Evenementen (Focus) – 20 december 2012
Sarah Lund
Scandinavische speurneuzen
Waarom zijn Scandinavische crimeseries zo goed? Wat doen de makers beter dan hun collega’s in andere landen? De vraag staat centraal op de tweede editie van het Lumière Crime Festival, dat op 1 en 2 december in Pathé Buitenhof in Den Haag wordt gehouden. De eerste festivaldag staat helemaal in het teken van het derde seizoen van The Killing. Alle tien afleveringen van zestig minuten zijn te zien. Rechercheur Sarah Lund heeft het in het derde seizoen druk met het oplossen van de moord op een mysterieuze zeeman. Met als achtergrond de economische crisis ontdekt de doortastende dame lijntjes naar de politiek, het bedrijfsleven en de financiële wereld. Op de tweede festivaldag zijn afleveringen van de crimeseries Dicte, Wallander 5 en The Killing 3 te zien en de scifi-serie Real Humans. Dicte is een nieuwe serie over een misdaadjournaliste, die betrokken raakt bij criminele zaken. Wallander hoeft na vijf seizoenen geen introductie. De melancholieke, tikkeltje cynische rechercheur Kurt Wallander krijgt weer veel voor zijn kiezen. In de serie Real Humans veroveren intelligente menselijke robots, die hubots worden genoemd, een steeds grotere plaats in de samenleving. Dat is niet zonder risico, want wat gebeurt er als de hubots het heft in handen nemen? Naast deze series staan de speelfilms The Hypnotist, de verfilming van Lars Kepplers thriller Hypnose, en Snabba Cash II, de verfilming van het tweede deel van Jens Lapidus’s thrillertrilogie, op het programma. Waarom de Scandinaviërs zo goed zijn in misdaadseries en thrillers weten we misschien na de forumdiscussie met de ingevlogen schrijvers, makers en producenten. De discussie wordt geleid door schrijver en cultuurjournalist Stine Jensen.
Tegen verhaaldwang
Film is een fantastisch verhalenvertellend medium, maar het heeft meer mogelijkheden. Dat begreep men al snel na de uitvinding van de film. Er kwamen filmmakers die geen verhaal wilden vertellen, maar met het medium experimenteerden. Zij zagen film als een abstract ritmisch spel van licht en schaduw. Het leidde in de jaren twintig tot de stroming van de absolute of abstracte cinema. Een boegbeeld was de Duitser Oskar Fischinger. EYE presenteert in samenwerking met het Center for Visual Music in Los Angeles van 16 december t/m 17 maart 2013 de tentoonstelling Oskar Fischinger (1900-1967): Experiments in Cinematic Abstraction. Fischinger wilde film bevrijden van het realisme. Film moest een zuivere (abstracte) beeldtaal zijn, het equivalent van muziek. Zoals muziek speelt met harmonie en dissonantie, polyfonie en toonkleur, zo moest film dat ook doen. Fischinger vond ook allerlei ingenieuze filmische apparaten uit. Hij was een van de eerste animatiemakers die abstracte beelden verbond met muziek en ritmes, lang voor de videoclip. Door de opkomst van het nazisme week hij eind jaren dertig uit naar Hollywood. Hij werkte er voor diverse studio’s en ontwierp onder meer een animatiesequentie voor Disney’s Fantasia. Zijn ideeën botsten echter met de figuratieve en narratieve Hollywoodcinema. Het leidde tot zijn vertrek bij Disney, maar zijn invloed op filmmakers is altijd groot gebleven. Op de tentoonstelling zijn veel van zijn films, maar ook tekeningen, schilderijen, muziekscores en documenten te zien. Uniek is Raumlichtkunst, een van de eerste filminstallaties uit de geschiedenis. Naast de expositie is er een film- en activiteitenprogramma. Fischingers dochter Barbara Fischinger zal in het openingsweekend (15 en 16 december) het licht-kleurinstrument de Lumigraph — een van haar vaders uitvindingen — bespelen. Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde monografie over Fischinger.
Oskar Fischinger
Van protest naar hommage
Frans Zwartjes, de godfather van de Nederlandse experimentele film, is 85 jaar. Een mooie reden voor een Frans Zwartjes-special in EYE op 6 december. Een van de feestelijke activiteiten is de presentatie van het door Zwartjes’ zoon Willem van Zoetendaal samengestelde fotoboek The Holy Family. Het bevat een selectie uit het fotowerk van zijn vader en als extra een dvd van een nieuwe korte film van hem. Verder zijn fragmenten te zien van door Zwartjes nooit afgemaakte films en opnamen van screentests. Uiteraard staan ook films op het programma, waaronder Sorbet en Living. Trix Zwartjes, de echtgenote van de filmmaker, praat over haar leven en werk met de man, die meer dan vijftig films maakte. In de jaren zestig maakte hij naam met grofkorrelige zwartwitfilms over personages die gevangen zitten in een web van seksuele machtsspelletjes. Vernedering, wreedheid en wanen spelen een grote rol in zijn films. Het werd niet altijd door iedereen op prijs gesteld. Zo protesteerden feministen in 1979 hevig tegen Pentimento, waarin zij een legitimatie van vrouwenvernedering zagen. Uit woede trokken zij in sommige bioscopen de film uit de projector. Those were the days. Zwartjes’ films worden nu tot het Nederlandse filmerfgoed gerekend en zijn geconserveerd. Simona Monizza, collectiespecialist bij EYE, gaat in op de specifieke conserveringsperikelen van Zwartjes’ werk. Hans Jansen, hoofdconservator moderne kunst van het gemeentemuseum Den Haag, praat over het fotowerk van de filmmaker. Het feestvarken is zelf ook op de avond aanwezig.
