The Royal Tenenbaums

De dood is nooit ver weg

The Royal Tenenbaums

Met zijn derde film The Royal Tenenbaums vond Wes Anderson de blauwdruk voor zijn unieke stijl. En misschien ook wel de meest perfecte realisering daarvan.

Zittend aan het hoofd van een lange tafel, frunnikend aan zijn trouwring, legt Royal Tenenbaum (Gene Hackman) aan zijn nog jonge kinderen uit dat hun moeder hem gevraagd heeft weg te gaan. “Is het onze schuld?”, vraagt dochter Margot.

Als de film vervolgens door de tijd springt en de kinderen volwassen zijn, blijkt elk van hen op een eigen manier getekend. Gebutst. Gebroken. En dat terwijl het toch genieën in de dop waren, als je de introductie van Wes Andersons derde speelfilm mag geloven. Chas het financiële wonder, Richie de tenniskampioen en Margot de volgende grote toneelschrijver.

Maar het vervolg van de film zet die introductie op losse schroeven. Alsof het eigenlijk misschien vooral een verbeelding was van de uitzonderlijkheid die alle ouders in hun kinderen denken te zien. Zoals een personage in Michael Winterbottoms Code 46 sneert: “Iedereens kinderen zijn zo speciaal; je vraagt je af waar al die doorsnee volwassenen vandaan komen.”

De scheiding van Royal en Etheline Tenenbaum (Anjelica Huston) loopt als een onherstelbare breuklijn door de familie. De gezinsleden als aardschollen die langs elkaar schuiven of opeen botsen. Want dat is familie: een verzameling individueel bewegende componenten die toch nooit van elkaar los komen. Die een onderlinge dynamiek hebben die jaren onderbroken kan worden en er dan meteen weer is. Damon Galgut heeft daar een mooie term voor in zijn roman The Promise: familiedrijfzand. ‘Je keert terug na lange afwezigheid en het oppervlak sluit zich alsof je nooit bent weggeweest.’

Een scheiding is (meestal althans) een rouwproces zonder doden. Maar met een soundtrack waarop het wemelt van de jong gestorven zangers is de dood in The Royal Tenenbaums nooit ver weg. De dood is eigenlijk het enige waar deze familie nog voor samenkomt. De naderende dood. Of de op een haar na afgewende dood. Zoals de maagkanker die Royal veinst om zichzelf, blut en aan de grond, terug het familiehuis in te wurmen. Daarmee een reünie afdwingend waarin de jaren van geknakte dromen, onbeantwoorde verlangens en algehele teleurstellingen over het leven zich roeren.

De rol van Royal schreef Wes Anderson speciaal voor Gene Hackman, maar die had op zijn zeventigste weinig zin om een film te dragen. “Ik weet niet wanneer hij voor het laatst een film had gedaan waar hij de hele draaiperiode aanwezig moest zijn en er nauwelijks geld was”, memoreert Anderson in een interview in Matt Zoller Seitz’ boek The Wes Anderson Collection. Uiteindelijk ging Hackman overstag, tot blijdschap van Anderson: “Die rol had een legende nodig.” Het was een van de laatste grote rollen van de inderdaad legendarische acteur, die in 2004 met pensioen ging.

Na Bottle Rocket (1996) en Rushmore (1998) was dit de film die de blauwdruk van Andersons stijl is gebleken. Met de tot in detail uitgedachte vormgeving, een vertellende voice-over, de overvolle en toch uitgebalanceerde shots en de verstopte verwijzingen naar andere films. In het geval van The Royal Tenenbaums onder meer naar Orson Welles’ The Magnificent Ambersons (een duidelijke invloed), maar ook naar films uit het oeuvre van de acteurs. Zo zitten er referenties verscholen aan The French Connection (met Hackman) en Witness (met Danny Glover).

In latere films van Anderson wilde die gestileerde aankleding de emotionele aanraakbaarheid nogal eens smore. Dat is hier niet het geval. The Royal Tenenbaums is een film die weliswaar vol gevatte dialogen, ironische montages en (visuele) humor zit, maar, zoals Seitz terecht opmerkt in een essay in The Wes Anderson Collection, ‘allerminst grapt over de trauma’s die hij verbeeldt.’

En dat is, meer dan de perfect op elkaar afgestemde garderobe of afgewogen symmetrie, de knappe balans die Anderson weet te vinden met The Royal Tenenbaums. Een film vol kleine gebaren die tellen. Vol wegwerpzinnetjes waar een wereld van betekenis onder schuilgaat. Vol personages wier eigenaardigheden ze niet van ons vervreemden maar juist eindeloos herkenbaar maken.


The Royal Tenenbaums is in juni 2023 te zien in o.m. Lab111 (Amsterdam), Filmhuis Den Haag, Lab-1 (Eindhoven) en Filmkoepel (Haarlem). Daarnaast ook verkrijgbaar op dvd en te streamen via Disney+.