Baise-moi

Aanrijden, die lul!

  • Datum 30-09-2010
  • Auteur Hanna de Heus
  • Gerelateerde Films Baise-moi
  • Regie
    Virginie DespentesCoralie Trinh Thi
    Te zien vanaf
    09-11-2000
    Land
    Frankrijk
  • Deel dit artikel

Baise-moi veroorzaakte deze zomer een schandaal in Frankrijk. “Porno!” oordeelde de Franse Raad van State, vanwege de “aaneenschakeling van scènes van gewelddadigheid en scènes van onverholen seks”. Om te voorkomen dat Baise-moi alleen in speciale seksbioscopen mocht worden vertoond, voerde de welwillende Franse minister van Cultuur de leeftijdscategorie van achttien jaar en ouder weer in het filmkeuringssysteem in. De maaksters zelf benadrukten vooral hun feministische invalshoek. Maar hebben zij daar wel gelijk in?

De Franse film Baise-moi vertelt het verhaal van twee jonge vrouwen, Nadine en Manu, die beiden uit een milieu afkomstig zijn waarin geweld en verkrachting aan de orde van de dag zijn. Als de situatie om hen heen op een dag escaleert, verlaten ze hun woonplaats en kiezen voor een bestaan ‘on the road’. Zonder een doel voor ogen te hebben trekken ze rond, daarbij een spoor van gruwelijke moorden achter zich latend.

Baise-moi is een harde film vol seks en geweld. In Frankrijk kreeg hij veel aandacht om twee redenen: de seksscènes zijn echt en de makers zijn vrouwen. Van de eerste reden kijken we in Nederland waarschijnlijk al nauwelijks meer op. Seks is overal, dus waarom niet op het witte doek? De twee hoofdrolspeelsters schitterden eerder in pornofilms, dus ook voor hen zulllen de opnames geen nieuwe of schokkende ervaring zijn geweest.

De tweede reden ligt gecompliceerder. Het vermoeden rijst dat deze film, was hij door een man gemaakt, veel minder — of in ieder geval een ander soort — opzien zou baren. Maar dat vrouwen aan de lopende band verkrachtingen, geweld en moorden tonen, dat moet wel een reden hebben. Driftig werd gezocht naar de boodschap achter de beelden.

Wraak, concludeert de één. Deze film toont de ultieme wraak van vrouwen voor het onrecht dat hun door mannen is aangedaan. Macht, zegt een ander. Deze film toont wat er gebeurt als seks geen liefdesspel meer is maar een hardvochtig machtsspel is geworden. Feminisme en provocatie, dragen de maaksters, Virginie Despentes en Coralie Trinh Thi, zelf aan.

Nette pak
Wat je er ook in wilt zien, Baise-moi blijft een film die een kleine anderhalf uur vrijwel niets anders dan liefdeloze neukscènes en geweld toont. En dat niet alleen: het gaat hier om volkomen zinloos geweld. Want het is allemaal leuk en aardig om de acties van de dames als wraakzucht, machtsherovering of feministische triomf te zien, maar praat dat het goed? Natuurlijk niet. Laten we aannemen dat een zeer ongelukkige samenloop van omstandigheden ertoe kan leiden dat iemand een keer uit hulpeloze woede of tomeloze wraakgevoelens een moord pleegt. Dat is erg genoeg. Maar wat Nadine en Manu doen is iets heel anders.

Aan het begin van hun tocht hebben ze geld nodig en hun eerste gezamenlijke moord valt dan ook in de categorie roofmoord. Maar daarna worden de redenen om te doden steeds kleiner, terwijl het plezier erin toeneemt. Een man die ze hebben opgepikt wil een condoom gebruiken? Hup, dood met die slappeling. Een man wiens auto ze stelen rent hulpeloos naar ze toe? Vooruit aanrijden, die lul in dat nette pak, en eens flink lachen als hij op het trottoir doodbloedt. Iemand heeft het lef hen op straat aan te spreken? Snel, leg hem het zwijgen op met een kogel door zijn lijf.

