Thuiskijken – 4 juli 2013

Breaking Bad
Alleen al om die eerste minuten

Het is zover. De laatste acht afleveringen Breaking Bad. Let vooral ook op die waanzinnige openingsscènes.

Door Berend Jan Bockting

Eerst zien we een cactus en een paar stenen, dan een broek die ergens in een woestijn in slowmotion uit de strakblauwe lucht richting aarde dwarrelt. De eerste seconden van de eerste aflevering van het eerste seizoen van Breaking Bad zetten radicaal de toon voor de rest van de serie, waarin bizarre, absurde of surrealistische toestanden plompverloren worden opgediend. Toestanden die pas later verklaard worden — soms in dezelfde scène, soms pas na een aflevering of twaalf, soms nooit.
Ze geven ook een indruk van de andere openingssequenties van deze serie, waarin scheikundeleraar Walter White nu al vijf seizoenen in kleine stappen transformeert van brave huisvader tot megalomane crystal meth-brouwende drugsbaron. Geen serie die zo eigenzinnig gebruik maakt van die eerste minuten als Breaking Bad, waarvan de laatste acht afleveringen komende zomer vanaf 11 augustus in de Verenigde Staten te zien zijn.

Drijvend oog
Aflevering zes begint met krioelende micro-organismen die een lichtbundel dwarrelende stofdeeltjes blijken te zijn, zichtbaar dankzij een kogelgat in een camperdeur. Seizoen twee: zwart-witbeelden van een drijvend oog in een zwembad, afkomstig van een halfverbrande roze teddybeer. Halverwege dat seizoen begint een aflevering met een Mexicaanse Narcocorrido, een lied dat drugsmisdaden bezingt, over een nieuwe drugsbaron die bijna iedereen de baas is.
Nu de focus bij de meest prominente televisieseries de afgelopen twee decennia van losse episodes verschoof naar een groot doorlopend verhaal, nemen de schrijvers meer vrijheid om kijkers hun werelden binnen te leiden. Als hun publiek eenmaal hooked is, kan er veel, vooral in die eerste paar minuten, en hoeft er niet steeds van alles te worden uitgelegd. De veelgemaakte vergelijking tussen deze ‘gouden eeuw voor tv’, zoals Walter White-vertolker Bryan Cranston hem noemt, en klassiekers uit de literatuur, is een begrijpelijke.
Willem Frederik Hermans hield in 1987 in Amsterdam een rede over eerste zinnen van romans; hoe ze de lezer direct in het gareel kunnen zetten, hoe ze een titel verklaren of een situatie uiteenzetten, of hoe ze kunnen verleiden of prikkelen, zonder te verhelderen wat komen gaat. Hij sloot af met: ‘Pas in de volgende zinnen krijgt de eerste zin zijn volle gewicht.’ Eerste zinnen die blijven hangen zijn een mysterie, ze zorgen voor die cruciale eerste indruk die naar meer laat verlangen. Naar verklaring misschien maar ook naar meer mysterie.

Bizar voodooritueel
Breaking Bad perfectioneerde de visuele tegenhanger van die eerste zin. Het zijn vignetjes van hooguit 3-4 minuten, meestal flashforwards of flashbacks die contrasteren met het lopende verhaal, af en toe een scène in medias res of een op zichzelf staande montagesequentie waarin een stukje verhaal wordt samengevat of een personage wordt geïntroduceerd. Het opvallendst zijn de bijna abstracte kunstfilmpjes; onheilszwanger, met verwrongen muziek eronder, met een indirecte betekenis die meer op het gevoel speelt dan op het verstand.
Regelrecht surrealistisch opende seizoen drie met psychedelisch-gele beelden van een groepje onbekende Mexicanen dat in een afgelegen dorpje op handen en voeten naar een met bloemen versierd hutje kruipt. Daar, tussen de kaarsjes op een altaar, hangt een tekening van Walter White, alsof hij het doelwit is van een bizar voodooritueel.
Net als de drijvende teddybeer in seizoen twee komt ook het hutje vaker terug aan het begin. Ze staan los van de eigenlijke vertelling maar zijn er tegelijk onlosmakelijk mee verbonden, als stemmen in het onderbewuste van de personages (en van de kijker, want die wordt gedwongen zijn moreel kompas per aflevering bij te stellen) en als metaforen voor het onafwendbare onheil. Op de soundtrack distorted gitaren of een verwrongen windorgel, alsof het gaat om een zich langzaam ontvouwende nachtmerrie.
Het drama dat floreerde dankzij de situatieschets is dood, de muren rond de oude tv-formats definitief geslecht. Intuïtie en gevoel dansen op de brokstukken.

