Thuiskijken – 21 november 2013
Akasen Chitai
Kenji Mizoguchi
Me love you long time
Kenji Mizoguchi’s acht ‘late films’ uit de jaren vijftig zijn een schitterende kennismaking met de filmmaker die prostitutie de film binnen bracht.
Door Ronald Rovers
In het laatste shot van Kenji Mizoguchi’s laatste film Akasen Chitai probeert een timide jonge vrouw passerende klanten bij een bordeel naar binnen te praten. Ze wil niet maar ze moet wel, want in het Japan van 1956 is ze als alleenstaande vrouw anders aan de goden overgeleverd. Een gerespecteerde geisha is ze al lang niet meer. Het verhaal gaat dat deze film kort na de succesvolle bioscooprelease zelfs van invloed was op het besluit om prostitutie in Japan te verbieden.
Dat laatste shot is typisch voor de acht ‘late Mizoguchi’s’ uit de jaren vijftig die het Britse Eureka! nu op blu-ray uitbrengt. De hebzucht en het verlangen van de één betekenen de val of zelfs de ondergang van de ander. Vaak zijn dat vrouwen. Die aandacht voor vrouwen was niet uniek want die vind je in de jaren vijftig ook bij Naruse en Ozu en in de Verenigde Staten bij Sirk. Maar Mizoguchi’s focus op hoeren is uitzonderlijk. Die had te maken met zijn fascinatie voor de romans van Kafu Nagai, maar je zou het ook kunnen zien als een overdrijving van wat er volgens hem allemaal mis was met Japan.
Want het niveau van een beschaving valt ongetwijfeld af te lezen aan hoe die met z’n hoeren omgaat. Vrouwen moesten zich inkopen bij bordelen en waren daarna jaren bezig om die schulden af te betalen. Akasen Chitai laat zonder te dramatiseren vooral dat zien: hoe een groepje vrouwen in een bordeel dag in dag uit de ene schuld met de andere probeert af te lossen en ondertussen ouder en minder gewild wordt. En toch zijn Mizoguchi’s ‘gevallen vrouwen’ niet alleen slachtoffers. Soms kiezen ze bewust voor prostitutie en bijna altijd zijn het weerbare personages. Maar hoe sterk en doortastend ze ook zijn, tegen een patriarchaal systeem dat hen opzadelt met nauwelijks af te lossen financiële en sociale lasten kunnen ze niet op.
Zilveren Leeuw
Bij elk van de acht films op deze blu-rays zit een begeleidend commentaar van Tony Rayns, gerespecteerd orakel als het om Aziatische films gaat. De grofkorrelige interviews zijn al in 2007 opgenomen voor een set dvd’s. Maakt niet uit: Ryans verschaft waardevolle achtergronden. Hij legt uit dat we geneigd zijn het late werk van een kunstenaar als het summum van z’n carrière te beschouwen, maar bij Mizoguchi klopt dat niet, zegt Rayns, ook al worden Sansho Dayu en Ugetsu Monogatari tot de wereldtop gerekend. Mizoguchi had bij die latere films nogal last van buitenstaanders die invloed kregen op de producties. Zelf zag hij zijn artistieke vermogen vooral in de films die hij in de jaren dertig maakte, omdat die meer met vorm speelden, zoals Osaka Elegy met het eindshot van een vrouw die in close-up recht op de camera afloopt en zo parmantig de toekomst tegemoet gaat.
Pikant detail was dat Mizoguchi nogal verbolgen was over de Gouden Leeuw die Kurosawa in 1951 voor Rashomon kreeg en die de Japanse film internationale bekendheid bracht. Dat hij twee jaar later met Ugetsu Monogatari een Zilveren Leeuw won, kalmeerde hem niet. De jury verklaarde toen geen Gouden Leeuw uit te willen reiken omdat geen enkele film in competitie die prijs waard zou zijn.
Ondanks zijn eigen onvrede, en ook al beschouwden de Japanners Mizoguchi’s films na de oorlog als een cinéma de papa, waren dit toch de films die hem buiten Japan erkenning brachten. Tegenwoordig leunt die reputatie vooral ook op zijn vroegere films, waarin hij met lange takes en sociaalrealisme Japan laat zien als een land dat gebouwd is op de uitbuiting van zwakkeren. Welk land niet, kun je zeggen, maar niet elk land had in de eerste helft van de twintigste eeuw een filmmaker die dat zo elegant en toch zo indringend kon laten zien.
