Eyelet Spotlight: Coming-of-age

Iedere vrijdag presenteert de Filmkrant een nieuwe selectie uit het aanbod van streamingdienst Eyelet. Deze week: de wereld door de ogen van tienermeisjes, gevat in speelfilm, animatie en documentaire.

De beste verbeelding van hoe het is om een tiener, en specifiek een jonge vrouw, te zijn, bracht Sofia Coppola in The Virgin Suicides. Een arts vraagt zich af waarom een van de personages zelfmoord zou willen plegen – ze weet op haar leeftijd immers nog niet eens hoe moeilijk het leven kan zijn. Rustig antwoordt ze hem: “U bent duidelijk nooit een dertienjarig meisje geweest, dokter.” Onder dit motto lichten we deze week vijf films uit die nu op Eyelet te zien zijn en die ons meenemen in de belevingswereld van jonge vrouwen in verschillende landen. Wat opvalt zijn niet de verschillen in hun totaal uiteenlopende omstandigheden, maar de overeenkomsten tussen de jonge vrouwen die in de films centraal staan.

We beginnen in Ecuador. Virus Tropical is de eerste lange animatiefilm van (video)kunstenaar Santiago Caicedo, die hij baseerde op de gelijknamige autobiografische beeldroman van Powerpaola. In prachtig gedetailleerde zwart-wit trekt het leven van hoofdpersoon Paola aan ons voorbij, tegen de achtergrond van het criminele Ecuador en Colombia in de jaren zeventig. Dat begint nog voor Paoloa’s geboorte. Doordat haar moeder kort daarvoor is gesteriliseerd, wordt de zwangerschap verkeerd gediagnostiseerd als tropisch virus. Maar dan is daar toch een klein mensje: geadoreerd door oudste zus Claudia, gehaat door middelste zus Patty.

Later zullen deze verhoudingen omkeren, zoals veel zal verschuiven in het gezin dat verder bestaat uit een hatelijke schoonmoeder, een vader die priester was, een moeder die waarzegster is en een stelende huishoudster. Ze zullen verhuizen van Ecuador naar Colombia en al hun geld verliezen. Maar het zijn vooral alle kleine, maar voor een tiener zo betekenisvolle momenten tussen de grotere gebeurtenissen des levens in die Virus Tropical maken. De ruzies en allianties die zussen kunnen maken, de verkeerde rok op het verkeerde moment, de strandvakantie met vriendinnen. Terwijl je kijkt naar hoe Paola haar weg in de wereld vindt, is het alsof je eigen jeugd in een stroom aan betoverend geanimeerde beelden aan je voorbijtrekt.

Over naar Australie, waar Girl Asleep (2015) zich afspeelt, het op het gelijknamige theaterstuk gebaseerde speelfilmdebuut van Rosemary Myers. De film lijkt op het eerste gezicht een nostalgische trip naar de jaren zeventig, met een overdaad aan visuele trucjes en gechoreografeerde dansjes. Greta (Bethany Whitmore) is net verhuisd en dus nieuw op school. De plaatselijke nerd (Harrison Feldman) wil gelijk vrienden worden, maar ook de sociale koninginnen van de school tonen interesse in haar. En dan moet Greta van haar ouders ook nog al haar klasgenoten uitnodigen voor haar verjaardag. The horror!

Maar onder dit bekende verhaal en het aantrekkelijke fineerlaagje van de explosieve visuele vormgeving zien we in Girl Asleep de donkere ondertonen van opgroeien. De herkenbare wereld van Greta, met de beste vriend die natuurlijk verliefd op haar blijkt te zijn en het kliekje populaire meisjes die eropuit zijn haar sociaal te vernietigen zijn namelijk niets vergeleken met de fantasiewereld die ze zelf heeft gecreëerd. Zal Greta haar weg terug naar de realiteit weten te vinden? Spoiler: natuurlijk, want tienermeisjes kunnen prima voor zichzelf zorgen.

Nu weer terug naar Colombia, maar wel een heel ander Colombia dan we zagen in Virus Tropical. In de documentaire The Eternal Night of Twelve Moons (La eterna noche de las doce lunas) worden we meegenomen naar de realiteit van een prepuberaal meisje in de inheemse Wuyuu-stam. Traditie dicteert dat ze in afzondering zal worden geplaatst zodra ze voor het eerst menstrueert. In een speciaal hiervoor gebouwde hut zal ze vele manen (de tijdsaanduiding die deze stam hanteert) in eenzaamheid moeten doorbrengen. Eerst zonder beweging in een hangmat, daarna sporadisch bezocht en geïnstrueerd over de traditionele weefwijzen door haar vrouwelijke familieleden. Het kleurrijke weefwerk is haar voornaamste gezelschap.

Filmmaker Priscila Padilla volgt de twaalfjarige Pili in deze bijzondere periode van haar leven. Zij, en daarmee het publiek, wordt voorbereid op en onderricht over de culturele achtergronden van wat er met haar staat te gebeuren. Maar is dit een filosofische gemotiveerd overgangsritueel, of toch een onthutsend ouderwetse manier om de bruidsprijs die voor een jonge vrouw betaald wordt op te drijven, die de oma van Pili aan haar opdringt? Weer laat een jong meisje een vasthoudendheid en karaktersterkte zie waar menig volwassene jaloers op zou zijn. Zelfbeschikking neemt niemand Pili af.

Dat is wat de beste coming-of-age-films gemeen hebben: ze nemen hun personages serieus. Dit is de wereld zoals deze zo verschillende jonge vrouwen haar zien door het prisma van hun leeftijd. De focus ligt daardoor niet altijd op de grote gebeurtenissen des levens, maar dat maakt de films niet oppervlakkig. Het maakt Virus tropical, Girl Asleep en The Eternal Night of Twelve Moons juist herkenbaar en inspirerend. En het onderstreept wat niet vaak genoeg over jonge vrouwen gezegd wordt: ze weten heel goed hoe de wereld in elkaar zit.