Freeze Frame #23

Regisseur Shady El-Hamus (De libi, Forever Rich) brengt maandelijks een ode aan een bijzondere filmscène. Deze keer: Chinatown.

Hoeveel drama en controverse past er in een mensenleven? Roman Polanski verloor als kind tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn moeder, vervolgens werd in 1969 zijn zwangere vrouw Sharon Tate vermoord en in 1977 werd Polanski zelf veroordeeld voor de drogering en verkrachting van een minderjarig meisje. Dat laatste incident was de reden dat hij als gevierd Hollywood-regisseur Amerika ontvluchtte voordat hij daadwerkelijk bestraft kon worden.

Sindsdien hangt er een donkere wolk boven hem. Velen hebben zich sindsdien om begrijpelijke reden tegen hem gekeerd. Tegelijk is er de geniale filmmaker die grootse filmklassiekers op zijn naam heeft staan. Kan ik me nog door zijn films laten inspireren? Mag ik zijn werk los zien van de controverse? Kan ik Polanski aan de ene kant als mens veroordelen en aan de andere kant als filmmaker vieren?

Deze vragen tolden door mijn hoofd toen ik laatst opnieuw Chinatown zag. Binnen een paar minuten zat ik er weer helemaal in. Voor ik het wist was ik de mens Polanski vergeten en raakte ik met het hoofdpersonage Jack Gittes verwikkeld in een detectivezaak vol lugubere types en mysterieuze wendingen. Ik wist meteen weer waarom Chinatown mijn favoriete Polanski-film is—de beklemmende sfeer, de duistere kanten van de mens die worden belicht en onderzocht en natuurlijk Jack Nicholson met dat iconische verband om zijn neus. De volle twee uur lang was ik weg van alle vragen waar ik de film mee instapte en zo bleef ik uiteindelijk met een brok in mijn keel achter. Het moment dat me het allermeest raakt is als Evelyn Mulwray, gespeeld door Faye Dunaway, neergeschoten wordt. In die eindscène werd ik me opeens weer bewust van Polanski als regisseur die besloot dit moment – hét moment van de film – te vertellen in geluid.

Eerder in de film is er een moment dat Evelyn in een geparkeerde auto huilt en met haar hoofd voorover op het stuur valt waardoor je even de toeter hoort. Die toeter komt terug. In de eindscène, als Evelyn met haar dochter wegvlucht, wordt ze van grote afstand beschoten. Even weet je als kijker niet of ze geraakt is. Dan, op het moment dat je denkt dat ze het gehaald heeft, hoor je diezelfde toeter. Het geluid gaat door merg en been en is zoveel krachtiger dan welke andere visuele keuze dan ook.

Zo is Chinatown een geweldige film van een geweldige regisseur, maar is het helaas onmogelijk het daarbij te laten. De zaak uit 1977 valt niet te negeren en het gevoel beklijft dat Polanski er makkelijk vanaf is gekomen. In 2020 was er opnieuw veel controverse rondom het feit dat hij een Franse filmprijs won, want kunnen we iemand blijven vieren die van zoiets heftigs veroordeeld werd maar nooit zijn straf heeft uitgezeten? Het feit dat hij films kon blijven maken en prijzen bleef winnen geeft een gek signaal af, namelijk dat status altijd overwint – iets wat duidt op een giftig systeem. Het zijn vragen en thema’s die ons altijd bezig hebben gehouden en tegenwoordig meer dan ooit.

Zo blijven de belangrijke vragen tollen, omdat ik er nog geen eenduidig antwoord op heb. In hoeverre kan ik de mens los zien van de kunst? Kan ik Polanski’s filmtalent nog erkennen na wat er over zijn privéleven bekend is? Kan ik hem als maker op een voetstuk zetten en hem tegelijk als mens veroordelen? In plaats van een antwoord te forceren wil ik eerlijk aan mezelf toegeven dat ik het ingewikkeld vind en het voorlopig nog niet precies weet.