Spare Bedroom
Deur dicht na retrospectief
Goed en treurig nieuws. Een retrospectief van het werk van de vijf jaar geleden overleden Edward Yang ging vorig jaar niet door wegens rechtenkwesties, maar nu komt het er van 18 t/m 22 december alsnog van. Alle films — een korte en zeven lange — van de in 1947 in Sjanghai geboren, in Tapei opgegroeide, en in Amerika geschoolde filmmaker zijn te zien in het Tropentheater en EYE. Mooi, maar het retrospectief stemt ook treurig, omdat het een van de laatste activiteiten van het Tropentheater is. Door de bezuinigingen sluit het theater per 1 januari de deuren. Dat betekent een vertoningsplek minder voor de wereldcinema, die in het Tropentheater een warm onthaal vond. Dat Edward Yang een mooi slotakkoord is, is een schrale troost. Dat Yang filmmaker werd, lag niet voor de hand, want na zijn technische opleiding in Florida lag een carrière in het Amerikaanse bedrijfsleven voor de hand.
Werner Herzogs Aguirre, the Wrath of God ontvlamde echter een filmpassie in hem, waardoor hij zich op film stortte. Eind jaren zeventig keerde hij terug naar Taiwan. Na de korte film Expectations (1982) maakte hij in achttien jaar zeven lange films. Ze gaan allemaal over het leven in de grote stad, met als thema’s vervreemding, traditie versus moderniteit, criminaliteit en familiedesintegratie. Soms in de vorm van een komedie (A Confucian Confusion en Mahjong), maar meestal in de vorm van relatie- en familiedrama’s. Het hoogtepunt in zijn oeuvre is het ruim drie uur durende Yi Yi, dat een superieure familiesoap is. De film duikt diep in de perikelen van een familie, waarin iedereen op een kruispunt in zijn leven staat. Het intense drama werd Yangs laatste film, want de filmmaker overleed in 2007 aan kanker. Yi Yi is in het Tropentheater te zien, evenals Mahjong en A Confucian Confusion. EYE vertoont de overige vijf films van het retrospectief: The Terrorizers, Expectations, Tapei Story , That Day on the Beach en A Bright Summer Day.
Yi Yi
Lux Filmprijs
Hoe zien films eruit die volgens het Europees Parlement een bijdrage leveren aan "het debat over Europese waarden en sociale problemen"? Wantrouwen is op zijn plaats als politici films gaan aanbevelen, dus ook bij de jaarlijkse Lux Filmprijs van het Europese Parlement. In overstemming met de tijdgeest voert het Parlement de spanning (nou ja) altijd eerst op door drie films te nomineren. Dit jaar waren dat het Portugese Tabu (Miguel Gomes), het Italiaanse Io sono Li (Andrea Segre) en het Hongaarse Csak a szél (Bence Fliegauf). Rialto vertoont de drie films op 1 en 2 december, zodat we kunnen zien over wat voor films het Europees Parlement ons wil laten debatteren. Tabu vertelt een weemoedig verhaal over verdwenen geliefden en gemiste kansen. Een vrouw in Lissabon vindt na het overlijden van haar oude buurvrouw in het appartement van de dode een oude liefdesbrief. Er blijkt uit dat de oude dame in haar jonge jaren een avontuurlijk leven leidde in koloniaal Portugees Afrika. In Io sono Li draait het in Venetië om de vriendschap van een Chinese immigrante en een uit ex-Joegoslavië afkomstige visser. De bekrompen Italiaanse gemeenschap kijkt roddelend toe. Over vooroordelen en racisme gaat het ook in Cszak a szél, waarin een Hongaars Romagezin na moordaanslagen op Roma’s vreest dat zij de volgende zal zijn. Het is niet moeilijk om te zien wat het Europese Parlement zal aanspreken in de drie films: ze pleiten alle voor humaniteit en tolerantie. Hopelijk zijn dat niet alleen Europese waarden. Inmiddels heeft het Europees Parlement de winnaar gekozen: Io sono Li.
