De oogst van oktober

Dertien films gaan er in de nasleep van het Nederlands Film Festival uit in de Nederlandse bioscopen. We reizen in hun voetsporen de wereld rond. Maar wie gaat er op zoek naar nieuwe werelddelen?

Er wordt wat afgereisd in de Nederlandse film in oktober. Daarvoor hoef je niet eens fysiek zelf naar Utrecht af te reizen om het Nederlands Film Festival te bezoeken, want traditiegetrouw wordt de komende maand een groot aantal festivaltitels direct in de bioscoop uitgebracht. En nog een aantal films die niet in Utrecht hun première beleven. Het gaat om maar liefst tien speelfilms en drie documentaires. Over het liefdesleven van mosselen, over het seksleven van een joodse jongen uit Amsterdam-Zuid maar ook over de nabestaanden van in Afghanistan gesneuvelde militairen en de gevolgen van de wereldwijde crisis. Een ding is zeker. De kassa’s zullen rinkelen. Dat wil zeggen, als kassa’s nog zouden rinkelen in 2012, want eigenlijk worden er alleen nog enen en nullen in een andere volgorde naast elkaar gezet.
En nu we het toch over de tijdgeest hebben: elk jaar probeert de Filmkrant op festivals als die van Cannes en Venetië iets te ontdekken tussen al die films die daar vertoond worden. Stemmingen, stijlen, onderwerpen die terugkomen. Soms levert dat gekunstelde theorietjes op, soms krijgt je zo echt iets te pakken. Het leek ons aardig dat ook te doen met de Nederlandse oogst van oktober. Ook al gaat het om appels en peren. Want dan nog laat dat dozijn films zien wat Nederlandse filmmakers belangrijk genoeg vonden om een jaar van hun leven mee bezig te zijn. Dat zegt toch ook wel weer iets.
Nog een ander ding is zeker. Wat je er verder ook van vindt, de promotie van de Nederlandse film beleeft een gouden tijd. Waar blijft dat Gouden Kalf voor de beste marketingcampagne? Die kan de sector tijdens het Gala van de Nederlandse Film dan meteen aan zichzelf uitreiken want van de keuze van de onderwerpen tot aan de premièrefeestjes lukt het om het Nederlandse publiek te verleiden om te komen kijken. Zo lang het om high concept publieksplezierders gaat tenminste.

Grote billen
Dat zal in oktober opnieuw blijken en daar zullen veel mensen blij mee zijn. Want over reizen en kassa’s gesproken, de belangrijkste en voor de sector meest lucratieve reis zal die tussen Amsterdam-Zuid en de Bijlmer zijn in Alleen maar nette mensen. De verfilming van Robert Vuijsjes succesroman over een joodse jongen die ontdekt dat hij van zwarte meisjes en grote billen houdt, zal geheid veel publiek trekken. Op YouTube suggereren de reacties op de trailer trouwens dat de film niet alleen dat komische vehikel is dat Lodewijk Crijns er gezien de razendsnelle montage van heeft willen maken. Daar wordt namelijk pagina’s lang gepraat over de zin en onzin van de stereotypen in de film. Daar is een publiek dat schijnbaar niet terugdeinst voor maatschappelijke discussies.
Ook festivalopener Nono, het zigzagkind zal voor gejuich bij de kassa zorgen want dat is een bijna foutloze viersterren film. De beste van de oktoberoogst. Ook een film over reizen, maar nu een slim geconstrueerde, vlotte roadmovie die de jonge hoofdrolspeler via een spannende tocht door Europa z’n roots en z’n familie laat ontdekken. Komisch en ontroerend. Sterk production design ook. Een visitekaartje voor de Nederlandse film.
Probleem is, het is de enige viersterrenfilm. De rest komt jammer genoeg niet verder dan drie. Dat gezegd hebbende, het valt wel op dat de ambities groeien. Zo zou achtervolgingsthriller Bellicher: Cel een eendimensionaal actievehikel zijn geworden — ondanks een sterk eerste half uur — als niet Daan Schuurmans maar ook de jonge Tim Murck diepte aan hun rollen zouden hebben gegeven. Aan Murck zie je trouwens dat meters maken voor jonge acteurs — in zijn geval vooral bij Spangas — eindelijk effect begint te krijgen omdat er steeds meer acteurs verschijnen — zie ook Spotlight special — die klein kunnen spelen en hun mond kunnen houden in plaats van met grote gebaren elke scheet te benoemen (en scenarioschrijvers die snappen dat je niet alles hoeft te benoemen).
Ook Paula van der Oests mozaïekfilm The Domino Effect valt op door z’n ambities. Het verhaal over het domino-effect van de economische crisis loopt er zelfs van over. Maar Van der Oest deed het mooi wel, een film realiseren die zich in vijf landen afspeelt. Over meters maken gesproken.

