Freeze Frame #37

Regisseur Shady El-Hamus (De libi, Forever Rich, Crypto Boy) brengt maandelijks een ode aan een bijzondere filmscène. Deze keer: een onheilspellend beeld uit Wilders’ favoriete film, The Unbearable Lightness of Being.

Er zal dit jaar nog genoeg over hem gezegd en geschreven worden, maar ik denk niet dat ik iets te weten zal komen dat me meer verrast dan wat ik eind vorig jaar in de Volkskrant las: Geert Wilders is een filmliefhebber. Niet een man die houdt-van-een-lekker-filmpje-op-z’n-tijd, nee, een liefhebber.

Dit verrast me omdat ik hem de afgelopen jaren nou niet heb leren kennen als iemand die blijk geeft van enige waardering voor de kunsten. Maar niks blijkt minder waar, Geert heeft zelfs een favoriete film: The Unbearable Lightness of Being.

Ik had de film zelf al jaren niet gezien, maar mijn interesse was gewekt want een favoriete film zegt veel over iemand. Daniel Day Lewis kon ik me herinneren en Juliette Binoche ook, maar waarom dit nu net Wilders’ favoriet zou zijn, daar kon ik me zo snel niks bij bedenken.

Onder het mom van ‘de ander beter leren begrijpen’ keek ik hem opnieuw, op zoek naar antwoorden – want hoe groter de verschillen, hoe meer je je best moet doen je in elkaar te verdiepen. Uit onderzoek blijkt zelfs dat als je twee mensen met compleet verschillende levensovertuigingen aan een tafel zet, je zal zien dat ze elkaar na een uur veel beter zullen snappen en waarderen. In het gepolariseerde hedendaagse Nederland moet ik hier vaak aan denken: kon dat maar, iedereen een uurtje met elkaar aan tafel zetten. Ik zou zelf meteen voor Geert als tafelgenoot kiezen, in de hoop iets meer te gaan begrijpen van de man achter de populistische oneliners.

The Unbearable Lightness of Being vertelt het verhaal van de Tsjechische chirurg Tomas, die wat ouderwets wordt neergezet als vrouwenverslinder. Waarbij hij, en de film met hem, zijn vrouwelijke partners vrij schaamteloos objectiveert. Tomas begint al snel een relatie met de jonge Tereza, op wie hij smoorverliefd wordt, maar die logischerwijs moeite heeft met zijn continue ontrouw. Zo volgen we de ups en downs van hun relatie tegen de achtergrond van een veranderende wereld. Het is het jaar 1968 en als de Sovjet-Unie Tsjechoslowakije binnenvalt komen Tomas en Tereza voor de keuze te staan te vluchten en zichzelf te redden, of te blijven en hun land te verdedigen. Vooral de scène waarin de Sovjet-tanks Praag binnenrijden staat op mijn netvlies gebrand – met felle koplampen en veel kabaal trekken ze ’s nachts door de straten om duidelijk te maken wie het vanaf nu voor het zeggen hebben. Tomas en Tereza worden gewekt door het lawaai en staan even later in hun portiek toe te kijken hoe hun leven op dat exacte moment voorgoed verandert.

Ontcijferen wat Wilders hier nou zo in aanspreekt, blijft gissen. Zou het het verouderde masculiene beeld van het hoofdpersonage als vrouwenverslinder zijn? Of is het de standvastigheid waarmee Tomas achter zijn idealen blijft staan als hij door het nieuwe regime gedwongen wordt afstand te doen van zijn eerdere kritische uitspraken? En bij wie zou zijn sympathie eigenlijk liggen – het onschuldige liefdeskoppel, of de brute verstoorder van die liefde?

Zo heeft zijn favoriete film me weinig nieuwe inzichten over hem verschaft en ben ik Wilders eigenlijk alleen maar minder goed gaan begrijpen. Wel heeft de film me extra op scherp gezet – onze aanstaande premier maakt er namelijk geen geheim van goede banden met leiders als Poetin en Orbán te onderhouden, mannen met een dictatoriaal gedachtegoed, en dus moeten wij er de komende jaren voor oppassen dat onze levens niet ook zeer drastisch zullen gaan veranderen. Wat aan de andere kant, paradoxaal genoeg, buiten kijf staat, is dat je wel degelijk een empathisch mens moet zijn om deze film tot je favorieten te rekenen. Daar klamp ik me dan maar aan vast.