Animated Desires

Het Mubi-programma Animated Desires biedt een uitstekend overzicht van oudere en nieuwe korte animaties over lust en andere verlangens van vooral vrouwelijke regisseurs. Van trambestuurder tot sprinkhaan en van thuiswonende twintiger tot loslopende vulva: we zijn allemaal op zoek – en als we het vinden, barst de animatie los.

“Ik geloof dat dit speciaal voor jou is”, schreef de hoofdredacteur toen hij me het persbericht doorstuurde over Mubi’s filmprogramma Animated Desires. En gelijk had-ie! Wat is het toch fijn als mensen je interesses kennen. In mijn geval horen daarbij: animatie en de filmische verbeelding van lust.

Animated Desires bestaat uit tien korte animatiefilms (gezamenlijke lengte 112 minuten), gemaakt tussen 1977 en 2024. Fun fact: de oudste is ook de kortste is ook de meest seksueel expliciete. Wat zegt dát nou weer over onze huidige tijd? Lisa Crafts’ Desire Pie (1977) is eenvoudig maar sympathiek getekend en gaat om te beginnen, als standaard porno, recht op het doel af. Vrouw ligt op bed, man komt kamer binnen, kleren zijn nergens te bekennen, pik komt omhoog. Maar: die erectie zien we als weerspiegeling in háár ogen. Female gaze dus.

En Crafts is niet de enige: achtenhalf van deze tien korte animaties over verlangen zijn geregisseerd door vrouwen; de tiende (het dramatisch-historische Maurice’s Bar, 2023, over de tweede queer bar van Parijs) gezamenlijk door een mannelijke en een non-binaire regisseur. Interpreteer dat hoe je wilt – misschien hebben vrouwen gewoon meer te verlangen in deze wereld, wordt er minder met hun verlangens rekening gehouden en denken sommigen: dan maak ik het zélf wel. Of misschien past de laag van fantasie en speelsheid die je met animatie kan aanbrengen tussen werkelijkheid en verlangen hen gemiddeld genomen beter (ook voor mij is dat een van de aantrekkelijke kanten). Of de nadruk op de subjectieve beleving die het medium vergemakkelijkt. En misschien is het ook gewoon toeval.

Terug naar Desire Pie, die als icoon van de Amerikaanse underground uit de jaren zeventig in 2014 werd opgenomen in de collectie van het MoMA. Het fantastische uit zich hier bovenal in de verschillende vormen en verlengstukken die de twee lichamen tijdens het vrijen krijgen. Zo worden zijn tepels twee monden die haar tepels kunnen likken. En haar voeten twee zachte harige uiteinden die zijn zijden strelen. In een andere scène veranderen de lichamen, binnen hetzelfde missionarisstandje, telkens van kleur, gender en leeftijd. Het is vrolijk, speels en sexy.

Maar wat is verlangen? Seksuele lust speelt in het hele programma een rol, maar in wisselende doseringen. In Asparagus (1979), een hoogtepunt uit het kleine oeuvre van Suzan Pitt en destijds twee jaar lang de voorfilm bij David Lynch’ Eraserhead (1977), gaat het vooral om het verlangen van de kunstenaar om onderdeel te worden van de zelfgecreëerde fantasiewereld. Maar het bekendste beeld uit de animatie werd wel de vrouwenmond die een asperge omvat, waarbij de fallische vorm tijdens de fellatio telkens metamorfoses ondergaat, van asperge in waterval in golvend staalplaat in harige tong. Ik ken geen verrassender geanimeerde blowjob.

In Toomas Beneath the Valley of the Wild Wolves (2018) – de titel verwijst naar Beyond the Valley of the Dolls (1970) van cinemacho Russ Meyer – worden mannelijke en vrouwelijke clichés omgedraaid. Coregisseurs Chintis Lundgren (zij) en Drasko Ivezic (hij) laten de vrouwelijke helft van een hetero wolvenkoppel succesvol haar fantasieën botvieren, terwijl juist de man last heeft van grensoverschrijdend gedrag en uit financiële noodzaak sekswerker wordt. De omkering werkt, maar het negeren van consent blijft voor mij zo’n afknapper dat het de film een beetje onaangenaam maakt. En dat aan het einde van de (niet erg realistische, dus zo erg is het allemaal niet) animatie iedereen toch blij is met de uitkomst raakt aan de vermaledijde ‘nee, nee, nee, oh ja ga door’-trope. De animatiestijl is aandoenlijk, maar voorganger Manivald (2017), waarin Toomas ook al een rol speelt, is me liever.

