European Film Awards 2019

De gedoodverfde favoriet (pun intended) ging er met een recordaantal prijzen vandoor. Maar dat was dan ook niet de verrassing van de avond tijdens de humorvolle uitreiking van de ‘Europese Oscars’.

Nederlanders zijn er vaak te nuchter voor, maar in alle andere landen is het uitreiken van prijzen een serieuze aangelegenheid. Zo ook bij de European Film Awards, de jaarlijkse ceremonie waarbij de European Film Academy de successen in de Europese filmindustrie eert. Dit jaar vond de uitreiking plaats in Berlijn. Compleet met rode loper waar prachtig geklede sterren overheen liepen, en een onaflatende stroom aan handtekeningen-verzamelaars bij de deur van het hotel.

Afwezige winnaars
Het was The Favourite die er vandoor ging met een recordaantal zilveren beeldjes (voor beste film, beste komedie, beste regisseur, beste actrice, beste camerawerk, beste montage, beste kostuumdesign, en beste haar & make-up). Tijdens de ceremonie vielen helaas geen Nederlandse films in de prijzen, al won het door het Nederlandse productiehuis Submarine gecoproduceerde Buñuel in the Labyrinth of the Turtles de prijs voor beste animatiefilm. (Eerder dit jaar werd wel de Young Audience Award van EFA uitgereikt aan Johan Timmer’s Vechtmeisje.) En ook de controverse rondom de genomineerde maar afwezige Roman Polanski – die opnieuw wordt beschuldigd van verkrachting – bleef uit, omdat zijn J’accuse geen prijzen won. De nieuwe voorzitter van de European Film Academy Mike Downey besteedde wel nog een paar woorden aan de kwestie: “We zullen ons inzetten voor gendergelijkheid in alle departementen van film. We veroordelen geweld tegen vrouwen. En daarom onderzoeken we hoe we onze reglementen kunnen aanpassen.”

Wat vooral opviel was hoeveel winnaars er afwezig waren: Yorgos Lanthimos nam geen van zijn recordaantal prijzen in ontvangst, Céline Sciamma kon door de pensioenprotesten die het Franse openbaar vervoer hadden stilgelegd haar prijs voor beste scenario voor Portrait de la jeune fille en feu niet ophalen. Gelukkig was onder andere Antonio Banderas aanwezig via videoverbinding om te reageren op zijn winst in de categorie beste acteur en stuurde de winnares van de prijs voor beste actrice Olivia Coleman als bedankje een lieve, persoonlijke video.

Filmmakers At Risk
De afwezigheid van vele winnaars mocht de pret niet drukken, temeer omdat de European Film Academy een erg ideële organisatie is. Dat werd dan ook breed uitgedragen tijdens de ceremonie. Zo sloot scheidend Academy-voorzitter Agnieszka Holland haar speech af met de volgende woorden: “De wereld om ons heen is aan het veranderen, niet altijd ten goede. Maar blijf hoop houden in cinema, in de wereld, voor vrouwen. We shall overcome.”

In 1989 werd de European Film Academy (toen nog European Cinema Society, nu kortweg EFA) opgericht door Ingmar Bergman om de belangen van de Europese filmindustrie te behartigen. Dat doet het nog steeds, maar dat betrekken ze niet alleen op de filmindustrie. Een onderdeel van de activiteiten is het actief pleiten voor filmmakers die in hun vrijheid beperkt zijn. Zo speelde de EFA een rol in het oproepen tot de vrijlating van Oekraïense filmmaker Oleg Sentsov, die na een showproces vijf jaar vastzat in een Russische gevangenis (lees ook het interview dat Guus Schulting hierover onlangs met Sentsov hield). Zijn vrijlating werd tijdens deze ceremonie gevierd met een staande ovatie voor de zwijgende Sentsov.

Hiermee lanceerde Downey ook formeel het initiatief Filmmakers At Risk – een samenwerking tussen EFA en de Nederlandse festivals IFFR en IDFA, dat zorg wil dragen voor de situatie van filmmakers die gevangen zitten, vervolgd of gecensureerd worden voor hun werk en opvattingen. Om deze missie kracht bij te zetten werd een exemplaar van de Verklaring van de Rechten van de Mens aan alle aanwezigen uitgedeeld in hun goodie bag.

