Thuiskijken – 1 mei 2013

Rode loper voor de tv

Netflix zet de televisiewereld op zijn kop. De streaming videodienst begeeft zich op de markt met eigen producties van makers als David Fincher en Eli Roth, exclusief voor haar online platform, en zet in op binge watching. Maar wat hebben we er in Nederland aan?

Door Joost Broeren

Series zijn hot. Steeds meer grote namen begeven zich naar het ‘kleine’ scherm, zowel voor als achter de camera. Van acteurs als Kevin Bacon (The Following) tot filmmakers als Martin Scorsese (Boardwalk Empire). Niet gek dus dat online videodienst Netflix zich met haar eerste eigen producties richt op series: voor de politieke serie House of Cards, dat afgelopen maart werd gepresenteerd, wisten ze regisseur David Fincher, scenarist Beau Willemen (Ides of March) en hoofdrolspeler Kevin Spacey te strikken. In april volgde de horrorreeks Hemlock Grove van Eli Roth (Hostel), en deze maand presenteert Netflix een langverwacht vierde seizoen voor de cult-komedie Arrested Development.
Netflix’ grootste vernieuwing zit echter niet in wát ze aanbieden, maar in hóe ze dat doen. Alle afleveringen van de drie series werden of worden op dezelfde dag beschikbaar gemaakt voor abonnees. Binge watching, hele seizoenen in één ruk door kijken, wat dankzij dvd al meer en meer de praktijk werd, wordt nu expliciet het model.

Maanden op de plank
Maar wat kunnen we er in Nederland mee? Voorlopig weinig, in ieder geval voor wie deze specifieke series op volledig legale wijze wil zien. Netflix opereert nog niet in Nederland, en zal dat (hoewel het bedrijf volgens haar Director of Global Corporate Communications Joris Evers “verschillende expansiemarkten onderzoekt”) ook zeker tot eind 2013 niet doen. En hoewel er sterke geruchten gaan dat House of Cards voor de Nederlandse markt was aangekocht, kon dit voor het ter perse gaan van deze krant niet worden bevestigd.
Maar in bredere zin hebben de verschuivingen in de markt ook hier hun weerslag. Dat signaleerde ook Fulko Kuindersma, een van de initiatiefnemers van het festival Amsterdam Series Weekend, dat eind mei series als Borgen, Mad Men en het laatste seizoen van Wallander naar het grote doek brengt. “We hadden een serie als House of Cards graag vertoond, maar zolang Netflix niet in Nederland opereert, is dat gewoon niet reëel. Dat soort windows kunnen wij als beginnende partij niet veranderen. Je hebt de consument en je hebt de manier waarop de industrie er mee omgaat. Wij moeten daartussen schipperen, maar het houdt consumenten niet tegen.”
Dat beaamt ook Jaap Bruijnen, general manager van HBO Nederland. “Nederlandse omroepen konden het zich pakweg acht jaar geleden nog veroorloven om een serie máánden op de plank te laten liggen omdat hij niet goed in het profiel paste. Die tijd is echt voorbij. Mensen horen al over zo’n serie, dus als hij dan niet uitgezonden wordt, gaat men het zelf wel halen, in het illegale circuit.”
Mignon Huisman, hoofd aankoop series bij de publieke omroep, nuanceert dat beeld. “Er is een specifieke groep die series downloadt, maar er zijn nog altijd heel veel mensen die dat niet doen.” Dat de eerste afleveringen van het tweede seizoen van de populaire serie Homeland, dat sinds eind maart op Nederland 3 te zien is, door meer dan 500.000 kijkers werden bekeken, lijkt dat te bevestigen. “Dat het publiek bewust is van zo’n serie, biedt juist ook heel veel voordelen”, stelt Huisman. “Bovendien vertonen we als publieke omroep juist ook veel uit bijvoorbeeld de Britse en Scandinavische markt, waarbij die windows veel minder relevant zijn.”
HBO zet bij series in op vertoning zo snel mogelijk na de eerste uitzending, zegt Bruijnen, juist om een legaal alternatief te bieden. “Tegenwoordig vertonen we vrijwel alles ‘next day US’, zoals we dat noemen. Als iets in Amerika wordt uitgezonden, is het hier zeven uur ’s ochtends, dus als we dan wachten tot diezelfde avond acht uur, kun je eigenlijk niet meer van een tijdsverschil spreken, vind ik.”

