La Llorona
De geesten willen niet vergeten worden
Filmen met ingehouden kracht. Dat is wat Jayro Bustamante doet in deze indrukwekkende filmische ballade waarin hij realisme, magie en politiek tot een nieuwe eenheid smeedt.
La Llorona is de afronding van een drieluik over de tragiek van Guatemala, het thuisland van Jayro Bustamante. Zijn met een Zilveren Beer bekroonde debuut Ixcanul (2015) ging over de achterstelling van de Maya’s. Met Temblores (2019) kaartte hij de discriminatie van homoseksuelen aan. Het magisch-politiek-psychologische drama La Llorona, dat zowel verwijst naar een oude mythe als naar een gruwelijke episode uit de burgeroorlog, werd in Venetië bekroond als beste film in de sectie Venice Days.
Bij de opzet van La Llorona gebruikt Bustamante ook elementen uit het horrorgenre, al blijft dat grotendeels beperkt tot een vreemde, ongrijpbare dreiging. Of de gebeurtenissen rond het huis van een bejaarde, van genocide beschuldigde voormalig generaal misschien een bovennatuurlijke oorsprong hebben wordt voornamelijk aan onze verbeelding overgelaten. Willen de geesten van de slachtoffers misschien niet vergeten worden? De menigte demonstranten die zich regelmatig rond het huis verzamelt, roept natuurlijk sterke associaties in die richting op.
De echte horror was destijds zo realistisch als het maar zijn kan. De door paranoïde visioenen gekwelde generaal in de film is weliswaar fictief, maar verwijst duidelijk naar Efraín Ríos Montt, onder wiens bewind tussen 1981 en 1983 tienduizenden burgers, voornamelijk van de oorspronkelijke Maya-bevolking, werden vermoord.
Kikkers in het zwembad
Dat Bustamante, naast alle engagement dat dit project uitstraalt, meer wil bieden dan een reconstructie en een traditioneel politiek drama, blijkt al uit de manier waarop hij kalm zijn krachtige beelden kiest. De rechtszaak bijvoorbeeld, die in het begin als aanzet fungeert, vangt hij in één lange, indringende close-up van een vrouwelijke getuige.
Wanneer Alma, de geheimzinnige nieuwe huishoudhulp van Maya-afkomst, in beeld verschijnt, staat ze tussen de demonstranten. Zwijgend, met indringende blik. Vreemde voorvallen beginnen zich te manifesteren. Onverklaarbare wateroverlast, kikkers in het zwembad, nachtmerries en visioenen. Griezelig is ook hoe Alma met de kleindochter van de generaal oefent hoelang je onder water je adem kan inhouden. En dat is nog maar het begin.
Tegelijkertijd is het – voortreffelijk geacteerde – proces van bewustwording dat op gang komt volstrekt overtuigend. Knap vooral hoe Bustamante vormen van magisch realisme gebruikt om in de psyche van het gekwelde volk door te dringen. Het resulteert in een film als een ballade.
Opvallend ook om er een verhaal van vrouwen van te maken. Niet de oude generaal staat voorop, maar diens aanvankelijk defensieve echtgenote, zijn vragen stellende dochter en zijn nog onbevangen kleindochter. Naast natuurlijk Alma, door wie van alles op losse schroeven komt te staan. Is zij La Llorona, de wenende vrouw uit de legende? Zo kan je het zien, maar Bustamante geeft er wel een eigen draai aan. De vrouw uit de fabel huilt uit schuldgevoel, nadat ze zich gedwongen voelde haar kinderen te verdrinken. Bustamante’s Llorona voelt ook pijn en verdriet, maar symboliseert iets anders. Ze komt verhaal halen.
Lees ook het interview met Jayro Bustamante.