Egocentrisch
Dat is de minachtende mentaliteit die uit de moorden spreekt. En achter zo’n houding steekt geen intellectuele boodschap. Zo’n houding is alleen maar dom en destructief. Nadine en Manu vragen zich geen ogenblik af wat de consequenties van hun daden zijn of wat ze aan leed bij onschuldigen teweeg brengen. Hetzelfde geldt voor hun egocentrische seksuele escapades. ‘Hoe meer je neukt, hoe minder je denkt, en hoe beter je slaapt’ is hun motto.

Het mag duidelijk zijn: Nadine en Manu zijn onaangepast en geschift. Als Manu naar woorden zoekt om hun daden te verklaren, onderbreekt Nadine haar zeer beslist: “We hebben geen enkel excuus.” Op een speelfilm over twee geschifte mensen is helemaal niets tegen. Noem het een boeiend statement. Noem het een provocatie. Noem het een eyeopener. Maar verkoop het niet onder de noemer feminisme.

 

Dylan de Jong over porno en pistolen

Neuken, schieten, neuken, schieten

Twee meisjes zijn onderweg, pikken mannen op en schieten ze neer na ze eerst hardhandig geneukt te hebben. Filmmaker Dylan de Jong zag Baise-moi en oordeelde dat je de film daarom nog niet pornografisch kunt noemen. “Baise-moi is niet minder verwerpelijk dan een Jerry Bruckheimer-film.”

“Jean-Luc Godard zei: ‘Alles wat je nodig hebt om een film te maken, is een meisje en een pistool.’ Dat hebben de twee maaksters van Baise-moi heel letterlijk genomen, want over meer gaat de film eigenlijk niet, een meisje, een pistool en seks. De twee maaksters, ja, want dat is blijkbaar het belangrijkste van Baise-moi, dat de film is gemaakt door twee vrouwen, waarvan eentje een achtergrond heeft als porno-actrice. Dat benadrukken ze zelf ook steeds, dat ze als vrouwen een film hebben gemaakt met expliciete seks- en geweldsscènes, gespeeld door voormalige porno-actrices. En het enige verschil met vergelijkbare films van mannelijke regisseurs is dat er meer expliciete seks in zit dan gewoonlijk.

Baise-moi begint heel veelbelovend, als een rauwe schets van een naargeestig Noord-Afrikaans milieu in Frankrijk. Aanvankelijk doet hij denken aan films als Les nuits fauves of La haine. Maar het gaat mis na een expliciet gefilmde verkrachtingsscène, als een van de hoofdfiguren, Manu, iets zegt als: ‘Maak je niet zo druk, het zijn maar pikken. Het lukt vrouwen gewoon niet om pikken buiten hun kut te houden.’ Dat is de eerste van een reeks programmatische scènes die vooral bedoeld lijken om de zwakke kanten van de film te verdoezelen.”

Snappy oneliners
“In feite is de film een aaneenschakeling van zinloos — redeloos heet dat tegenwoordig — geweld en redeloze seks. Neuken, schieten, neuken, schieten. Maar het probleem is dat je je afvraagt wat de twee hoofdpersonen Manu en Nadine bezielt. Door die programmatische scènes, waarin ze bijvoorbeeld teksten hebben als: ‘We hebben helemaal geen snappy oneliners’, waarop de ander dan weer zegt: ‘Maar het zou onethisch zijn als we onze zinnen van tevoren zouden schrijven’, wordt er een morele en politieke lading gesuggereerd die de film nergens waarmaakt.

“Zo worden er allerlei verwachtingen gewekt, die niet worden ingelost. Je zou Nadine en Manu kunnen vergelijken met desperados als Bonnie & Clyde of met Thelma and Louise, maar ze zijn eigenlijk niet eens echt op de vlucht. Ze zeggen het zelfs vreemd te vinden dat ze al die moorden maar ongestraft kunnen plegen. Spannend is de film daardoor niet. Van Bonnie & Clyde en Thelma and Louise denk je aan het einde van de film tenminste nog dat ze eigenlijk een kans hadden verdiend, een morele verwarring waardoor die films een duidelijk maatschappelijk statement maken, maar zelfs dat doet Baise-moi niet.