Aan de koffietafel
Zal het ook in Nederland zo ver komen dat deze relatief nieuwe partijen zelf gaan produceren? Hein Barnhoorn, sponsoring manager van kabelmaatschappij UPC, founding partner van het Amsterdam Series Weekend, betwijfelt het. “Het is een interessante vraag. Maar uiteindelijk zijn we kabelaar, geen producent. Onze businessstructuur leunt erop dat we fantastische content aanbieden via internet en tv, en het is de vraag of we dat niveau als producent in Nederland financieel kunnen halen.” Ook HBO, dat in bijvoorbeeld Latijns-Amerika en Oost-Europa wel al lokale producties neerzette, zal dat in Nederland voorlopig niet doen, stelt Bruijnen. “Aan de koffietafel hier hebben we best af en toe wilde ideeën, maar verder dan dat gaat het niet. Voor een klein land als Nederland, met de huidige abonneeaantallen, is dat gewoon te duur.”
Maar toch: als iets duidelijk is, is wel dat je je beter niet aan al te boude voorspellingen kunt wagen. “De markt verandert zo snel”, zegt Kuindersma. “Wij hebben ook niet alle antwoorden. Maar we willen met het Amsterdam Series Weekend wél iets proberen.” Maar hoeveel er ook verandert, in essentie blijven de overwegingen volgens Huisman hetzelfde. “Het criterium blijft hoe dan ook: is het verhaal goed, is het spannend, wil je de volgende aflevering zien. Op welk platform het te zien is, is uiteindelijk minder van belang.”

Series in mei

Geen tijd om af te reizen naar het Amsterdam Series Weekend (24-26 mei)? Geen nood: ook vanuit de eigen woonkamer valt er in mei genoeg te zien

Justified | De snoeiharde Marshall Raylan Givens wordt na een incident in Miami overgeplaatst naar zijn geboorteplaats, een mijnstadje in Kentucky. De succesvolle serie, gebaseerd op verhalen van pulpauteur Elmore Leonard, heeft in de VS net zijn vierde seizoen afgerond; hier verschijnen de eerste twee nu samen op dvd. dvd | Sony

Breaking Bad | Scheikundeleraar gaat drugs dealen om behandeling van zijn kanker te kunnen financieren. In het derde en vierde seizoen, nu in Nederland op dvd, groeide de reeks uit tot dé hype van dit moment. Film1 zendt vanaf eind april overigens ook de beoogde opvolger Rectify van dezelfde producenten uit. dvd/blu-ray | Sony

Braquo | Nog een stapje harder en nihilistischer dan Engrenages, deze Franse politieserie van voormalig rechercheur Olivier Marchal (36 Quai des Orfèvres), waarvan het tweede seizoen (in Nederland uitgezonden op het digitale kanaal RTL Crime) nu op dvd verschijnt. dvd/blu-ray | Bridge Entertainment

The Borgias | Betaalkanaal HBO Nederland brengt vanaf deze maand het derde seizoen van de succesreeks The Borgias, waarin Jeremy Irons opnieuw de rol van de misdadige Paul Alexander VI vertolkt, slechts enkele weken na de Amerikaanse uitzending. vod | HBO Nederland

Ripper Street | Deze BBC-reeks rond drie agenten (een gentleman detective, een rouwdouwende ex-soldaat en een forensische yank) die de straten van Londen veilig moeten houden in de nasleep van de Jack the Ripper-moorden, zet het anachronisme in als wonderlijk effectief stijlfiguur. dvd/blu-ray | Just Bridge

Releases

Een vijftal hoogtepunten uit het aanbod voor thuiskijkers in mei, beschikbaar op dvd, blu-ray of video on demand.

Cave of Forgotten Dreams | Werner Herzog weet ze in alle hoeken en gaten te vinden: mensen die iets groots willen achterlaten. In deze 3D-documentaire daalt hij af in een nauwe spleet waar 32.000 jaar geleden de prachtigste grotschilderingen werden gemaakt. dvd/vod | De Filmfreak

Django Unchained | De man die twintig jaar geleden de filmwereld bestormde met Reservoir Dogs en Pulp Fiction kan eindelijk de western bijschrijven op z’n cv. Nog steeds speelt Quentin Tarantino met taal, maar Django Unchained is meer film dan alles wat hij hiervoor maakte. dvd/blu-ray | Sony

Jagten | Het vermeende seksueel misbruik waarvan een leraar van een basisschool in Thomas Vinterbergs Jagten wordt beschuldigd, is eigenlijk maar bijzaak. Zijn hechte gemeenschap blijkt een monster met twee gezichten te zijn, waarin elke afwijzing automatisch verdacht is. dvd/blu-ray | A-Film

