The Whistlers
Fluiten naar taal
De liefde van de Roemeense regisseur Corneliu Porumboiu voor taal en grammatica voert hij nog verder door in de neo-noir The Whistlers, over maffia op een Canarisch eiland.
Van de golf aan Roemeense regisseurs uit de Roemeense New Wave onderscheidt Corneliu Porumboiu zich als een taal- en grammaticaliefhebber. Of het nu gaat om de betekenis van woorden en hoe deze, zelfs letterlijk met het woordenboek erbij, gebruikt kunnen worden voor politiek gewin in zijn Police, Adjective (2009), om de reconstructie van een gebeurtenis omschreven door drie verschillende mannen in 12:08 East of Bucharest (2006), of de nieuw voorgestelde grammatica van voetbal in zijn documentaire Infinite Football (Fotbal Infinit, 2018).
De rekbaarheid van taal brengt Proumboiu vaak met humor. Met The Whistlers (La Gomera) krijgt zijn voorliefde een nieuwe dimensie. In het verhaal rond politie-informant Cristi die zich in laat zetten door de lokale maffia, speelt de inheemse fluittaal El Silbo Gomero, van oudsher gebruikt op het Canarische eiland La Gomera, namelijk een belangrijke, zo niet de belangrijkste rol. Zo zoekt Porumboiu hier tussen het fluiten door de grenzen van een taal op, en gebruikt hij tegelijkertijd de beeldtaal en ingrediënten van een genre dat hij per hoofdstuk ontrafelt. Zijn met dissonanten doorspekte neo-noir over een femme fatale, een politie-inspecteur en de Canarische eilanden speelt zich ook af tegen de achtergrond van de communistische bouw van grootstedelijk Roemenië.
Zelfs in zijn oorspronkelijke titel La Gomera (naar de naam van het Canarische eiland waar zijn film zich deels afspeelt) lijkt hij de woordspeling aan te gaan met Gomorra, Italiaans voor maffia, verwijzend naar de Roemeense maffiapraktijken in zijn film. Een semantische discussie op meta-niveau, buiten de plot om. Zo ver reikt zijn taalliefde.
Maar er is ook een duidelijk verschil met Porumboiu’s eerdere films. Terwijl volgens sommigen de Roemeense New Wave alweer ‘over’ is, begint Porumboiu zijn film op een zonovergoten exotische locatie. Een mooie knipoog, maar zelfs daar zit het verschil nog niet in. The Whistlers is nog altijd een reflectie op een socialistisch milieu dat zich op slinkse wijze richting kapitalisme beweegt. Het grote verschil zit hem in de taal die hier gereduceerd is tot het strikt noodzakelijke. En dat terwijl juist de uitweidingen in zijn vorige films voor de meest aangename verwarring en overdenkingen zorgden.
The Whistlers is Porumboiu’s productioneel grootste film waarbij hij verder kijkt en de diepte van taal zelfs durft te benaderen vanuit gefloten communicatie. Een ambitie die valt te prijzen en totaal in lijn is met zijn eerdere werk. En toch maakt het weemoedig. Enorme woordenwisselingen waar we graag in verdwaald raakten, maken plaats voor heen en weer gefloten pingpong.
