Piranhas

Glamourbeeld van tienermaffiosi

Op de vraag of een personage realistisch is, volstaat een simpele lakmoesproef: als het meerdere, misschien zelfs tegengestelde, eigenschappen heeft is het antwoord ja. Bij die proef valt de Italiaanse jongerenmaffiafilm Piranhas door de mand.

Even de voorgeschiedenis. Elf jaar geleden maakte Matteo Garrone veel indruk met Gomorra. De op het gelijknamige boek van onderzoeksjournalist Roberto Saviano gebaseerde film toont met vijf uit de werkelijkheid gegrepen verhalen hoe de maffia het leven in Napels beheerst. Het draait in Gomorra niet om een paar criminelen, maar om een sluitend systeem, waarin de onder- en bovenwereld verweven zijn. De film leidde in 2014 met de succesvolle tv-serie Gomorra tot een spin-off, die inmiddels aan het vijfde seizoen bezig is. De serie schetst een net zo anti-glamoureus beeld van de maffia als de speelfilm. Dat is niet vreemd met Saviano als coscenarist. In een interview in de Volkskrant noemde hij maffiosi ‘kakkerlakken’. “Ze zijn meedogenloos, hebben geen medelijden en krijgen daarvoor in ruil ook geen medelijden of mededogen terug. Zij moorden en worden vermoord vanwege geld, een paar woorden of een blik. Ze vermoorden hun eigen broeders. Er is geen loyaliteit, geen eer.”

Saviano, die sinds de publicatie van zijn boek Gomorra in 2006 beveiligd wordt na doodsbedreigingen van de maffia, schreef na Gomorra een journalistiek onderzoeksboek over de internationale cocaïnehandel (Zero Zero Zero), waarna hij met De kinderen in de sleepnetten en Wrede kus de overstap maakte naar romans. Beide boeken gaan over jongerenbendes in Napels, die steeds vaker de plaats van oudere maffiabendes overnemen. De reden ligt curieus genoeg in het succes van de strijd tegen de maffia: doordat steeds meer oudere criminelen achter slot en grendel verdwijnen, duiken jongeren in het machtsvacuüm. En net als bij de jonge Mocro-maffia in Amsterdam leidt dat tot wilde afrekeningen op straat, waarbij de schutters geen rekening houden met omstanders. Dit voorjaar raakte in Napels een oma en haar driejarige kleinkind zwaargewond door rondvliegende kogels bij een liquidatiepoging.

Filmproducenten staan bij elk boek van Saviano in de rij, zodat het niet verbaast dat De kinderen in de sleepnetten het ook tot film heeft geschopt. Maar anders dan Gomorra geeft het resultaat, La paranza dei bambini (internationale titel: Piranhas), een gelikt glamourbeeld van tienermaffiosi. Centraal staat de vijftienjarige Nicola, die wordt opgevoed door zijn alleenstaande moeder, die met een stomerij het hoofd boven water probeert te houden. Zoals elke winkelier in Napels moet zij wekelijks protectiegeld (lees: aftroggelgeld) betalen aan de maffia. De slimme Nicola wil geen sappeltoekomst zoals zijn moeder, maar rijkdom. Met vrienden duikt hij succesvol in het criminele gat dat na arrestatie van oudere maffiabazen ontstaat. Al snel zwemmen de tieners in het drugs- en afpersingsgeld, dat ze met bakken uitgeven in peperdure clubs en modewinkels. Hoe het afloopt met deze tieners, die met automatische wapens rondlopen alsof het speelgoed is, kan iedereen wel raden.

Piranhas had een schokkende film moeten zijn over gewetenloze criminaliteit van tieners zonder greintje empathie. Een film over knullen die veranderen in meedogenloze jonge monsters. Saviano’s roman schetst volgens literaire critici die realiteit, maar de makers van Piranhas, onder wie regisseur Claudio Giovannesi, zijn niet geïnteresseerd in de gruwelijke werkelijk, maar in een geromantiseerde versie. Nicola en zijn vrienden zijn geen bikkelharde criminelen, maar impulsieve tieners die de consequenties van hun daden niet overzien. Een liefdeslijntje benadrukt Nicola’s zachte kant. Anders dan Gomorra doet Piranhas meer denken aan andere misdaadfilms dan aan de tragische werkelijkheid in Napels.