Verantwoordelijkheid
Een verwante boodschap echode in de uitreiking van de Achievement in World Cinema aan Juliette Binoche, die werd ingeleid door regisseur Claire Denis. De tot tranen geroerde Binoche werd naast haar acteerwerk geëerd voor haar activisme. In een videobericht beschreef de Iraanse filmmaker Jafar Panahi hoe een beeld van hoe Binoche in 2012 huilde in reactie op het nieuws dat Panahi in hongerstaking was gegaan voor hem veel betekende. “Het veranderde voor mij de geografie, het werd een geografie van de cinema. Ik realiseerde me dat ik machtige bondgenoten heb.”

In reactie hierop riep Binoche iedereen op tot meer openheid en liefde. “Kunst draait om geven en delen. En om het werken aan een nieuwe wereld.” Maar ze sprak haar collega-acteurs ook aan op hun verantwoordelijkheid: “Kies jullie films verstandig, wees verantwoordelijk voor welke films je kiest. Wees verantwoordelijk voor de wereld.” Tot slot bedankte ze naast haar collega’s ook de mensen die haar carrière mogelijk hebben gemaakt: de vele kindermeisjes die voor haar kinderen gezorgd hebben als zij aan het werk was en de assistent waar ze al zesentwintig jaar mee werkt. Bij het verlaten van het podium gaf Binoche Denis een kusje op haar voorhoofd.

Een goed voorbeeld van een filmmaker die zijn verantwoordelijkheid neemt is de Franse Ladj Ly. Met zijn debuutfilm Les miserables, die ook de Franse Oscar-inzending van dit jaar is en in Cannes de juryprijs won, werd hij uitgeroepen tot Discovery of the Year. Zijn speech hield hij kort, maar tijdens de persconferentie vertelde hij meer over zijn motivatie om deze film te maken. Twee jaar geleden richtte hij namelijk een eigen filmschool op, de eerste filmschool in de Parijse banlieue. “We hadden vijftig plekken, maar kregen tweeduizend aanmeldingen. Als je de filmindustrie echt wil veranderen, dan moet je de nieuwe generatie erbij betrekken. Zodat ze hun eigen verhalen kunnen gaan vertellen.”

Een saillant detail: De Franse president Macron was na het succes van Les miserables geïnteresseerd in de film. Maar Ly weigerde de film aan hem te gaan laten zien. “Ik wilde dat hij naar de filmschool toe zou komen, naar ons in de wijk. Maar dat deed hij niet, dus stuurden we hem een dvd. Naar verluid is hij erg geraakt door de film en heeft hij zijn ministers gevraagd na te denken over oplossingen voor de problemen die wij in onze wijk hebben.” Smuilend: “Dus nu is het afwachten.”

Opera
Maar de echte verrassing kwam richting het einde van de ceremonie, toen de winnaar van de Lifetime Achievement Award Werner Herzog werd toegezongen in een heuse opera. Het was een kroon op de avond, die in handen was van filmmaker Dietrich Brüggemann (Stations of the Cross) en vol met grappen zat die scherp gebracht werden door het presentatieduo, actrices Aiste Dirziute en Anna Brüggemann (zus van). Zoals over de onmogelijke lengte van zulke ceremonies (“Nu kunnen jullie niet meer naar de wc! En denk vooral niet aan sigaretten… Niet aan sigaretten denken!”), maar ook de uitreiking van een prijs door twee dino’s en een filmpje over uitstelgedrag tijdens de presentatie van de prijs voor beste scenario.

Tegen het einde van de opera nodigde zangeres Alexandra Hutton Wim Wenders uit op het podium om dit lied af te maken. Grappend, maar ergens oprecht zong Wenders vervolgens een stukje ‘Nothing Compares’, om daarna zijn voorbeeld Herzog oprecht toe te spreken: “Toen ik nog een filmstudent was, vertelde je ons dat films maken een kwestie is van leven en dood. Jij laat ons zien dat filmmaken begint en eindigt met trouw zijn aan jezelf.”

Herzog nam een minutenlange staande ovatie in ontvangst, om vervolgens zijn broer te bedanken en te zeggen: “Europese film-solidariteit heeft zoveel films mogelijk gemaakt uit oorden waar we niet eerder films vandaan zagen komen.” Het is een sentiment dat eerder op de avond ook al uitgesproken werd door winnaar van de de co-productie award, producent Ankica Jurić Tilić: “Als wij co-produceren met verschillende landen, dan zijn we heel open. Voor mij is dat de Europese geest, en ik ben erg trots om daar onderdeel van te zijn.”

Zie ook de volledige lijst van EFA-winnaars.