Makkelijke oplossingen
Maar ook wie de oktoberoogst welwillend beziet, zal constateren dat zelfs in dat gevarieerde aanbod weinig films zitten die beklijven. Heel jammer. We hebben op deze pagina’s vaker geschreven over mogelijke oorzaken daarvan — zie Jaaroverzicht Nederlandse film — maar nu valt ook iets anders op. Je krijgt soms de indruk dat projecten niet goed uitgewerkt worden. Hoe komt dat? Was er te weinig tijd? Wordt er te snel voor makkelijke oplossingen gekozen?
Robert Oeys Gesneuveld is een documentaire over de manier waarop nabestaanden van gesneuvelde militairen met hun verdriet omgaan. IJzersterk materiaal. Dat wordt op sommige momenten ook echt wel duidelijk. Maar waarom dan die pianomuziek eronder zetten? Omdat het materiaal niet dramatisch genoeg is? Er had ook wat meer over de lengte mogen worden nagedacht want na een uur begint de film zichzelf te herhalen. Maat houden denk je dan. Strenger zijn.
En eerlijker. Want er wordt wat afgelogen in de Nederlandse film. In alle films natuurlijk. Leugens zijn het, 24 frames per seconde, zei Brian De Palma. Nederlandse films helemaal. Want hoe zit dat? Waarom lopen er alleen maar nette mensen in rond? Terwijl Vuijsjes boek beweert dat er zoveel rotzooi achter die voordeuren te vinden is. Voor Vuijsje was die onderstroom, dat riool van de Beethovenstraat juist de aanleiding om zijn boek te schrijven. Die obsessie met elkaars cultuur. En met seks. Wie kent het niet? Nergens wonen alleen maar nette mensen. Laat dat dan ook zien.

Ontdekkingsreizigers
Op een ander soort zelfreflectie hintte acteur Jeroen Willems laatst in het eerste EYE filmcafé toen hij het over zijn ‘hangup’ had met de waarheid en onwaarheid van het filmmedium. Als Gast van het Jaar mag Willems tijdens NFF films laten zien en hij zei het belangrijk te vinden ook moeilijker toegankelijk werk te programmeren. Werk van mensen die nooit een groot publiek hebben bereikt, maar dat wel andere makers inspireerde. Dat gevecht in de marge heeft elke industrie nodig. R&D (‘research and development’) heet dat in het bedrijfsleven. Wordt flink in geïnvesteerd. Daarbij wordt zeker op de kosten gelet, maar er worden ook risico’s genomen. Dan is het toch niet zo gek om dat bij film ook te doen?
Hopelijk lukt het dan om op termijn meer films een eigen stem te laten vinden want nu zijn het vooral de jeugdfilms die daarin slagen. Veel andere producties zijn meer en minder verdienstelijke kopieën van wat ergens anders beter is gedaan. Elk land heeft z’n lokale komedies, daar heeft Deens acteur Mads Mikkelsen het ook al over. Niet gemakkelijk om het goed te doen, daar niet van, maar daar ligt niet het onderscheidend vermogen. En zeker niet het vermogen om prestigieuze prijzen te winnen.
Maar goed, misschien moet u de oogst van oktober maar even laten voor wat die is en vooral zoveel mogelijk reprises van eerder uitgekomen films op NFF gaan kijken. Want daar is ook weer Boudewijn Koole’s gelauwerde Kauwboy te zien en Sacha Polaks Hemel met Hannah Hoekstra, een van die andere jonge acteertalenten. En Froukje Tans Mijn avonturen door V. Swchwrm. Films die wel innovatief zijn en aansluiten bij mondiale ontwikkelingen in de artfilm. Niet voor niets wonnen deze films prijzen op diverse internationale filmfestivals. Er zijn voldoende makers die de deuren openzetten. Nu het publiek nog. En het voortdurende appèl aan de fondsen, geldschieters en producenten om die ontdekkingsreizigers te steunen. Er is genoeg te halen in Utrecht, maar we blijven hopen dat al die makers daar niet alleen samenkomen om te proosten maar ook om elkaar streng toe te spreken zodat een van hen binnen vijf jaar die Gouden Palm in Cannes in ontvangst kan nemen.