“Dat Baise-moi pornografisch zou zijn is helemaal onzin, want de film is niet lustopwekkend of zinnenprikkelend. Wel zie je een fenomeen dat je ook in porno ziet, namelijk de ene neukpartij na, in dit geval de andere schietpartij. Baise-moi is wel schatplichtig aan de stijl van de pornofilms, door het feit dat er geen noemenswaardig verhaal in zit en dat hij weinig cinematografische waarde heeft. Net zoals in porno is het genoeg als je maar ziet wat er gebeurt. Daarin zit wel een aardig commentaar op de Franse film, want daarin zie je meestal helemaal niets, maar wordt alles besproken. Een ander element dat aan pornofilms is ontleend is dat de seks glossy is gemaakt door alle seksscènes dicht te sausen met Franse hiphop en postpunk. Dat dichtplamuren van scènes met muziek, dat doet porno ook.

“De film gaat ook niet echt over porno. Manu is een porno-actrice en Nadine kijkt er graag naar, dus ze hebben er verder niet zo’n probleem mee. Je kan dus ook niet zeggen dat Baise-moi een aanklacht is tegen de porno-industrie, of een andere, vrouwvriendelijke manier van porno wil zijn. Eigenlijk is Baise-moi niet minder verwerpelijk dan een Jerry Bruckheimer-film, met z’n auto- en pistolenfetisjisme. Bruckheimer maakt geweld sexy en Baise-moi maakt seks gewelddadig. Maar wat is daar dan pornografisch of feministisch aan? Er worden in Baise-moi óók vrouwen afgemaakt en óók onschuldige mannen en vrouwen, alleen maar omdat ze die twee vrouwen in de weg zitten. Bovendien schieten ze de mannen meestal pas neer nadat ze met ze geneukt hebben, dus eigenlijk hebben die twee vrouwen er niet echt een probleem mee dat ze die pikken niet buiten kunnen houden.”

Schandaalsucces
“Ik denk niet dat Baise-moi gemaakt is met de intentie om een schandaalsucces te bewerkstelligen, maar het ergste is dat het Virginie Despentes en Coralie Trinh Thi uiteindelijk toch gelukt is om te provoceren. Iedereen die de film gezien heeft, is er door in verwarring gebracht en blijft zich afvragen hoe het nou precies zit met die feministische en pornografische elementen van de film. Je blijft erover doorpraten. Misschien zou je Baise-moi daarom het voordeel van de twijfel moeten geven. Maar dat is meer ondanks de film dan dankzij, want als film stelt hij niet zoveel voor. En dan gaat het me nog niet eens om z’n dramatische onbeholpenheid; een film hoeft geen plot of goed uitgewerkte karakters te hebben om te kunnen raken.

“In tegenstelling tot de meeste postmoderne en deconstructivistische regisseurs, zie je wel dat Virginie Despentes en Coralie Trinh Thi meer tijd op straat hebben doorgebracht dan in de bioscoop. Dat pleit voor de filmmaaksters. Door die cinematografische naïviteit wordt Baise-moi nooit schijnheilig. Maar vervolgens denken ze dat ze ongestraft allerlei dingen die in andere films werken bij elkaar kunnen proppen. Een beetje Bonnie & Clyde, een beetje Thelma and Louise, wat Tarantino, maar zelfs als een film over cinema gaat, zoals in al die postmoderne films, dan moet je nog het gevoel krijgen dat hij tenminste daar over gaat. Wat je ook grijpt in een film, er moet altijd iets onverwachts zijn, zoals het ontsnapte kreuntje van een porno-actrice waardoor je toch even denkt dat ze echt klaarkomt.”

Dana Linssen