Tabu
Lachfestijn
In Deventer kan van 26 t/m 30 december worden gelachen want dan vindt onder het onbewijsbare motto "wie het laatst lacht in 2012, lacht het best in 2013" het Humorfestival plaats. Dat betekent in ieder geval cabaret. Er kan worden gelachen bij Jandino, Sjaak Bral en het duo Verreck & Pleijsier. Zij verzorgen drie van de veertig activiteiten "met de lach als rode draad". Filmhuis De Keizer doet aan het festival mee met zes films. Het zijn geen films in het lach-of-ik-schiet genre, maar in de subtielere tragikomische variant. Zoals Intouchables, de Franse monsterhit waarover inmiddels alles wel gezegd is. In Eddy Terstalls romantische komedie Deal mag een jongen voor tweeduizend euro een nachtje met een serveerster doorbrengen. In Evet, I do! (Sinan Akkus) moeten trouwlustige etnisch gemengde stellen in Berlijn vooroordelen in hun omgeving overwinnen voor zij elkaar het jawoord kunnen geven. De in de jaren vijftig spelende romantische komedie Populaire (Régis Roinsard) gaat over een secretaresse, die zo kan snel typen dat ze de Franse nationale typekampioen wordt. Misschien kan ze zelfs wereldkampioen worden. Ja, zulke wedstrijden bestonden in die tijd. In Ken Loach’ The Angels’ Share stelen drie knullen, die de werkloosheid en armoede zat zijn, peperdure whisky. Na afloop van de film is er een whiskyproeverij. Tenslotte: in Seven Psychopats (Martin McDonagh) belandt een brave schrijver (Colin Farrell) in Los Angeles in het criminele milieu. Het levert humoristische situaties op.
Seven Psychopaths
Muziek kijken
Melkweg Cinema trekt legendarische registraties van popconcerten uit de kast. In slaap vallen is onmogelijk bij de enerverende films. The Doors Live at the Bowl ’68 toont The Doors op hun hoogtepunt tijdens een optreden in de Hollywood Bowl in 1968. In de eerder uitgebrachte film van dit optreden ontbraken drie nummers door de gebrekkige videokwaliteit, maar door geavanceerde restauratietechnieken zitten ze nu wel in de film. Verder veel Rolling Stones in de Melkweg. The Rolling Stones; Some Girls; Live in Texas ’78 toont de Stones op hun hoogtepunt. Dat geldt ook voor Gimme Shelter, de beroemde registratie door Albert en David Mayles van het concert in Altamont in 1970, dat door het doodsteken door Hell’s Angels van een bezoeker het einde van het tijdperk van de flowerpower inluidde. Bepaald niet op hun hoogtepunt, maar meer oude heren die hun best doen om dat te verbergen, zijn The Stones in Martin Scorseses Shine a Light. Het recente Crossfire Hurricane blikt nog eens terug op de carrière van de Stones, over wie nu toch echt alles wel gezegd, geschreven en getoond is. Ook te zien is het geweldige Led Zeppelin Celebration Day Concert van vijf jaar geleden in de Londense O2 Arena. Verder is onder meer een film te zien van een optreden van Coldplay en een documentaire over de door een spierziekte verlamde gitarist Jason Becker, die muziek maakt met zijn ogen.
Led Zeppelin Celebration Day Concert
Hè? Geen hetero’s?
Films over hetero’s genoeg in de bioscoop, maar homo’s en lesbo’s kom je zelden tegen op het scherm. Artifilm doet er onder de titel Q-Fest winter iets aan door tien homo- en lesbofilms in zestien filmtheaters te vertonen. Aan beide doelgroepen is gedacht. In Notre paradis (Gaël Morel) gaat een homostel uit moorden, wat akelige beelden oplevert. Duister gaat het ook toe in Unconditional (Bryn Higgins), waarin een jongen en zijn zus op dezelfde man vallen, die hen zijn liefde biedt op één voorwaarde. Wat zou die voorwaarde zijn? Liefdevoller gaat het toe in Romeos (Sabine Bernardi), een coming of age drama van een transgender. In de in Berlijn spelende multiculturele ensemblefilm Evet, I do! (Sinan Akkus) gaat het ondanks etnische vooroordelen ook vredig toe. In Mary Marie (Alexandra Roxo) ontdekken twee zussen diepe gevoelens voor elkaar. In eCupid (J.C. Calciano) raakt het leven van een dertigjarige met een relatie op drift als hij daten op internet ontdekt. In The One (Cayta Jentis) komt een man een maand voor zijn huwelijk met een vrouw erachter dat hij beter bij een oude vriend past. Between Love & Goodbye (Casper Andreas) toont het pad van verliefd worden, twijfel, uit elkaar gaan, nieuwe twijfel enz. Elliott Love (Gary Terracino) gaat over een tienjarige jongetje met een gescheiden moeder die op foute mannen valt. Tien jaar later wil de jongen in de liefde niet dezelfde fout als zijn moeder maken. In Rue des mauvais garçons (Todd Verow), tenslotte, vangt een Franse jongen in Parijs uit medelijden een laveloze Amerikaan op. Er ontwikkelt zich iets moois tussen hen, maar kan het goed gaan tussen een Fransman en een Amerikaan?
Mary Marie