Monster

Charlize Theron kreeg in Berlijn een Zilveren Beer ex aequo voor haar rol als de ‘eerste vrouwelijke seriemoordenaar’ Aileen Wuornos. Een voorproefje voor de Oscars? Of is het debuut van Patty Jenkins te omslachtig correct?

De Britse documentairemaker Nick Broomfield had aan één film niet genoeg om door te dringen tot het brein van een fascinerend gestoorde vrouw. Maar liefst twee documentaires maakte hij over Aileen Wuornos: The Selling of a Serial Killer (1992) en Life and Death of a Serial Killer (2003), afgelopen november te zien tijdens het International Documentary Film Festival Amsterdam.

De omschrijving ‘seriemoordenaar’ is misschien niet helemaal terecht voor de haar klanten afslachtende (ex-)prostituee die desondanks als de eerste vrouwelijke exponent van dat type misdadiger de geschiedenis in ging. In tegenstelling tot haar mannelijke pendanten zat er weinig seksueels aan haar misdrijven. Wuornos werd in 2002 geëxecuteerd.

In Monster gebruikt debuterend filmmaker Patty Jenkins het fictieformat om door te dringen in de beslissende maanden die van de tippelaarster een moordenaar maakten. Maar belangrijker: de film probeert uit te leggen waarom een mens een ‘monster’ wordt. En gaat ervan uit dat daar altijd een afdoende verklaring voor te vinden is. Actrice Charlize Theron ondertussen onderging een complete fysieke metamorfose om dicht bij het karakter van Wuornos te komen. Een acteerprestatie die evengoed een imitatiekunst kan heten. Daar zijn prijsgevers en Academy-leden dol op. Maar er gaat wel heel veel aandacht naar de manier waarop Theron als Wuornos haar lippen rondom haar valse tanden plooit.

Stoere meid
In tegenstelling tot in Broomfields documentaires, waarin Aileen Wuornos te zien is als een beurtelings poeslieve en raaskallende vrouw, is zij in Monster de redelijkheid zelve. Charlize Theron speelt haar weliswaar met de paranoia van iemand die te lang op straat heeft geleefd en niemand meer vertrouwt, maar zij is een bruuske, stoere meid met een talent voor overleven die een bizarre liefde opvat voor de labiele Selby (Christina Ricci). Haar eerste moord pleegt zij uit zelfverdediging, daarna gaat zij de spreekwoordelijke grens over. Monster suggereert dat die lesbische verhouding daar iets mee te maken heeft. En Jenkins meende, in een interview dat ik met haar in Berlijn had, dat de aanleiding voor Wuornos’ morele ineenstorting in haar verwaarloosde jeugd moet worden gevonden.

Het maakt het beslissende moment in deze ‘making of a serial killer’ des te onbegrijpelijker. Na haar tweede moord rookt de fictie-Wuornos vredig een sigaret in het bos. Engelachtig licht omkranst haar. Waarschijnlijk het enige moment dat er aan ouderwetse filmbelichting is gedaan in de verder tamelijk naturalistische film. Niet echt een beeld van een doorgedraaide vrouw.

In de Amerikaanse discussie rondom de doodstraf is het belangrijk om van monsters weer mensen te maken. Monster begeeft zich daarmee op een ander glibberig, ingewikkeld terrein. De film overtuigt namelijk niet in de manier waarop hij kwade daden slecht wil laten blijven, maar de aanleiding begrijpelijk maken. Onwillekeurig sleept hij zijn toeschouwers mee in de overtuiging dat de mannen die Wuornos misbruikten erom vroegen. Een bekend argument? Ja, meestal wordt het tegen vrouwen gebruikt. En daarmee misbruikt Monster een feministische Umwertung aller Werte op eenzelfde manier als de bewuste schandaalfilm Baise-moi (2000) dat deed.