Alain Guiraudie over L’inconnu du lac

Frontaal naakt en expliciete seks staan doorgaans borg voor een schandaal. Niet zo bij L’inconnu du lac dat in Cannes de filmhemel werd ingeprezen. "Ik had niet gedacht dat de reacties zo unaniem positief zouden zijn," bekent Alain Guiraudie, "dat is tegelijk verrassend en beangstigend want ik tracht niet iedereen te behagen,"

De Franse cineast wil evenmin choqueren; zijn gay thriller is tegelijk extreem en eenvoudig, direct en hypnotiserend. Met dank aan een beperkt aantal locaties en steeds weerkerende situaties en personages. De toon is wél minder vrolijk en hoopvol dan bij Le roi de l’évasion. "Ik dacht lang dat cinema door zijn utopische kracht de wereld kon herscheppen", stelt Guiraudie. "Die illusie koester ik niet langer. L’inconnu du lac balanceert op de grens van het sombere en het vrolijke."

Wou je een verhaal vertellen of een wereld tonen? "Alles begon met een vertrouwde locatie, een strand waar homoseksuele versierders elkaar ontmoeten. Daarbij kwamen personages gebaseerd op mensen die ik ken. Binnen dat realistisch kader wou ik seksueel verlangen centraal plaatsen. Mijn keuze voor eenheid van plaats vloeit voort uit de frustratie dat de chemie tussen personages en omgeving ontbrak in Voici venu le temps en Le roi de l’évasion. Bovendien waren dat komedies en na vijf jaar Sarkozy was het lachen me vergaan. Het tragische moest het komische overheersen.
"L’inconnu du lac gaat over het gevoel dat iemand onder je huid kruipt. In mijn vorige films was liefde frivool, speels en verbonden met kameraadschap. Passionele liefde, liefde-tot-de-dood, had ik net als de impact van aids nog niet onderzocht. De vaststelling dat liefde door die ziekte dichter bij de dood kwam sluit aan bij mijn romantische visie op liefde. Ik focus op het, ongeacht het risico, tot het einde gaan met de ander en herintroduceer seks binnen de liefde. Daarbij ontstaat een spanning tussen vluchtige relaties en langdurige gevoelens. Ik blijf zelf een genieter maar ik ben teruggekomen van de utopie die gepropageerd werd door de seksuele revolutie. Waar zitten we met die seksuele bevrijding? Waar drijft die dolle zoektocht naar plezier ons heen? Ik denk dat het geëvolueerd is tot een extreme uitwas van het kapitalisme, waar iedereen aan zijn eigen plezier denkt en de ander negeert wanneer die niet meedraait in de plezier-carroussel."

Zijn de personages symbolen? "Ik zie hen niet als archetypes maar als figuren. Franck is mijn alter ego, een rustige genieter die droomt van de grote liefde. Michel is de ultraliberale genieter die naar het meer komt om seks te consumeren en probleemloos relaties afbreekt. Hij is tegelijk mysterieus en het prototype van de mooie, sportieve man. Een beetje de god van het meer. Als contrapunt heb je Henri, die genoeg heeft van de ongebreidelde zoektocht naar plezier. Hij zoekt een andere relatie die minder kunstmatig en meer vriendschappelijk is, die tederheid en affectie niet uitsluit. Psychologie interesseert me weinig, ik wil niet in het hoofd van personages kruipen maar ze volgen terwijl het verhaal hen meesleept. Mijn personages evolueren maar ik vraag acteurs nooit om emoties of ideeën ostentatief te uiten. Wat ze tonen moet uit hun personages komen en mag geen interpretatie opdringen."

Het strand fungeert als een theater. "Daarom benadruk ik de geografie en worden gecompliceerde dingen theatraal maar eenvoudig geënsceneerd. Het opzet is alles uit te puren, helder maar simpel te zijn. De parkeerplaats en het pad keren steeds terug terwijl het strand zo overzichtelijk is dat Henri de naturisten ziet en zij hem. Het is een amfitheater waar drama verteld wordt via blikken. Naast de blik van de toeschouwer en die van de elkaar bespiedende personages is er ook die van de via cameo’s opduikende regisseur."

