American Honey

American Honey is de moderne On the Road. Regisseuse Andrea Arnold volgde een groep hedendaagse Amerikaanse nomaden die niets (meer) te verliezen heeft op weg naar huis.

Is American Honey het symptoom of het medicijn? En zou Jack Kerouacs On the Road eind jaren vijftig ook met zoveel liefde en haat ontvangen zijn als American Honey afgelopen jaar in Cannes, waar hij uiteindelijk alsnog met de Juryprijs werd bekroond?

Een ding is zeker: de eerste film die de regisseuse Andrea Arnold (Fish Tank, 2009; Wuthering Heights, 2011) buiten de Britse eilanden maakte is schatplichtig aan dat boek, en aan het meest Amerikaanse aller genres, de roadmovie. Maar ze geeft er een fantastische eigen draai aan. On the Road meets Death of a Salesman meets Bande à part meets Lord of the Flies plus Larry Clarks Kids. Lyrisch én realistisch, escapisme én reality check.

Impressionisme
We betreden Arnolds wereld door de ogen van Star (Sasha Lane), een jonge wegloopster die zich aansluit bij een troep moderne nomaden die hun leven vrij en aan de randen van de maatschappij leven. Ze voorzien in hun levensonderhoud door huis-aan-huis-tijdschriften te verkopen en zich zo in staat te stellen om al feestend de Amerikaanse Midwest te doortrekken. Slapen doen ze in motels met zoveel mogelijk zielen op een kamer.

Maak vooral niet de vergissing haar als pixiemeisje te zien (dat nieuwe vrouwelijke stereotype dat er in films vaak alleen maar toe dient om de mannelijke held met zijn innerlijke zelf in contact te brengen), hoe vaak ze haar handen onderweg ook door het hoge gras langs de kant van de weg zal laten gaan, spelend met het zonlicht dat loom tussen haar vingers straalt. Arnolds feminiene impressionisme doet op die momenten misschien aan Terrence Malick denken, maar bij Arnold ontstaan die dromerige terzijdes uit noodzaak, niet uit luxe.

Star is in veel opzichten de antipode van Christian Bale’s personage in Malicks Knight of Cups (2015). Geen Hollywood-succesnummer op zoek naar spirituele voldoening, maar een echte jonge vrouw zonder een cent te makken die probeert te overleven in een land waar onverschilligheid voor het lot van de ander je aan de hoogste positie helpt. Ondanks alle desperado-poeha van zowel de jongens als de meiden vindt ze op z’n minst tijdelijk een nieuwe familie in de ‘mag crew’ van Krystal en haar schoothondje Jake (een rol waarvan je vermoedt dat Shia LaBeouf die op zich nam om een statement te maken), de ongekroonde koningen van het stel.

Zodra duidelijk wordt dat Star zich aangetrokken voelt tot Jake, zet zich het kleine beetje plot in beweging dat de film kenmerkt.

Bohemien
Het groepsgevoel van deze troep jonge hobo’s is overigens minder idyllisch dan het lijkt. Aan het eind van elke dag worden ze afgerekend op het aantal verkochte abonnementen. Wie een paar keer te laag scoort, kan vertrekken. Wie nog illusies koesterde over het leven onderweg, of hoopte dat Andrea Arnold een zwierig romantisch relaas over moderne Amerikaanse bohemiens had gemaakt, stuit op iets veel dubbelzinnigers: voor Star is dit een overgangsritueel waarmee ze voor het eerst echte onafhankelijkheid vindt; de film is meer coming-of-age dan anti-establishment; hij zoekt niet zoals de roadmovie en de western de wetteloosheid, maar de zekerheid. Natuurlijk kun je de film ook bekijken als een reflectie op de nieuwe generatie die de oude samenleving en machtsverhoudingen afwijst, en tegelijkertijd net zoals elke anarchistische beweging voor hiërarchie kiest, maar Arnold gaat uiteindelijk voor het individuele verhaal.

Ondanks het feit dat z’n hoofdpersonen uiteindelijk voor een bepaald conformisme kiezen, is American Honey meer dan On the Road, en zeker meer dan de filmversie van dat boek, een afwijzen van tradities. Op de eerste plaats omdat de film liever meandert dan structuur biedt. Het ritme van de film volgt het tempo en de bewegingen van Stars zoektocht en zo lang haar lot ongewis is, is het lot van de film dat ook. Niet alleen Star ontdekt zichzelf als het ware voor de camera, ook de onmiddellijk fascinerende en onbekende Sasha Lane, een debutante die door Arnold ergens op een strand werd ontdekt. Geen keurige witte schoonheid zoals Cathy in Wuthering Heights, al moet gezegd dat Arnold zich eigenlijk nooit laat verleiden tot de valkuil van wat klassiek is. Sasha Lane is in ieder geval niet blond, niet #SoWhite en ze heeft dreads. Eigengereid dus zou je denken, maar zeker in het begin van haar avontuur behoorlijk onzeker. Wie zou dat niet zijn als je plotseling volledig op jezelf bent aangewezen? Als personage en als debuterend actrice?

Nomaden
Anders dan zo ongeveer alle andere personages die in de filmgeschiedenis on the road gingen – Billy en Wyatt in Easy Rider (1969), Bonny en Clyde, Kerouacs eigen Sal Paradise – weigert American Honey daarover te filosoferen. Zelfs de Belgische regisseur Bouli Lanners zoekt in zijn droogkomische Ardennen-roadmovies meer de beschouwende laag op. Dat komt waarschijnlijk omdat Arnolds personages zoals gezegd uiteindelijk niet het avontuur zoeken, maar geborgenheid. Ook al is die er maar voor even. Het geldt zelfs voor Krystal.

In zekere zin wijst American Honey het hele idee van Amerika af. En daarmee bedoel ik de Amerikaanse droom als essentie van waar ‘Amerika’ voor staat. Arthur Millers Death of a Salesman leverde in 1949 al kritiek op die Amerikaanse droom, maar die personages waren op z’n minst nog gefascineerd door het ideaal van succes. Arnold heeft dat idee losgelaten of wil in ieder geval laten zien dat er verschillende Amerika’s zijn, ook voor jongeren die hun hele leven nog voor zich hebben.

Maar wat zoeken ze dan? Het is niet eens vrijheid. Misschien is het de illusie van vrijheid, misschien danst Star daarom door het zonlicht en haalt ze haar handen door het hoge gras. Ook al weten ze allemaal dat het tijdelijk is – vandaag zijn ze hier, vandaag hebben ze elkaar, vandaag is het leven overzichtelijk. Die illusie en Arnolds talent om die in beelden te vertalen, geeft American Honey iets bevrijdends, een lyrisch aura.