Late Mizoguchi | 
| Japan, 1951-1956 | Regie Kenji Mizoguchi | Op blu-ray, import regio B (Eureka!)
Import
De beste films die deze maand internationaal op dvd en blu-ray verschijnen, samengesteld door Boudisque (boudisque.nl)
Bullet Ballet | De Britse distributeur Third Window brengt alle films van de Japanse horrorauteur Shinya Tsukamoto in gerestaureerde versies (opnieuw) uit. Tetsuo en de opvolgers zijn nog altijd zijn bekendste films, maar dit misdaaddrama over zelfmoord en wraak mag er ook zijn. blu-ray, regio B | Third Window Films
Museum Hours | Jem Cohens hoogtepunt van het Previously Unreleased-programma in EYE afgelopen zomer is een film over ontmoetingen: tussen kunst en het leven, tussen het camera-oog en het menselijke oog, tussen schilderijen die terugkijken en beelden die buiten de Weense museummuren leven. blu-ray, regio A | Cinema Guild
Schalken the Painter | Niet de kunst maar de kunstenaar staat centraal in deze horrorfilm uit 1979. Destijds geproduceerd voor de BBC maar nu opgeduikeld voor de Flipside dvd-reeks van het British Film Institute, dat ‘weird and wonderful British films’ wil redden van de obscuriteit. dvd+blu-ray, regio 2/B | BFI Flipside
Investigation of a Citizen Above Suspicion | De Italiaanse meester van de misdaadfilm Elio Petri op de toppen van zijn kunnen. Een hoofdcommissaris vermoordt zijn maîtresse, om de misdaad vervolgens zelf te onderzoeken. Een absurdistisch, kafkaësk relaas over bureaucratie. dvd+blu-ray, regio 1/A | Criterion
Nashville | De blauwdruk voor wat later Altmanesque is gaan heten: de mozaïekfilm. Liefst vierentwintig personages cirkelen om elkaar in Altmans panorama van de innig vervlochten Amerikaanse politieke en entertainmentwerelden: van countryzanger tot serveerster en verslaggever. dvd+blu-ray, regio 1/A | Criterion
Releases
Elf hoogtepunten uit het aanbod voor thuiskijkers in december, beschikbaar op dvd, blu-ray of video on demand.
Treme, seizoen 4 | Het laatste seizoen van David Simons opvolger van The Wire telt weliswaar slechts vijf afleveringen, maar zal de reeks ongetwijfeld tot een waardig einde brengen. De serie speelt in de tijd van Obama’s verkiezing. Zal de eerste zwarte president van de VS iets veranderen aan de situatie in post-Katrina New Orleans? vod | HBO
Before Midnight | Ze zijn terug: de Romeo en Julia van de Generatie X, Jesse en Celine. Na de toevallige ontmoetingen van Before Sunrise en Before Sunset leefden ze nog lang en gelukkig. Of toch niet? In dit derde deel onderzoekt Richard Linklater de romantische pijn van de relatie die in stand bleef. dvd, blu-ray | A-Film
Blancanieves | Alweer Sneeuwwitje? Alweer zwart-wit? Het lijkt wel een trend. Maar zoals in Blancanieves de bevolking van Sevilla onweerstaanbaar door het stierengevecht wordt aangetrokken, zo zuigen ook de betoverende openingsbeelden de kijker deze wonderlijke film binnen. dvd, vod | A-Film
The Bling Ring | Een 21ste-eeuws sprookje over vijf prinsesjes die op jacht gaan naar glazen muiltjes. Niet dat ze die verloren hebben, maar ze weten wel waar ze te vinden zijn: in de inloopkast van Paris Hilton. Sofia Coppola zag terecht dat deze ware gebeurtenis een cruciaal verhaal van deze tijd is. dvd, blu-ray, vod | A-Film
Le passé | Asghar Farhadi gelooft niet in vooruitgang en niet in verlossing. Hij maakte er een zware, fatalistische film over, ooit bedacht als vervolg op zijn A Separation. Een film vol slechte vrouwen en mannen die hun slachtoffer zijn; een tragisch mozaïek over de schaduwen van het verleden. dvd | PIAS/Cinéart
Behind the Candelabra | Het fijne van Steven Soderbergh is dat hij zo goed is. De ‘filmische thrillseeker’ die alle genres bespeelde wuift zijn filmcarrière uit met deze virtuoze biopic van glamourpianist Liberace, die al zijn eerdere preoccupaties met schijn en wezen omvat. dvd, blu-ray | Dutch Filmworks
