Skyfall

Bond uit de steigers

  • Datum 24-01-2013
  • Auteur Joost Broeren
  • Thema Filmkrant 351
  • Gerelateerde Films Skyfall
  • Regie
    Sam Mendes
    Te zien vanaf
    31-10-2012
    Land
    Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Turkije, 2012
  • Deel dit artikel

Voormalig MI6-agent Silva (Javier Bardem)

Sam Mendes gaf met Skyfall frisse energie aan de 50 jaar oude James Bond-franchise. Maar de film kan evengoed beschouwd worden als het slotstuk van een drieluik dat begon met Casino Royale en Quantum of Solace. Bond is terug bij af.

Goed, vijf Oscarnominaties dus voor Skyfall, tegen zeven voor alle 22 eerdere Bond-films samen. In de inferieure ’technische categorieën’ weliswaar (om precies te zijn: beste camerawerk, muziek, geluidsmix, geluidsmontage en liedje), maar toch. Bovendien is de film hard op weg de meest winstgevende Bond aller tijden te worden, met alleen al in Nederland inmiddels ruim 2 miljoen bezoekers.

Ook critici over de hele wereld roemden de film als een terugkeer naar het hoge niveau van Casino Royale (2006), na het tegenvallende vervolg Quantum of Solace (2008). Met het hoge aantal verwijzingen naar alle eerdere Bonds is Skyfall een waardig eerbetoon voor de vijftigste verjaardag van de filmreeks, en het is bovendien verreweg de mooiste Bond ooit, dankzij één van die voor een Oscar genomineerde technici, cameraman Roger Deakins (die negen keer eerder genomineerd werd, maar nooit won). Maar hoewel Skyfall zeker geen sequel is, is het óók de vervolmaking van het project dat begon met Casino Royale: de afbraak en wederopbouw van Bond voor de 21e eeuw.

Opnieuw geboren
Op zich was het niets nieuws dat Casino Royale de serie terugbracht tot zijn essentie. Als een nieuwe acteur in de rol van Bond gepresenteerd wordt, gaat dat al sinds jaar en dag gepaard met publicitaire praatjes over een ’terugkeer naar realisme’ en een ‘meer menselijke Bond’ — in You Only Live Twice, de eerste en enige film met George Lazenby als 007, trouwt de geheim agent (om zijn bruid direct vermoord te zien worden door aartsvijand Blofeld); de eerste met Roger Moore, Live and Let Die, verruilde de megalomane meesterschurken voor realistischer drugsdealers; Timothy Dalton zocht voor zijn Bond-debuut The Living Daylights doelbewust de duistere kanten van het personage op; en met GoldenEye en Pierce Brosnan als Bond kwam de reeks het einde van de Koude Oorlog onder ogen.

Toch ging Casino Royale daarin nog wel een stapje verder dan gebruikelijk: Bond moest opnieuw geboren worden in deze expliciete reboot van de franchise. De snelle auto’s en mooie vrouwen waren present, en Judy Dench was terug als M, maar verder zijn de vaste Bond-ingrediënten maar mondjesmaat aanwezig: geen Q of flitsende gadgets, geen Moneypenny, geen megalomaan meisterbrein maar gewoon een onderwereldbankier als schurk. Daniel Craigs Bond staat letterlijk in de kinderschoenen als geheim agent: pas in de openingsscène verwerft hij zijn ’00’-status, en ook de rest van de film blijft hij klungelen – met als ‘hoogtepunt’ de dood van geliefde Vesper Lynd, die hij bovendien niet doorzien heeft als verrader.

Bouwplaatsen
Die status van een ‘Bond in opbouw’ werd visueel bestendigd doordat de centrale actiescènes zich op bouwplaatsen afspelen: de film opent met een achtervolging te voet op en om een wolkenkrabber in aanbouw, en sluit af met een schietpartij in een klassiek Venetiaans huis dat gerestaureerd wordt. Die visuele lijn wordt doorgezet in Quantum of Solace. De chaotische auto-achtervolging waarmee de film opent voert langs een Italiaanse marmergroeve, en een achtervolging te voet door de Middeleeuwse straten van Sienna eindigt in een galerie die in de stijgers staat, waar Bond en zijn belager sierlijk vanaf kunnen bungelen.

