonge Lucie. Dat interesseert me. Adoration was anders omdat de jongeren daar op de drempel van de volwassenheid staan. Met die stap verdwijnt de onschuld. De kindertijd is fascinerend omdat je er nooit naar kan terugkeren. Daar ontsnap ook ik als filmmaker niet aan. Als volwassene ben ik een geseksualiseerd wezen dat zijn onschuld kwijt is, maar die kindertijd blijft me aantrekken. In Inexorable plaatst de blik van Lucie de wereld van volwassenen in een ander perspectief, terwijl ze zelf door de leugens getekend is.”

De wereld van de volwassenen is een constructie. “Een constructie die vals kan zijn en op een even verschrikkelijke als menselijke manier gemaakt is. Ik wil personages niet beoordelen, ik wil ze begrijpen. Met Benoît Poelvoorde’s personage voel ik me erg verbonden. Ik kan Marcel begrijpen. Een man die een kans ziet en daardoor verstrikt raakt in een leugen waaraan hij niet meer kan ontsnappen. Hij kan de leugen niet onder woorden brengen tot het zo intens wordt dat alles in zijn gezicht explodeert.”

Poelvoorde maakt er een tegelijk irritant en vertederend individu van. “Dat heeft alles te maken met zijn talent: Benoît is prettig gestoord maar weet ons met zijn vertolking te raken. Daarom wou ik al zo lang met hem samenwerken en ben ik blij dat dit met Adoration en Inexorable gelukt is. Hij is uitermate geschikt voor mijn films. Mijn interesse gaat immers naar schaduwzijden, donkere kanten van mensen, en die brengt hij als geen ander tot leven. Het obscure is voor mij niet zwart of wit, waardoor ik dol ben op de literatuur van Simenon waar personages tegelijk alles en het compleet tegenovergestelde zijn. Hedendaagse cinema is te binair geworden. Grote maatschappelijke thema’s worden heel overzichtelijk geïntroduceerd terwijl de zaken veel complexer zijn.”

Zo komen we bij film noir. “Het genre van de slachtoffers en dat is een goede definitie van de wereld waarin deze personages leven. Ze zijn allemaal, met inbegrip van de hond, slachtoffer. Dat is verbonden met de familie, met de druk die we elkaar opleggen en de trauma’s die we meesleuren. De plot wordt gedreven door de personages en hun emoties en wonden.”

Het pijnlijke, lelijke krijgt een soort poëtische schoonheid. “Dat heeft alles te maken met de toon, het beeldformaat, de manier waarop het huis uitgelicht wordt.”

En de manier waarop je met de camera deze keer meer afstand neemt van de personages. “Dat is een bewuste keuze. Tegelijk blijft de camera heel aanwezig en nadrukkelijk actief om hun universum te schetsen. Mijn films zijn doorgaans heel claustrofobisch maar hier heb je tegelijk het gevoel van afstand, ruimte én geslotenheid. Het amuseerde me om te werken met een altijd lichtjes bewegende camera. Een camera die je nauwelijks voelt maar toch aanwezig is. Dat gaat samen met een classicisme dat eigenlijk een façade is. Het lijkt Hollywood maar het draait om een vrouwbeeld dat heel on-Amerikaans is.”

Het aan Adoration herinnerend landhuis wordt een personage in Inexorable. “Ik probeer minder abstract te zijn dan in Adoration want daar was het vooral een plek waaraan de personages zo snel mogelijk moesten zien te ontsnappen. De kijker is dusdanig beïnvloed door televisierealisme dat je toch een andere blik moet introduceren wanneer je plaatsen tot personage wil maken. In het tijdperk van  streaming is niet iedereen in staat om dingen anders te bekijken. Achteraf realiseerde ik me dat het begin van Adoration té abstract was, te zeer visueel aanleunde bij een ander tijdperk, waardoor toeschouwers verward raakten en meer bezig waren met de tijd dan met de personages. Met Inexorable wilde ik concreter zijn. Auto’s, mobiele telefoons, dingen introduceren die ons naar nu transporteren. Maar toch blijft het abstract want dat gegeven zorgt er net voor dat mijn films goed verouderen. Daardoor slaap ik beter. Zelfs wanneer mijn films geen groot succes zijn troost ik mij met het idee dat ze beter oud zullen worden. Door hun toon, hun artistieke en visuele stijl bezitten ze een stabiliteit die voor een langere levensduur zorgt.”

De scène waarin een zwart gekleed meisje met een witte hond door beeld schrijdt herinnert aan Jean Cocteau’s ontmoeting van de wereld van het beest met die van de mens. “Ik dacht meer aan Sam Fullers White Dog [1982]. Al geef ik toe dat er toeval mee gemoeid is. De hondentrainer stelde me verschillende honden voor en ik heb deze witte hond geselecteerd omdat hij indrukwekkender was en het contrast met Gloria’s kleding spanning kon opleveren. Heel intuïtief eigenlijk. Maar het dierlijke, beestachtige is een thema. Ik werkte bewust met een dichotomie: er is een Gloria die heel fragiel, introvert en gewoontjes lijkt terwijl er ook een Gloria is die kracht uitstraalt. En, door haar obsessieve en bijna waanzinnige verbetenheid, ook gevaar.”

Niet het personage verandert maar de blik van de toeschouwer. Gloria legt de link naar zowel gelijknamige vrouwelijke personages in Alléluia en Adoration als naar de afwezige, gestorven, vrouw in Calvaire. “Ik ben blij dat je het zegt, want ik wil de kijker anders laten kijken en actrice Alba Gaïa Bellugi helpt daarbij. Ze straalt intense kwetsbaarheid uit maar is ook beangstigend.”

De titel Inexorable suggereert fataliteit, een genadeloos universum, en geeft de toon aan. “Het Engelse woord betekent onverbiddelijk. Ik hou van het woord. Soms is het ook niet meer dan dat, Alléluia was ook zo’n titel die ik had voor de film er was. De fataliteit die Inexorable suggereert, klikt met de film noir. Dus ook dat klopte. Het is mysterieus en poëtisch tegelijk en heeft een nihilistische dimensie. Als adolescent had ik deze film willen zien want het stemt overeen met mijn gevoel voor gotische cinema en romantiek. Maar dan wel met een nihilistische benadering waarbij de wereld gebouwd is op leugens en bedrog terwijl elke objectieve waarheid ontbreekt.”

Lees ook ons vervolggesprek met Fabrice du Welz: ‘Ik leerde alles van cinema’.