Luka

Luka is een parabel voor futiele masculiniteit. Een Great Dictator aan het einde van de wereld. In de vulkanische as van de Etna creëerde Jessica Woodworth een volstrek unieke beeldvertelling.

Zal op een dag het verleden weer de toekomst zijn? In haar soloregie Luka verwerkt de Amerikaans-Belgische regisseur Jessica Woodworth archetypische symbolen en rituelen en reflecteert op een verlaten totalitaire staat, waar een handjevol strijders de wacht houdt voor een onzichtbare vijand. Sciencefiction en Griekse tragedie raken elkaar. De mannen staan in zwarte mantels als standbeelden roerloos op de slotmuur. Trainen hun lichamen in Dionysische vechtdansen. Luisteren naar het georakel van de stokoude ‘generaal’, een grootse rol van Geraldine Chaplin, van wie het gezicht in een fantastisch staaltje intertekstualiteit een spiegel wordt voor alle gezichtsuitdrukkingen die we ooit op het gelaat van Charlie Chaplin hebben gezien. Dit is The Great Dictator (1940) aan het einde van de wereld. Uitgebeend, verbleekt.

Woodworth is bekend van een heel diverse reeks films die ze samen met haar echtgenoot Peter Brosens maakte: van hun magisch-realistische aanklacht tegen milieumisdaden in Peru in Altiplano (2009) tot het eco-apocalyptische La cinquième saison (2012) en de satires over Europa en het Belgische koningshuis King of the Belgians (2016) en The Barefoot Emperor (2019). Luka is gebaseerd op de Italiaanse cultroman Il deserto dei tartari (1940) van Dino Buzzati, die in 1976 als een soort anti-Lawrence of Arabia werd verfilmd door Valerio Zurlini.

Het op zwart-wit Super16 gedraaide Luka is veel abstracter. Het verhaal speelt zich af in de laatste woestijn op aarde. Het water is op. En in de verlaten buitenpost Fort Kairos staat een kleine paramilitaire sekte klaar om de beschaving te verdedigen tegen vijanden uit het noorden.

Maar welke beschaving, vraag je je meteen af. En, waar zijn die andere standplaatsen? In het zuiden? En is er daartussen überhaupt nog wel iets? Er is niets wat daarop wijst, feitelijk zitten deze mannen gevangen in hun eigen gelijk. In hun eigen futiele krijgstucht en masculiniteit. De laatste rekruut is door zijn vader als baby naar de vesting meegenomen en nu een jongeman. Dan arriveert er op een dag een vrijwilliger, Luka, een jonge avontuurlijke en ambitieuze man en, zoals dat gaat in dit soort verhalen, verandert het wankele evenwicht.

De film werd gedraaid op Sicilië, in een compilatielandschap van de assige hellingen van de Etna en een onafgemaakte dam, een brutalistisch bouwwerk dat het midden houdt tussen een riooltunnel, een atoombunker en een kerk van Le Corbusier. Het maakt dat Luka zowel aansluit bij zwart-wit landschapsfotografie als bij portretkunst. Alles wat je kunt overwegen tijdens het kijken van de film – hoe actueel hij is met z’n milieubewustzijn, antimilitarisme, fascinatie voor en afgrijzen van mysterieuze en ongerijmde regels en autoriteiten, z’n vervreemdende stijl om menselijke vervreemding zichtbaar te maken – is uiteindelijk zichtbaar op de landkaart van Jonas Smulders’ gezicht, de acteur die Luka speelt. De schutter die roem en glorie zoekt, en te veel naar een onzichtbare horizon tuurt.