The Master | Net als Martin Scorsese schrijft Paul Thomas Anderson aan een Amerikaanse mythologie van gevallen helden. Zijn nieuwste portretteert een verweesde generatie, gedrild in de Tweede Wereldoorlog, door de symbiotische machtsstrijd tussen meester en leerling. dvd/blu-ray | A-Film

Offline | En alweer een indrukwekkend Vlaams debuut. Stukje bij beetje ontvouwt Peter Monsaert de tragische geschiedenis van een ex-gevangene die zijn gezin tracht terug te winnen, door grote emoties niet te benadrukken maar weg te stoppen. dvd/vod | Lumière

The Promised Land
Zinderend inferno

Polen mag dan booming zijn, rond 1900 was het een brullende economische tijger, is eindelijk weer te zien in Andrzej Wajda’s The Promised Land.

In 2000 had Andrzej Wajda de idiote inval om alles wat volgens de Britse en Amerikaanse bioscoopbonzen antisemitisch, erotisch of smerig was uit The Promised Land te knippen. Van de oorspronkelijke 163 minuten bleven toen 138 minuten over. Waarom die knieval? Omdat die twee landen sinds 1974 weigerden de film te vertonen.
Tien jaar later herstelt Wajda zich van die vergissing. Second Run brengt nu de complete versie gerestaureerd op dvd uit, als Polish Cinema Classics Volume II. Samen met het speels-filosofische en ook wel een beetje vermoeiend-pretentieuze Illumination (Krzysztof Zanussi, 1972) en de anticensuur-spoof Escape from the ‘Liberty’ Cinema (Wojciech Marczewski, 1990), een geautoriseerde rip-off van Woody Allens The Purple Rose of Cairo. Ook allebei de moeite waard, maar Wajda’s film is een klasse apart.
Basis voor de film was Wladyslaw Reymondts gelijknamige boek uit 1897 over de explosieve industrialisatie van de stad Lódz. Van een dorp dat rond 1800 iets meer dan 200 inwoners telde, was het nog geen eeuw later uitgegroeid tot een stad van 300.000 inwoners. Oorzaak: de textielindustrie. Net als het boek volgt de film drie vrienden die hun eigen fabriek opzetten in een wereld van extreme geldzucht en dodelijke concurrentie. Van arbeidsrechten had nog niemand gehoord.
Wajda begint rustig. Maar wat eerst een traditioneel kostuumdrama lijkt, verandert in een zinderende trip. Wajda’s beweeglijke camera wisselt continu tracks en zooms en extreme close-ups af. Een van de drie vrienden grijnst Brechtiaans naar de camera. Groothoeklenzen verdraaien het beeld waardoor de gulzigheid van de rijken bizarre proporties krijgt. Soms doen taferelen denken aan de circusparades van Fellini, dan weer aan de trippie drugssferen uit Nicolas Roegs Performance. De dagelijkse brandstichtingen om verzekeringsgeld te innen, veranderen het decor van Lódz in een inferno dat aan de eindtijd doet denken. Fabrieksdirecteuren gebruiken meisjes als seksslaven en er wordt met bloed en lichaamsdelen gesmeten als mensen letterlijk door machines verslonden worden.
Na de bizarre extremen van American Psycho is hebzucht als thema niet meer zo nieuw als in 1974 dus het is vooral Wajda’s stijl van grotesk realisme die The Promised Land tot een belangrijke film maakt. Gek genoeg fietste de film wel vrolijk door de Poolse censuur heen, ongetwijfeld omdat men die bekeek als een aanklacht tegen het kapitalisme. Gelukkig was men ziende blind. The Promised Land is veel rijker dan dat. Want aan het eind kun je je alleen maar afvragen: het beloofde land voor wie eigenlijk?

Ronald Rovers

The Promised Land |  | Polen, 1974 | Regie Andrzej Wajda | 163 minuten | Op import-dvd, regio 2 (Second Run)

The Loneliest Planet
Wandelvakantie in de soep

Julia Loktev oogst met The Loneliest Planet verdeeldheid, maar ze is juist een aandachtig observator van de menselijke lichaamstaal, die zoveel weggeeft over onze instincten.