De film is een expliciet vervolg op Casino Royale dat draait om Bonds wraak voor de dood van Vesper, maar breidt ook een centraal element van de Bond-mythe verder uit: de schaduwrijke criminele organisatie die overal zijn vertakkingen heeft. Ooit was het SPECTRE, met de illustere Blofeld aan het hoofd; nu is er QUANTUM, dat niet uit is op wereldheerschappij maar in de schaduwen aan de touwtjes trekt. Met zijn uit de werkelijkheid gegrepen ecologische verhaal was het bovendien opnieuw een poging Bond aan de realiteit te binden.

Maar Quantum of Solace werd in te grote haast gemaakt (de opnames begonnen voordat het script af was en beelden van de paardenrace in Sienna werden al opgenomen voordat men wist hoe ze in de film terecht zouden komen) en vergaloppeerde zich met op de Bourne-reeks geënte, hyperkinetische actiescènes die hopelijk de geschiedenis in zullen gaan als een dieptepunt van de chaos cinema. Geen wonder dat de film niet goed ontvangen werd en Craig zelf hem omschreef als cobbled together — al bracht hij financieel beduidend meer op dan zijn voorganger.

Puzzelen
Skyfall moest die ‘misstap’ nu doen vergeten, waarbij de producenten wellicht geholpen werden door de vertraging die het bijna-faillisement van studio MGM opleverde. Zes jaar na zijn geboorte mag Bond weer gewoon een oude rot zijn — al in Casino Royale memoreerde hij immers dat ‘Double Oh’s’ meestal geen lange carrière voor zich hebben. En inderdaad: Skyfall opent met de ogenschijnlijke dood van Bond, door de hand van zijn collega Eve nog wel. Pas als voormalig MI6-agent Silva (een glansrol van Javier Bardem als de eerste flamboyante, grootse slechterik tegen wie Craigs Bond het op mag nemen) zijn wraak komt nemen op M, staat Bond op uit de dood en ontworstelt hij zich aan het leven waar hij heen vluchtte: dat van goedkope drank en inwisselbare vrouwen op een tropisch eiland.

Maar ondanks de verse start die Bond zo mag maken, is Skyfall vooral ook de completering van de ingezette lijn. De spiegeling mag dan het dominante visuele element van de film zijn, maar verdomd: daar hebben we weer een bouwkraan in die openingsachtervolging, dit keer op een trein gezet waar hij door Bond op ingenieuze wijze wordt gebruikt om zich het vege lijf te redden. En die nu al iconische vechtpartij in Shanghai, met Bond en zijn tegenstander in silhouet tegen een neonverlichte achtergrond, vindt plaats in een leegstaand kantoorpand — weliswaar niet meer in opbouw, maar toch ook nog niet helemaal af. De film puzzelt de tot nu ontbrekende elementen van de mythe er in, op zo’n manier dat ze naadloos bij Craigs meer realistische Bond aansluiten.

Sometimes the old ways are the best“, zegt een oude vriend in de film tegen Bond, en dat mag de kijker aan het slot van de film ook denken. Tegen die tijd (dat mogen we inmiddels wel weggegeven, toch?) heeft Bond weer een Q, zit er weer een Miss Moneypenny op het MI6-kantoor naast een mannelijke M (in een kantoor met die klassieke dubbele leren deuren, zelfs) en heeft hij zijn eerste megalomane maniak met grandioze verborgen schuilplaats verslagen. Kortom: de realistische Craig-Bond is klaar met groeien, uitgegroeid tot de mythische Bond van weleer, klaar voor nieuwe avonturen. Nu maar hopen dat de makers voor Bond 24 — gepland voor 2014 — de gebruikelijke escalatie naar onzinnige fantasiegadgets en een overdaad aan tongue-in-cheek ditmaal achterwege kunnen laten.