Swimming Pool

Rimpelingen

Ik ben niet wie u denkt

Alles kan waar zijn wat er in François Ozons Swimming Pool gebeurt. Of niets. In zijn nieuwste film vond de toonaangevende Franse regisseur weer inspiratie in de puzzelverhalen van Agatha Christie. En nam hij er een loopje mee.

Op de poster van François Ozons Swimming Pool prijken groot de namen van Charlotte Rampling, die eerder de hoofdrol speelde in zijn Sous le sable (2000), en Ludivine Sagnier, ook al te zien in Ozons Fassbinder-allusie Gouttes d’eau sur pierres brûlantes (2000) en vorig jaar in 8 femmes. Maar het is even zoeken naar de naam van de echte hoofdpersoon van zijn nieuwe spel met de genreconventies van het moordmysterie à la Agatha Christie, zoals hij ook al eerder deed in het geestige musicaldrama 8 femmes. Die hoofdpersoon staat helemaal aan het einde van de credits: Frances Cuka, vrouw in metro.

Ze is een volkse Engelse vrouw, die de tijd van, zo stel ik me voor, haar huis naar haar cassièrebaantje doodt met het lezen van een Inspecteur Dorwell-mysterie. Net zoals er overal op de wereld door vrouwen detectives worden gelezen, een escapistisch genre dat de fantasie prikkelt en kleur aan het bestaan geeft. Een geëmancipeerd, zo niet genre, dan toch fenomeen. Niet langer doet de driestuiverroman dromen van breedgeschouderde helden. Er moeten daden worden verricht! Moordenaars opgespoord! Onrecht rechtgezet. Niet voor niets verschijnen er steeds meer misdaadboeken waarin de Inspecteur Dorwells zijn vervangen door vrouwelijke speurneuzen.

Steak and kidney pie
"U ziet me voor iemand anders aan", antwoordt Charlotte Rampling in de eerste minuut van Swimming Pool op de vraag van deze vrouw of zij Sarah Morton is, de schrijfster van haar boek. Ze vertoont grote gelijkenis met het portret op de achterflap. "Ik ben niet wie u denkt." De metro schommelt, stopt. Exit Rampling.

Een vertrouwdere manier om als beroemdheid te reageren op ongewenste aandacht van je fans is er waarschijnlijk niet. Er is dus ook bijna geen reden om argwaan te krijgen, als de film vervolgens Rampling naar haar uitgever volgt en niet de vrouw naar haar steak and kidney pie. Exit Frances Cuka.

En toch is er iets in de gretigheid van de vrouw, in de nieuwsgierige sensatie waarmee ze de schrijfster denkt, hoopt te herkennen, in de overgave waarmee ze haar boek leest, waardoor je haar niet vergeet. Net zo graag als de lezer van een boek, of de toeschouwer van een film, wil zij deel uitmaken van de wereld rondom het verhaal. Daar is vaak evenveel verbeeldingskracht en inlevingsvermogen voor nodig als van de verhalenvertellers zelf mag worden verwacht.

"Ik zoek alleen…", zegt Sarah Morton. "Een goede plot", vult haar uitgever aan. Daar moet dan alles maar mee gezegd zijn. En hij biedt zijn kaskrakende auteur zijn huis in Zuid-Frankrijk aan, in de hoop dat zij daar over haar tijdelijke weerzin tegen moorden en onderzoeken heen kan komen.

Swimming Pool is de tweede samenwerking van François Ozon met Emmanuèle Bernheim, die ook het scenario van Sous le sable schreef en voor Claire Denis haar eigen roman Vendredi soir tot filmscript bewerkte. Net als in Sous le sable is er veel aandacht voor de gedachte- en gevoelswereld van een middelbare vrouw, die balanceert op die eigenaardige grens tussen leven en dood, tussen lust en ascetisme. Rampling personifieert die vrouw tot in de verrukkelijkste details. Haar androgyne verschijning, de zorg voor haar vrouwelijke vader, haar garderobe die in een ander tijdperk sjiek en sexy was en nu slechts nog preuts, haar obsessie met de lijn (kwark zonder vet, caloriearme zoetstoffen, cola light, maar wel in kwantumverpakkingen), ze vertellen elk hun eigen verhaal over een uitgedroogd leven.

En dan is er de ontmoeting met het meisje Julie (Sagnier), die neukt, zwemt, eet, naakt door het huis loopt, een en al botte jeugdige levenslust is. Ze fungeert zowel als spiegelbeeld en als schaduwbeeld van Ramplings stijve discipline. Een van de grootste, vilein humoristische attracties van Swimming Pool is de kille vijandigheid van de schrijfster voor de schaamteloze lichamelijkheid van dit meisje. Als dan ook nog eens wordt opgemerkt dat ze zich op een steenworp afstand bevinden van het vervallen kasteel van Markies de Sade in Lacoste, kan het spel beginnen. Deugdzaamheid versus verdorvenheid, seks versus moraal, oud versus jong, Engeland versus Frankrijk; Ozon hint, suggereert, beukt, smeert, maar laat de interpretaties (en dat zijn er velen) aan zijn toeschouwer over.

Koelbloedige borsten
Niemand is wie wij, de toeschouwers, denken dat ze zijn in Swimming Pool. Sarah Morton is schrijfster, hoofdpersoon, ik-figuur of dagdroom van die vrouw in de metro. Julie is ondanks haar prominente fysieke aanwezigheid misschien wel een fantoom of een luchtspiegeling, opgeroepen door het gevaarlijk blauwe water van het zwembad in de tuin. En net als je denkt dat ze een hersenspinsel is, of een nachtmerrie, of een erotische droom van een hunkerende schrijfster, dan is ze misschien wel de meest concrete van alle personages die in Swimming Pool het licht zien, omdat ze zo echt is, dat ze verborgen moet blijven.

Er worden verhalen verteld en verhalen geschreven, er worden verhalen gefantaseerd en verstoord. Er dringen zich verhalen op. Er is een boek in wording, een dagboek en een verbrand manuscript. Ozon presenteert de feiten en toont aan dat je verhalen kunt vertellen om de feiten te ordenen, en ze zo betekenis te geven. Maar hij laat ook zien dat de manier waarop je de feiten presenteert een bepaalde ordening afdwingt. Uiteindelijk laat hij de verbeelding triomferen, want zoals altijd in de kunst worden de feiten interessanter door de verhalen.

Toch is Swimming Pool, ondanks al zijn narratieve Spielerei en slimmigheidjes, ondanks al zijn Ozoniaanse kietelingen over foute mannen en erecties in zwembroeken en koelbloedige borsten, geen ideeënfilm. Nergens overheerst de intellectuele ontroering. Wat raakt en amuseert en prikkelt, en betovert door subtiele montage en keiharde glamoureuze fotografie is iets heel basaals, en de verwondering dat dat nog een keer zo nuchter en zo speels verteld kan worden: een verhaal over een vrouw in een villa die op zoek is naar een glimpje betekenis. Ze zegt het zelf: "Als iemand een deel van zijn leven geheimhoudt, is dat fascinerend en bedreigend."