Breaking Bad Tweede helft seizoen 5 | vanaf 11 augustus bij de Amerikaanse kabelzender AMC en bij de VPRO in de loop van 2014

Releases

De beste films die deze maand internationaal op dvd en blu-ray verschijnen, samengesteld door Boudisque (Vredenburg 31, Utrecht, boudisque.nl)

Side Effects | Wisselend ontvangen, maar goed, het blijft de (vóór Behind the Candelabra die in augustus verrassend genoeg toch de Nederlandse bioscoop bereikt) voorlaatste film voordat Steven Soderbergh met zelfverkozen pensioen gaat. dvd | Warner Home Video

De wederopstanding van een klootzak | ‘Blaren… op je snikkel.’ De film met de opvallende titel heeft ook een fraaie openingszin. Het speelfilmdebuut van stripmaker Guido van Driel — een verfilming van zijn eigen graphic novel ‘Om mekaar in Dokkum’ — opende IFFR 2013. dvd | A-Film home entertainment

Kid | Al sinds haar debuut gaat de fascinatie van de Belgische filmmaker Fien Troch uit naar leegte en gemis. Het verbeelden van dat wat er niet is. Met haar derde film Kid bereikt dit minimalisme een voorlopig hoogtepunt. dvd | Twin Pics

Girls, s2 | De verrassende frisheid van het eerste seizoen van Lena Dunhams hipster-­meiden­serie is er een beet­je af, maar de pas 27-jarige maakster blijft er een handje van hebben haar navelstaarderij universeel, grappig én eerlijk te maken. Sex and the City voor de jaren tien. Dvd | Warner Home Video

The Walking Dead, s3 | Dubbele hype: zombies én een stripverfilming — al zijn er geen superhelden te bekennen in deze grimmige postapocalyptische reeks. Integendeel: de groep hoofdpersonen heeft er ook dit derde seizoen alle handen vol aan hun laatste greintje menselijkheid te behouden. dvd/blu-ray | E1

NO | Met het voor een Oscar genomineerde NO sluit de Chileense cineast Pablo Larraín zijn Pinochet-trilogie in majeur af, na Tony Manero en Post mortem. Hij zet zichzelf op de kaart als een van Zuid-­Amerika’s meest avontuurlijke filmmakers. dvd/blu-ray | Filmfreak

The Newsroom, s2 | Zoals inmiddels gebruikelijk bij HBO wordt het tweede seizoen van Aaron Sorkins The Newsroom min of meer gelijktijdig uitgezonden als in Amerika; de serie verschijnt later dit jaar op dvd. De makers beloofden een sterkere doorgaande lijn voor deze tweede reeks. vod | HBO Nederland

Sunset Boulevard | Heruitgave op blu-ray van Billy Wilders klassieke, gitzwarte Hollywood-satire, waarin de dode scenarist Joe Gillis verhaalt over zijn affaire met de uitgerangeerde actrice Norma Desmond. De beroemde zin "It’s the pictures that have gotten small" is op het kleine scherm extra wrang. blu-ray | Paramount

Après mai | De nieuwste film van voormalig Cahiers du cinéma-­criticus Olivier Assayas — eerder al eens aangekondigd maar nu hopelijk echt op dvd — is een complexe kroniek over de kinderen van mei ’68, een companion piece bij zijn seventies adolescentenverhaal L’eau froide. dvd | A-Film

Northwest
Er rot iets in Denemarken

Spannend, lucratief, onaangenaam en zo goed als onontkoombaar is de criminele carrière van de jonge Casper in dit realistische Deense gangsterdrama.