Verguisd om het ontbreken van plotgestuurde actie en uitleg over de karakters. Op handen gedragen vanwege de broeierige sfeer en de ruimte die de kijker zelf kan invullen. Publiek en critici zijn het wel vaker oneens, maar The Loneliest Planet, met Gael García Bernal, verdeelt de gemoederen wel heel veel. Op meningverzamelsite Rotten Tomatoes scoort de film 69% ‘fresh’ bij critici, tegen 33% bij het publiek.
Ik schaar me — hoe voorspelbaar — in het eerste kamp. Maar u bent gewaarschuwd: wie niet kijkt met volle aandacht en toewijding, krijgt geen toegang tot Julia Loktevs weerbarstige universum. Loktev bewees zich een krachtig observator met haar vorige film Day Night Day Night, over een dolende vrouw in Manhattan, op weg naar een zelfmoordaanslag. Informatie over haar identiteit en motieven ontbreekt. We zien alleen de grimassen op haar gezicht, open voor interpretatie. Ook in The Loneliest Planet eisen kleine visuele hints de hoofdrol op, zoals het ruige, onmetelijke berglandschap van de Georgische Kaukasus, dat een mens meteen al nietig en kwetsbaar maakt. Maar vooral zijn er de non-verbale signalen tussen het jonge Amerikaanse stel Alex en Nica en lokale gids Dato, die samen een trektocht maken.
Ze tasten elkaar af met de grappen en anekdotes die vreemdelingen vertellen om de culturele kloof te overbruggen. Maar onderhuids borrelt het. Na een heftig incident halverwege de film, waarbij Alex even vergeet om moedig te zijn, verandert de chemie. Weg lijkt het vertrouwen tussen de verloofden, die eerst zo los en flirterig waren. Erover praten doen ze niet, en dus lezen we het af aan hun blikken en bewegingen: hij een angstige, onzekere kat in het nauw, zij een afwerende, teleurgestelde pauw.
Sterk en subtiel spel van Gael García Bernal en Hani Furstenberg maakt de spanning om te snijden. The Loneliest Planet lijkt een herkenbare en ijzingwekkende schets van hoe een wandelvakantie in de soep kan lopen. Maar Loktev heeft grotere ambities. Onder de voorhuwelijkse beproeving gaat een parabel schuil over de mythologie van de man als beschermheer. Een cruciaal overlevingsinstinct toen we jaagden en verzamelden, maar tegenwoordig alleen nog van belang als stadsmensen weer eens de wildernis opzoeken. Het maakt de rudimentaire lichaamstaal eigenlijk tot dubbele winst, want daarin komen onze instincten ondubbelzinnig tot uiting.

Niels Bakker

The Loneliest Planet |  | Verenigde Staten/Duitsland, 2011 | Regie Julia Loktev | 113 minuten | Op import-dvd, regio1 (MPI Home Video)

Import

De beste films die deze maand internationaal op dvd en blu-ray verschijnen, samengesteld door Boudisque (Vredenburg 31, Utrecht)

Motel Hell | Een neonlicht knippert, sputtert en valt uit, en zo verandert Motel Hello in Motel Hell, waar boer Vincent nietsvermoedende reizigers levend begraaft en verwerkt in zijn worsten in deze vrolijke sleazoid-satire die zelf óók niet wegdeinst voor bloederige taferelen. dvd/blu-ray (r2/B) | Arrow Films

Medium Cool | Bij zijn originele release overschaduwd door counterculture-kracht van Easy Rider, maar Haskell Wexlers intrigerende mengeling van documentaire en speelfilm temidden van de rellen rond de Democratische conventie in 1968 heeft de tand des tijds beter doorstaan. dvd/blu-ray (r1/A) | Criterion

Theorema | Een vreemdeling arriveert — jong, enigmatisch, engelachtig, gespeeld door een jonge Terrence Stamp. Hij verleidt de werkster, de zoon, de moeder, de dochter en de vader, en verdwijnt dan weer. Pasolini’s symbolische, poëtische meesterwerk overziet de gevolgen van zijn komen en gaan. dvd+blu-ray (r2/B) | BFI

Stromboli | Vooral bekend om het verhaal áchter de schermen: Rossellini verruilde met Stromboli Anna Magnani voor Ingrid Bergman als muze en geliefde — letterlijk, want Magnani zou eigenlijk de hoofdrol spelen die uiteindelijk naar Bergman ging (en speelde hem alsnog in het tegelijk opgenomen Volcano). dvd+blu-ray (r2/B) | BFI

Opening Night | BFI zet zijn reeks uitgaven van de films van John Cassavettes voort met Opening Night, voor het eerste ooit op blu-ray. Nu nog scherper kijken naar de wonderschone close-ups van actrice Gena Rowlands als een Broadway-legende in persoonlijke crisis. dvd+blu-ray (r2/B) | BFI