European Film Awards 2024

In het Zwitserse Luzern plaatste de European Film Academy de Europese cinema in de huidige politieke context. De prijsuitreiking stond in het teken van de diversiteit van Europa, al werd de avond zelf wat eentonig door de alsmaar terugkerende winnaar: Jacques Audiards Emilia Pérez nam vijf van de prijzen in ontvangst. 

Wat een verschil kan een jaar maken. Tijdens de European Film Awards van 2023 was de Israëlische genocide in Gaza de olifant in de kamer: geen van de winnaars durfde in hun tandeloze speeches iets concreets te zeggen over de bezetting in Palestina. Dit jaar kon de door de European Film Academy georganiseerde galaceremonie er echter niet omheen.

Al helemaal toen Yuval Abraham, Rachel Szor, Basel Adra en Hamdan Ballal de prijs voor Beste Documentaire wonnen voor No Other Land, een indringende en emotioneel rauwe film over hoe het Israëlische leger een Palestijnse gemeenschap probeert weg te vagen.

Het viertal nam de prijs met klare taal in ontvangst. “Deze bezetting is een genocide tegen mijn volk”, aldus Basel Adra via een videoverbinding. Yuval Abraham zat naast hem en deed een appèl op het uit heel Europa overgevlogen publiek en hun overheden: “Een staakt-het-vuren eisen volstaat niet meer. We moeten een staakt-het-vuren opleggen.” Hun dankwoord werd door een groot deel van het publiek ontvangen met luid applaus – al waren er ook aardig wat mensen die nadrukkelijk niet klapten – en vanuit de zaal klonk de kreet “free Palestine”.

EFA-voorzitter Juliette Binoche reflecteerde al in haar openingsspeech op de politiek tumultueuze tijden waarin we ons bevinden. Ze schetste een Europa dat “verdrinkt in oorlog” en een wereld waarin moordenaars zich niet meer hoeven te verexcuseren voor hun daden. Ze verbond die politieke realiteit aan het belang van kunst en reflectie. “Wanneer de beginselen van onze menselijkheid ontmanteld worden, moeten we ons herinneren dat we 33.000 jaar verwijderd zijn van de muurschilderingen in de Grotte Chauvet. Daarom moeten we nadenken over wat er na ons komt.”

Haar enigszins vage en politiek non-descripte speech spreekt boekdelen over de lastige positie waarin de European Film Academy zich op dit moment bevindt. De organisatie werd in 1988 opgericht om een gevoel van eenheid aan te wakkeren onder Europese filmmakers. Destijds was het van groot belang om een brug te slaan tussen West- en Oost-Europa, legde regisseur Wim Wenders uit toen we hem spraken op de dag van de prijsuitreiking. Wenders was een van de oprichters van de EFA en diende 24 jaar als voorzitter; dit jaar ontving hij een Lifetime Achievement Award.

In de oprichtingsjaren was kunst een manier om de politieke restricties van de Koude Oorlog te overstijgen en voorbij grenzen, culturele verschillen en politieke ideologie te kijken, vertelde hij. “Nu gaat de European Film Academy een lastige toekomst tegemoet. Het idee van een verenigd Europa bestaat op politiek en economisch vlak, maar hoe breng je dat over op emotioneel niveau? Europa heeft een emotioneel construct nodig waaraan mensen zich kunnen verbinden.”

In Luzern probeerde de organisatie aan dit emotionele construct te werken door de meerstemmigheid van Europa te vieren. Zo kozen ze als presentator Fernando Tibernini, die acht talen meester is, waaronder de vier hoofdtalen die in Zwitserland gesproken worden. Hij moedigde alle winnaars aan om op zijn minst een deel van hun speeches in hun eigen taal te houden. Het Zwitserse AI-bedrijf Interprefy zou dan in real time de naar het Engels vertaalde speeches op het scherm in de zaal projecteren. Ironisch genoeg bleek de innovatie eerder een nieuwe Toren van Babel, want de software sloeg de plank keer op keer mis. Het onderstreepte dat meertaligheid niet alleen een deugd, maar ook een uitdaging is.

Zo zijn er alom uitdagingen voor de EFA, in hun werk aan een gedeeld Europees bewustzijn én de promotie van de Europese film. Deze prijsuitreiking was een dappere poging om de urgentie daarvan opnieuw te onderstrepen. Juist daarom is het enigszins teleurstellend dat de meest voor de hand liggende film er met bijna alle belangrijke prijzen vandoor gaat.

Zoals ex-bookie en filmcriticus Neil Young aantoonde, is dit een hardnekkig fenomeen bij de European Film Awards. Net als Triangle of Sadness in 2022 en Anatomy of a Fall in 2023 won nu Jacques Audiards iconoclastische musical Emilia Pérez alle belangrijke prijzen. De film werd in maar liefst vijf categorieën de winnaar: beste regisseur, beste scenario, beste film, beste actrice (Karla Sofía Gascón) en beste montage (Juliette Welfling). Audiard maakte er een grapje van door zichzelf, toen hij voor de zoveelste keer het podium beklom, maar “Jacques Award” te noemen.

Zo’n zegetocht helpt dit soort films ongetwijfeld op weg naar een mogelijk succes bij de Academy Awards. Maar het draagt niet bij aan het zo gekoesterde idee van Europese meerstemmigheid. Als een avond in het teken moet staan van de diversiteit van Europese cinema, is het een beetje suf dat de meeste prijzen gaan naar een verkapte Hollywood-film die maar net Europees genoeg is om mee te doen.

Zie ook ons overzicht van alle winnaars.