Ronald Rovers

Nederlandse films in oktober

Nono, het zigzagkind
Vincent Bal | Nono gaat aan de vooravond van zijn bar mitswa op zoek naar familiegeheimen en joodse roots. "Vincent Bal bewees met Minoes al dat hij als geen ander in staat is om een kinderboek te transformeren tot een film voor een breed publiek. En het lukt hem opnieuw. De wereld van Nono is eigenlijk niet die van de kindertijd, maar van het nostalgische verlangen daarnaar. Daarom ademt de hele art direction de sfeer van oude politieseries, met een vleugje Q & Q." Te zien op het NFF en vanaf 3 oktober
Sasja Koetsier |

Mees Kees
Barbara Bredero | Kinderfilm naar de populaire gelijknamige boekenserie van Mirjam Oldenhave over een ongewone invalmeester. Te zien op het NFF en vanaf 3 oktober

De club van Sinterklaas — Het geheim van de speelgoeddokter
Pieter Walther Broer | Sinterklaasfilm uit de RTL/Telekids-koker waarin de kinderen Mees en Katje een slechte speelgoeddokter ontmaskeren en ervoor zorgen dat op pakjesavond alles op z’n pootjes terechtkomt. Met BN-ers. Te zien vanaf 3 oktober

Silent City
Threes Anna | "Symbolisch verhaal over een jonge vrouw die dreigt te verdrinken in een wereldstad. Een op beelden en ideeën drijvende fabel over eenzaamheid en aanvaarding van het leven in al zijn ondoorgrondelijkheid, met prachtige droombeelden en visioenen. […] Niet dat nu alles perfect op zijn plaats valt. Silent City blijft kampen met onevenwichtigheden en abrupte invallen. Toch is het intrigerend genoeg." Te zien op het NFF en vanaf 4 oktober
Leo Bankersen |

Bellicher: Cel
Peter de Baan | De speelse verwijzingen naar Nederland polderland zijn komisch — achtervolging door kassen en een bloemenveiling in het Westland, iemand heeft het over de typisch Nederlandse wervelwind in een glas water — en de hoofdrol van met name Daan Schuurmans vergroot het soortelijk gewicht van deze actiefilm. Helaas huppelt Bellicher: Cel na een strak eerste half uur van het ene bekende plotelement naar het andere. Te zien op het NFF en vanaf 4 oktober
Ronald Rovers |

The Battle
Will Wissink | Spin off van de Mijn vader is een detective-filmreeks waarin een danswedstrijd centraal staat en alles draait om de vraag of beroemd worden nou wel zo belangrijk is. Te zien vanaf 10 oktober

Sint & Diego en de magische bron van Myra
Adel Adelson | Sintfilm over de magische krachten van het grote boek van Sinterklaas. Met andere BN-ers. Te zien vanaf 10 oktober

Guerilla Grannies
Ike Bertels | Ike Bertels ging voor de derde keer sinds 1984 met haar camera terug naar Mozambique om Maria, Amelia en Monica te spreken. Drie vrouwen die ooit meevochten in de onafhankelijkheidsoorlog tegen de Portugezen, daarna moesten strijden voor vrouwenrechten in een volstrekt patriarchale samenleving en toen in een zestien jaar durende burgeroorlog terechtkwamen. Qua vorm doet Bertels niets nieuws. Maar de verhalen van de vrouwen maken veel indruk. Te zien vanaf 11 oktober
RR |  

Gesneuveld
Robert Oey | Documentaire over het rouwen van nabestaanden van gesneuvelde militairen. Oey legde aangrijpende, soms zelfs pijnlijke reacties vast maar laat de film jammer genoeg te lang volgens hetzelfde patroon doorgaan. Ook maar even niet op de melodramatische soundtrack letten want dit is een kant van oorlog die iedereen gezien moet hebben. Te zien op het NFF en vanaf 11 oktober
RR |

Ik zou graag 100 willen worden
Paul Hegeman | Portret van organist, klavecinist en dirigent Ton Koopman. Te zien vanaf 11 oktober

Alleen maar nette mensen
Lodewijk Crijns | Vlotte verfilming van het boek van Robert Vuijsje over de joodse David Samuels die ontdekt dat hij vooral op zwarte vrouwen met grote billen valt. Die coming-out valt niet goed in het schijnbaar vrijdenkende Amsterdam-Zuid. Z’n sterkste momenten kent de film als David in Zuidoost is, de scènes bij pa en ma voelen nogal obligaat. Bovendien vliegt de film door een te snelle montage soms uit de bocht. Maar stuurt dan toch weer bij. Te zien vanaf 11 oktober
RR |  

The Domino Effect
Paula van der Oest | Mozaiekfilm over de wereldwijde economische crisis. "De originaliteitsprijs zal The Domino Effect niet wegslepen, maar de formule is effectief ingezet en uit de aanvankelijk nogal overdadige hoeveelheid personages en verwikkelingen groeit toch een mooi organisch geheel." Te zien op het NFF en vanaf 10 oktober
LB |  

De marathon
Diederick Koopal | Regiedebuut van reclamemaker over vriendengroep die een marathon gaat lopen. Regisseur zette in op ‘een kruising tussen The Full Monty en Rocky.’ Te zien vanaf 18 oktober