Filmjaar 2021

Wát een ramp was 2021. Maar als filmjaar blijkt het eigenlijk helemaal niet tegen te vallen.

Het voelt, zacht gezegd, contra-intuïtief om 2021 een rijk filmjaar te noemen. De eerste vijf maanden van het jaar waren de bioscopen immers volledig gesloten, en het jaar eindigde opnieuw in mineur met een avondlockdown en voor de zoveelste keer doorgeschoven films.

Maar toch. Niet alleen werden er in het halfjaar dat het wel kon alsnog enorm véél films uitgebracht, maar ook de kwaliteit en diversiteit daarvan bleek hoog. Daar wijzen de jaarlijstjes van de medewerkers van de Filmkrant in ieder geval op.

Eerst maar even over die hoeveelheid. In de dertig weken dat de bioscopen open waren (hoe beperkt soms ook), werden in totaal 274 films uitgebracht. Klassiekers die opnieuw uitgebracht werden, zoals bijvoorbeeld het programma met alle speelfilms van Charlie Chaplin, zijn daarbij niet eens meegerekend. Ter vergelijking: in 2019, het laatste ‘normale’ bioscoopjaar, verschenen 463 films, een aantal waarover destijds al met verwondering en enige wanhoop werd geschreven. In het eerste lockdownjaar 2020 (met twee maanden volledige sluiting en een halfjaar beperkte zaalbezetting) verschenen er 330.

Middenmoot
De vloedgolf aan films die begin juni loskwam, en sindsdien eigenlijk niet is afgenomen, is natuurlijk direct gerelateerd aan het halfjaar sluiting dat eraan voorafging: alles wat op de plank was blijven liggen, kwam nu alsnog. In het kielzog van eindeloos uitgestelde blockbusters als No Time to Die en Dune spoelde een ongekend aantal films over ons heen. Dan kun je al snel denken dat we te maken hebben met een grote berg mindere films.

Dat lijkt in eerste instantie ook de conclusie op basis van de relatief lage scores in de Filmkrant-rubriek Filmsterren, die de oordelen van de belangrijkste Nederlandse filmcritici op een rij zet. Ook vorig jaar waren daarin de scores al opmerkelijk lager dan in eerdere jaren. De hoogst genoteerde film van 2021 is The Father, met een gemiddelde van 4.33 – een score waarmee Florian Zellers film het pre-corona hooguit tot de middenmoot van de toptien zou hebben geschopt.

Maar die lagere gemiddeldes zouden zomaar ook buiten de kwaliteit van de films zelf kunnen liggen, beredeneert collega Jos van der Burg in zijn jaaroverzicht van de rubriek. Bijvoorbeeld doordat de critici noodgedwongen meer films via digitale screeners keken, in plaats van in een bioscoopzaal, waardoor films een minder intens effect sorteerden.

Uit de topvijf-lijstjes van de Filmkrant-medewerkers doemt ook een ander beeld op. In totaal namen 29 medewerkers deel, en gezamenlijk noemden zij 64 afzonderlijke titels. Dat is, omgerekend, per week dat de bioscopen open waren ruim twee films die volgens minstens één Filmkrant-medewerker tot de allerbesten van het jaar behoort. Probeer dat maar eens bij te houden.

Lichtpunt
‘Enig lichtpunt in een verder donker (film)jaar lijkt me dat vrouwelijke filmmakers voor de meest markante films en meest memorabele scènes zorgden’, stelt medewerker Ivo De Kock in de toelichting bij zijn topvijf. Vrouwelijke regisseurs lieten inderdaad stevig van zich horen dit jaar.

Dat wordt duidelijk weerspiegeld in het feit dat de drie meest prominente filmprijzen van het jaar allemaal naar een vrouw gingen. Chloé Zhao domineerde de Oscars met Nomadland, Julia Ducournau won in Cannes als tweede vrouw ooit een Gouden Palm met Titane en in Venetië won Audrey Diwan de Gouden Leeuw met L’événement (pas in 2022 in de Nederlandse bioscopen te zien). Zowel Ducournau als Diwan leverden met hun terechte prijswinnaars pas hun tweede film af, een duidelijk teken dat meer ruimte voor nieuwe stemmen ook echt spannende en vernieuwende cinema oplevert.

Deze trend wordt ook weerspiegeld in zowel het klassement van de Filmkrant-medewerkers als het Filmsterren-jaaroverzicht. De beide toptiens zijn ‘in genderbalans’, oftewel: ze tellen beide vijf films van vrouwelijke regisseurs. Nog opvallender is dat in die twee lijsten slechts drie titels overlappen – The Father, Titane en First Cow. De twee beste films volgens de gezamenlijke Filmkrant-medewerkers – Quo vadis, Aida? en The French Dispatch – komen in de Filmsterren-toptien geheel niet voor.

Overigens heeft Quo vadis, Aida? haar topnotering in het Filmkrant-klassement vooral te danken aan het aantal vermeldingen: 10 van de 29 medewerkers plaatste de film in hun topvijf, maar alleen bij Kees Driessen belandde de film bovenaan de lijst. Ter vergelijking: nummer twee The French Dispatch werd zeven keer vermeld, waarvan driemaal op de eerste plaats. Quo vadis, Aida?, ook een van de kanshebbers bij de European Film Awards op 11 december, lijkt daaremee een grower, not a shower – een film die rijpt bij nadere beschouwing. Ook in dat opzicht zou hij weleens exemplarisch kunnen zijn voor filmjaar 2021, dat bijna zonder dat we het doorhadden toch echt enorm veel te bieden had.

Lees ook het jaaroverzicht van de rubriek Filmsterren en de motivaties van onze medewerkers.