Mud | Wanneer twee tieners in de rivierdelta’s van Arkansas op de charismatische Mud stuiten, raken ze steeds dieper betrokken bij de intriges rond deze man. De enigmatische Mud is het zoveelste intrigerende karakter op rij voor voormalig romcom-blondje Matthew McConaughey. dvd, blu-ray | De Filmfreak/Imagine
De nieuwe wildernis | Deze natuurfilm presenteert de exotica van Flevoland als ontwapenende dierenpropaganda en werd de onverwachte kaskraker van het najaar: bij het ter perse gaan van deze krant stond de teller op ruim een half miljoen bioscoopbezoekers. dvd, blu-ray | Dutch Filmworks
Free the Mind | Professor Richard Davidson probeert de menselijke geest te temmen in zijn op oosterse meditatietechnieken gebaseerde werk, onder andere met twee Amerikaanse oorlogsveteranen met posttraumatische stressstoornis en een jongetje met ADHD en angststoornissen. dvd | De Filmfreak/IDFA’s Delicatessen
Oh Willy! | Betoverende stop-motion animatiefilm waarin een volledige wereld is opgebouwd uit stoffen materialen, van een gebreide telefoon tot de vilten hoofdpersoon Willy. Het knapste is dat je dat direct vergeet en het verhaal van Willy, wiens moeder sterft, in gezogen wordt. dvd | De Filmfreak
Safety Not Guaranteed | Verrassend geslaagde high concept-komedie, mede dankzij de inbreng van doorbrekende komediester Aubrey Plaza (Parks & Recreation). Drie journalisten gaan op onderzoek uit nadat een man een contactadvertentie plaatst voor mensen die met hem mee willen in zijn tijdmachine. dvd, blu-ray | A-Film
De David Cronenberg Experience krijgt een digitale tegenhanger in het multimediaproject Body/Mind/Change van Lance Weiler, met Cronenberg zelf als eerste deelnemer.
Cronenberg op de expositie
Een cyborg worden: het is niet meer alleen weggelegd voor de mad professors uit de films van David Cronenberg. Techprofeet Lance Weiler, als Hollywoodvernieuwer vaak in één adem genoemd met George Lucas en Steve Jobs, kondigde een half jaar geleden in Filmmaker Magazine een verrassende samenwerking aan. Body Mind Change Labs, een startup uit Silicon Valley, had een exclusief patent verkregen op de technologie uit Cronenbergs films The Fly, Videodrome en eXistenZ. Binnenkort zou elk mens zich kunnen kruisen met een machine.
Eind oktober was het dan zover. Wie op zoek is naar zijn volle potentieel, kan zich op de website Body/Mind/Change aanmelden voor een ‘Personal On-Demand’ implantaat: een POD dat “99,999% gepersonaliseerde tips en aanbevelingen geeft.” Dat kan natuurlijk alleen als de POD je beste vriend wordt. Je krijgt dan ook een spervuur aan psychologische vragen en tests voorgelegd. Wat is je beste herinnering? Wie of wat staat het dichtst bij je (een familielid, je werk, een herinnering uit je kindertijd)? En welke reactie roepen hallucinatoire beelden van een groepsorgie bij je op?
Ik heb mijn POD nog niet binnen, maar het registratieproces is overtuigend genoeg. Body/Mind/Change bouwt voort op de belofte uit 2001: A Space Odyssey dat computers menselijk zijn, en op de belofte van de Big Data-hype dat statistische verbanden jouw werkelijke ‘ik’ blootleggen. POD dringt dieper door tot de ziel dan welke psycholoog of meditatiecursus ook. Met zijn tips en aanbevelingen is POD een soort Facebook, maar dan als aanhangsel van je lichaam.
Voor wie staat te trappelen: Body/Mind/Change is helaas nog toekomstmuziek. De kunst loopt weer eens een stap voor op de wetenschap. Weiler gebruikt het web om je onder te dompelen in een alternate reality game, met de journalistieke lancering in Filmmaker Magazine, een authentieke website en social media als ondersteuning. De vorm is zo krachtig dat de bezoeker/speler/kijker pas laat doorkrijgt dat het om fictie gaat en daardoor komt de achterliggende boodschap des te harder aan. Want al die beloftes zijn gebouwd op een illusie: dat technologie voor alles een oplossing biedt. De droom van de cyborg dreigt eerder uit te groeien tot een nachtmerrie — net als de dromen van Cronenbergs mad professors.
Niels Bakker