Rennen voor je leven en in je broek schijten van angst: het Deense misdaaddrama Northwest laat zien wat het werkelijk betekent. De titel (Nordvest in het origineel) verwijst naar een multi-etnische wijk in Kopenhagen, ingeklemd tussen het stedelijke gebied en de villawijken aan de rand. Een plek waar velen dagelijks doorheen reizen, maar waar je eigenlijk alleen blijft als je verder weinig te kiezen hebt in het leven. Hier woont Casper met zijn moeder, zijn jongere broer en zijn kleine zusje. In de nabijgelegen villawijk pleegt hij inbraken, waarvan hij de buit verkoopt aan de plaatselijke heler Jamal. Via een ‘bestelling’ komt hij in aanraking met de pooier en cokehandelaar Bjorn, die hem laat proeven van het grote geld. Dan duurt het niet lang of Casper heeft ook zijn broer Andy in een drugsdeal betrokken.
Originaliteit is niet de troef van Northwest. Het verhaal voltrekt zich in een rechte lijn van Caspers opkomst tot neergang, en is in die vorm al duizenden keren verteld. Maar misschien is er in het leven van een criminele onderknuppel ook weinig ruimte voor originaliteit. Want realistisch oogt de film wel. De stijl houdt het midden tussen Dogme en de Dardennes en is duidelijk beïnvloed door de achtergrond van regisseur Michael Noer, die al tien jaar bezig is als documentairemaker. Drie jaar geleden maakte hij (samen met Tobias Lindholm) zijn speelfilmdebuut met het gevangenisdrama R., waarvoor hij ex-gedetineerden als scriptadviseur betrok en ook als acteur liet optreden. Dezelfde documentaire-aanpak gebruikte hij voor Northwest, waarbij de wijk uit de titel en de relatie tussen de twee broers — die dan ook worden gespeeld door twee echte broers — als uitgangspunt dienden voor het script. Het beeld, uit de hand geschoten en sober belicht, versterkt het realisme. De spanning bij Casper kun je soms bijna ruiken. Aan de andere kant wekt het gebrek aan perspectief ook een zekere mate van onverschilligheid. Schrijnender was het geweest om te zien dat er van Casper en Andy ook nog iets anders had kunnen worden.

Sasja Koetsier

Northwest |  | Denemarken, 2013 | Regie Michael Noer | 87 minuten | Op dvd (Wild Bunch)

Animals
Waar de wilde dingen zijn

Voor zijn eerste bioscoopfilm Animals combineert de jonge Catalaanse regisseur Marçal Forés sprookje en high-schooldrama, met fabelachtig resultaat.

Een schattige, verlopen, vaalgele teddybeer: een beter symbool is er niet voor de weigering van de schuchtere Pol om de volwassen wereld in te stappen. Hij draagt het denkbeeldige vriendje van zijn jeugd nog altijd met zich mee. Ook nu hij al ruim in zijn tienerjaren is. Of beter: hij wordt erdoor achtervolgd, want de naamloze beer heeft een eigen wil en een eigen stem waarmee hij met Pol — om onverklaarbare redenen in een blikkig Engels — over strips en films en muziek praat.
Pol is niet de enige die een directe associatie met een dier meekrijgt in Marçal Forés’ sfeervolle coming-of-age sprookje Animals. Bijna alle personages hebben zo’n avatar, al is de band vaak minder hecht als die tussen Pol en zijn beer. Pols vriendin (maar niet zijn vriendinnetje) Laia is een onschuldig wit konijn; de mysterieuze Clara een hert; de mysterieuze nieuwkomer Ikari die avances richting Pol maakt, is gelinkt aan de gitzwarte wolfshond die al in de openingsscène met Pols beer — zijn onschuld — aan de haal gaat.
Zo vertelt Forés zijn kleine verhaal over de volwassenwording van Pol op twee elkaar versterkende lagen, gevat in twee tegenovergestelde locaties: de Amerikaans aandoende middelbare school en het dromerige bos waar de dieren vrij spel hebben. Hij legt de nadruk op sfeer in plaats van plot en dat werpt zijn vruchten af: meer en meer dringt zich de vraag op of Pol alles nog wel op een rijtje heeft. Tot in het energieke slot de werelden van school en beest rücksichtslos op elkaar botsen.

Joost Broeren

Animals |  | Spanje, 2012 | Regie Marçal Forés | 90 minuten | Op dvd (Lumière)