Herhaling en schematisme leidt tot een hypnotiserend sprookje. "Door de parkeerplaats steeds te filmen met hetzelfde kader en dezelfde bewegingen in beeld ontstaat er iets bevreemdends. Een lus van bezwerende beelden dompelt alles onder in een thrillersfeer. Alle dagen lijken op elkaar maar toch verschillen ze. Enerzijds benadrukken we de herhaling, anderzijds doorbreken we ze. Dat creëert spanning. Een mengeling van frivoliteit, vreugdevolheid, hedonisme, zomerse sfeer en nachtmerrie onderstreept het sprookjesachtige karakter van het verhaal. En zoals in elk goed sprookje is er een mix van angst en opwinding, van plezier en gevaar. In die sfeer praten de bezoekers van het meer over een legende – een meerval van vijf meter – die gebaseerd is op angst en de onzekerheid of iets waar of onwaar is. De legende is een van de vele fantastische elementen in de film, momenten waarop de realiteit verglijdt naar iets bovennatuurlijks."

Wanneer Henri uiteindelijk naar Michel gaat is zijn motivatie mysterieus. "Het is zowel een offer als een geënsceneerde zelfmoord. Ik heb graag dat de kijker zich afvraagt of ze nu vrijen of vechten in het bos. Henri beschermt Franck door zijn daad maar hij heeft ook zin om zelfmoord te plegen."

Alles eindigt met figuren die opgaan in de natuur en niet met een redding van buitenaf. "Zo’n interventie was absoluut te mijden. Waar het om gaat is Franck te confronteren met zichzelf, met zijn eenzaamheid en zijn gevoel van gemis. Eindigen met een eenzame, om Michel roepende Franck leek me gepast. Angstgevoelens vloeien nu eenmaal voort uit eenzaamheid. De opbouw is veelzeggend: het begint met een zacht roepen, versterkt dan tot een angstige kreet om te eindigen met een luide, hartverscheurende schreeuw. Het politieonderzoek interesseert me niet, de inspecteur voert ook een sociologisch en geen misdaadonderzoek. Hij is nieuwsgierig en zou misschien liever deelnemen aan het strandleven, al bekritiseert hij het consumptiegedrag."

Waarom toon je de seks zo expliciet? "Als reactie op mijn afstandelijkheid bij vorige films wou ik op de hoogte van de ballen filmen. Ik was het beu om ‘grote liefde’ altijd boven de gordel te zien filmen terwijl al wat zich onder de gordel afspeelt naar pornografie wordt verwezen. Seks maakt voor mij deel uit van liefde en passie. Het is een belangrijk deel van ons leven en moet getoond worden. Onder meer via horizontale opnamen waarbij geslachtsdelen de plaats innemen van gezichten. Anderzijds wou ik niet provoceren maar seks en liefde assimileren, ook al wordt liefde gespeeld door de acteurs en seks door doublures."

Hoe belangrijk was de locatie? "We draaiden aan het meer van Sainte-Croix, vlakbij de gorges du Verdon. Het is een locatie waar ik me goed voel. Niet onbelangrijk want om een locatie te filmen moet je ze kennen, moet je ze bekijken, en om ze te bekijken moet je zin hebben om ze te bekijken. Het geen achtergrond maar een personage. Vandaar dat het licht belangrijk is en ik absoluut in de Provence wou draaien. De regio met de meeste zon in Frankrijk en met plaatsen waar er ook veel wind waait. Ik had nood aan een sensuele plaats, met water dat uitnodigt om te gaan zwemmen en bomen met ritselende bladeren die sensualiteit uitstralen."

Hoe ontmoette je producente Sylvie Pialat? "Ik ken Sylvie al zeven jaar. Ik wou haar al lang benaderen maar wist niet goed hoe. Gelukkig nam ze zelf contact op met de vraag me te ontmoeten. Ik was in de wolken. Tijdens onze ontmoeting hebben we, sigaretten rokend en drinkend, over van alles gepraat en uiteindelijk zijn we gaan samenwerken. Het vreemde was dat ze pas na onze ontmoeting mijn films is beginnen bekijken; ze was enkel geïntrigeerd geraakt doordat mensen zoals het ‘les InRocks’-duo Serge Kaganski en Frédéric Bonnaud over mij praatten. Haar aanpak is sowieso persoonsgebonden, sommige mensen produceert ze graag en anderen wil ze helemaal niet produceren. Ik weet dat ze gezegd heeft dat er overeenkomsten zijn tussen mijn cinema en die van Maurice Pialat maar met mij sprak ze daar nooit over. Ik voel me ook geen kind van Pialat. Veel mensen verwezen bij Le Roi de l’évasion naar hem maar voor mij was hij geen invloed. Ook al zie ik in de authenticiteit van zijn personages een verwantschap."