En dan nu de topdrie. In Flóra Anna Buda’s 27 (2023) wordt de lustbeleving van de (ik neem aan 27-jarige) Alice gedwarsboomd doordat ze noodgedwongen nog bij haar ouders woont – een maatschappelijk probleem in Hongarije waarmee Buda ook zelf te kampen had. Een storend klein broertje roept “Mam! Alice is aan het masturberen!”, en als ze uitgaat danst en drinkt ze zo veel dat ze op de terugweg van haar fiets dondert. Zelfs haar fantasie over twee agenten die haar aanhouden voor drugsgebruik maar met wie wel wat te regelen valt, loopt uiteindelijk niet zoals ze wil – dat fantasieën ook een eigen wil kunnen hebben en gefantaseerde personen zich gaan gedragen zoals je verwacht, niet zoals je wil, is een boeiende (maar frustrerende) twist die in elk geval voor mij herkenbaar is. 27 is verleidelijk geschilderd, behandelt een groot aantal emoties in korte tijd en heeft fijne, ronde bewegingen – de dansscène is aanstekelijk vrij en blij. Won niet voor niets zowel de korte Gouden Palm in Cannes als de hoofdprijs in Annecy.

Michaela Pavlátová’s koddige Tram (2012) – winnaar in Annecy – wordt seksueel niet explicieter dan de eenvoudige, roze fantasiepiemels (getekend als een stok met een bol erop) die de vrouwelijke tramchauffeur zich inbeeldt als ze haar hendels overhaalt of naar haar louter mannelijke passagiers kijkt – allemaal grauw, grijs en zonder enig oog voor haar voluptueuze verlangens. En toch is dit wat mij betreft de een-na-geilste animatie in het programma. Dat zit hem in de schetsmatige (en dus levendige) tekenstijl, de opgewekte muzikale begeleiding en de voortdurende, op de beat getimede bounce, de ‘stuiter’, die (ondanks de andere tekenstijl) aan vroege rubber hose animation doet denken, waarin alles in hetzelfde muzikale ritme bouncet en zo gezamenlijk, inclusief de versnellende montage, toewerkt naar haar uitbundige ontlading. De groeiende opwinding schuilt hier, met andere woorden, vooral in het ritme van bewegend beeld en geluid – dus in het medium zelf.

Oh wacht, ik vergat er nog eentje! Dat krijg je met zo’n goedgevuld programma. Oké, topvier dan. Of nee: gedeelde tweede plaats. Voor Phoebe Jane Harts Bug Diner (2024), heerlijke stopmotion die in slechts zeven minuten een complete wereld creëert, met drie verschillende verhaallijnen, rond een afgelegen Amerikaanse diner waar insectengerechten worden geserveerd aan allerlei prachtig vormgegeven dieren, met wonderlijke stemmen die klinken alsof ze hun kwijl opzuigen terwijl ze praten. Van twee elkaar opgeilende sprinkhanen via de eekhoorn die de liefdesverklaring van een miereneter probeert te ontwijken tot de vlieg die de facetogen niet van de billen van de mol kan afhouden – de tactiele textuur van de stopmotion creaties maakt het allemaal des te sexyer. Won prijzen in Sundance en SXSW.

Maar de beste, liefste en meest opwindende animatie in dit programma is Renata Gąsiorowska’s moderne klassieker Pussy (Cipka, 2016), winnaar van de Speciale Juryprijs in SXSW. Fijne buigzame bewegingen in een elementaire tekenstijl met een uitstekende, subtiele soundtrack – Gąsiorowska vertelde in een interview met Criterion geamuseerd hoe ze een oudere mannelijke Geräuschmacher de geluidjes van de pussy liet maken.

Opnieuw is dit trouwens een film waarin het verlangen van de vrouwelijke hoofdpersoon in eerste instantie gefrustreerd wordt, maar dan door de kleine afleidingen van alledag, zoals een onhandig wegrollende bureaustoel. Op zich is de jonge vrouw helemaal klaar voor wat zelfliefde. Ze neemt er ook de tijd voor: de waxinelichtjes worden aangedaan rond het bad en een trekje van een joint helpt ontspannen. Maar ze is een beetje onhandig en bovendien iets te weinig fantasievol. In elk geval, dat laatste vindt haar pussy zelf. De glans steekt haar gezichtje onder de clitorishoed uit, vier pootjes komen ergens vandaan en voordat onze hoofdpersoon doorheeft wat er gebeurt heeft de vulva zich losgemaakt van haar onderlijf om trippelend door haar appartement op onderzoek uit te gaan. Waarbij alles waar ze zich langs strijkt (zachte borstel, golvende vaas, ijsblokjes et cetera) nog altijd wordt gevoeld door de vrouw, die van de ene gelukzalige sensatie in de andere glijdt. Kortom: luister naar je vulva, want die weet het zelf het best.

Leuk detail nog: als de jonge vrouw in Pussy klaarkomt, wordt de animatie vloeiend abstract – een verbeelding van haar subjectieve ervaring die werd geïnspireerd door het werk van Norman McLaren, aldus Gąsiorowska. Het is een vorm die doet denken aan de surrealistische vloeistofprojecties van het hippietijdperk, waarvoor ook meerdere andere animaties in deze selectie kiezen, inclusief goeie ouwe Desire Pie. Het is misschien juist die verbeelding van het subjectieve gevoel van controleverlies en opgewonden overgave waarmee animatie zich het sterkst onderscheidt als medium van verlangen.

Animated Desires is vanaf 15 april 2025 te zien op Mubi (VoD).