Le passé
Lange schaduwen
Le passé is een tragisch mozaïek over de schaduwen van het verleden. Asghar Farhadi moest ook over de schitterende schaduw van A Separation heen stappen.
A Separation was een klein meesterwerk, met die typische vanzelfsprekendheid en schijnbare eenvoud die alleen grote films bezitten. De Iraanse Gouden Beerwinnaar Asghar Farhadi had dus een probleem. Want hoe overtref je zoiets? Waarschijnlijk alleen door risico’s te nemen. Blijkbaar dacht Farhadi hetzelfde want hij vertrok naar Parijs en castte een rijzende Franse ster in de hoofdrol — altijd handig voor toegang tot die enorme pot Franse coproductiegelden — die in Cannes subiet de prijs voor Beste Actrice kreeg.
Le passé werd het verhaal over de complexe driehoeksverhouding tussen Marie, een Française gespeeld door Bérénice Béjo, haar ex die vanuit Teheran overkomt om de scheiding af te handelen en haar nieuwe vriend Samir die wel al bij haar inwoont, maar tijdelijk naar z’n eigen woning teruggaat omdat Marie weigert haar ex in een hotel te stoppen. Een explosieve toestand dus.
Maar Farhadi brengt het zo niet en dat is precies wat ook zijn vorige film zo bijzonder maakte: de rust en distantie van de personages en de onweerlegbare logica van wat ze te zeggen hadden. Toch is Le passé geen herhalingsoefening. Hij past in die typisch Franse traditie van fluïde filmmaken, van verhalen vertellen via huiselijke taferelen waarbij personages kamers en gesprekken in en uit waaieren, pratend over banale en cruciale details die gaandeweg het tragische mozaïek van hun vervlochten levens vormen. Le passé is spot on zo lang de film die vloeibaarheid behoudt. Zo lang de spanning tussen Marie en de beide mannen intact blijft omdat ze zelf niet eens weet wat ze wil. Precies wanneer de film richting kiest, raakt hij z’n richtingsgevoel kwijt.
Toch kun je bewondering hebben voor de stilistische bravoure waarmee Farhadi dat doet. Hij verandert ergens in de tweede helft plotseling van toon door een raadsel naar de voorgrond te halen wat tot dan toe slechts sluimerend aanwezig was en dat een bom kan leggen onder alles wat we hebben gezien: de vraag wat er met Samirs overleden vrouw is gebeurd. Van een huiselijk drama verandert de film dan in een — soort van — detectiveverhaal en blijkt hoe zeer het verleden uit de titel het heden in z’n greep heeft. Helaas weet Farhadi z’n stunt niet te voltooien.
Er zitten ontegenzeggelijk sterke details in de film. Hij opent met een lange autorit, waarmee Farhadi een buiging maakt naar die typisch Iraanse filmtraditie om belangrijke gesprekken in auto’s te voeren. Er is de elegantie waarmee hij de kamers van Marie’s oude huis het decor maakt van steeds weer andere gesprekken. En er zijn de constante toenaderingen en terugtrekkende bewegingen, het conflict vermijdende en confrontatie zoekende gedrag van de personages. Emotioneel is het een rijke film. Maar het is niet genoeg.
Schaduwen uit het verleden zijn lang waardoor levens in de loop van de tijd verstopt raken met herinneringen aan verkeerde beslissingen, ruzies en schijnbaar onbeduidende toevalligheden. Die zoete chaos weten filmmakers als Téchiné, Desplechin en Assayas soms prachtig vast te leggen. Farhadi lijkt daar ook naar op zoek te zijn geweest maar faalt waar hij te veel nadruk op de vorm legt. Zo lang hij in het verleden wroet is het een scherpzinnige en aangrijpende film over de misstappen die paradoxaal de koers van onze levens bepalen. De ironie is dat Le passé vastloopt in het heden.
Ronald Rovers