Io e te

Lorenzo en Olivia duiken vrijwillig onder in een kelder. Bijna tien jaar na The Dreamers verschijnt een nieuwe Bertolucci op het witte doek. En hij kan het nog.

Door Laura van Zuylen

De laatste tijd speelden veel films zich bijna helemaal op één plek af. Buried (Rodrigo Cortés, 2010) in een doodskist, Carnage (Roman Polanski, 2011) in een appartement, en Anna Karenina (Joe Wright, 2012) in een theater. Maar waar in die films de ruimte een plaats is voor confrontatie en beklemming, is de kelder voor de veertienjarige Lorenzo en zijn oudere halfzus Olivia in Io e te (‘Ik en jij’) een veilige haven. Zij schuilen voor de wereld erbuiten, ze zijn outlaws. Hij is mensenschuw, zij een junkie. Hij rolt zich in een gordijn, zij heeft een alien-­ringtone. De shots in de kleine ruimte zijn steeds anders en desoriënteren.
Bijna tien jaar na The Dreamers (2003) — die magnifieke film over een perverse driehoeksverhouding tussen broer, zus en een Amerikaanse student tegen de achtergrond van de Parijse studentenopstanden in 1968 — maakt Bernardo Bertolucci Io e te, die vorig jaar in Cannes in première ging. Hij baseert zich op het gelijknamige boek uit 2010 van Niccolò Ammaniti, die ook meeschreef aan dit scenario. Logisch ergens, Ammaniti schrijft beeldend; zijn boeken lezen als films en hij glijdt naadloos in de ene na de andere gedachte van zijn personages, ongeacht leeftijd, geslacht, intelligentie of sociale klasse. Io non ho paura werd bijvoorbeeld ook verfilmd (Gabriele Salvatores, 2003). In Io e te zien we hoe sterk familiebanden kunnen zijn. En al is het misschien maar voor even, zij maakt hem levenswijs en hij helpt haar af te kicken.

Mierenkolonie
Bertolucci doet het afkicken niet mooier voor dan het is. Olivia, prachtig gespeeld door Tea Falco, ligt regelmatig kotsend en rillend op de badkamervloer. De pukkelige Lorenzo reikt haar onhandig iets aan om aan te trekken. In het boek komt haar verslaving als een ware verrassing, in de film blijft Lorenzo niet lang naïef. Het is wel zo wijs om er voor uit te komen: elke filmkijker denkt toch al direct "drugs" of "schulden" als iemand om geld komt vragen.
Belangrijker is dat Bertolucci laat zien wat intimiteit is. Want via Olivia ontdekt Lorenzo, alhoewel minder uitgesproken verbeeld dan in The Dreamers, wat seksualiteit is. Die aftasting verloopt subtiel. Eerder hoorden we hem aan zijn moeder in een restaurant vragen of andere stellen zouden denken dat ze een koppel zijn. En in een absurdistische droom of fantasie van Lorenzo zoeken zijn ouders na een vrijpartij zijn moeders schoen, terwijl ze over hem roddelen. Zijn moeder is gekleed in een feloranje jurk en we bespieden het schouwspel van onderaf. Op twee manieren is dit voor hem confronterend. Zijn moeder maakt zich mooi voor haar man, maar niet voor Lorenzo zelf. En doordat hij de schoen door het glazen plafond al ziet liggen, voelt hij zich buitengesloten, omdat hij niet mee mag doen met deze vorm van zakdoekje leggen.
Met zijn zus ontdekt hij dat er niets is om bang voor te zijn. Zij danst voor hem, traag, uitdagend met grote armbewegingen. En als ze slaapt bestudeert hij haar met een vergrootglas, net als zijn mierenkolonie. Toch blijft het een machtsspel, al impliceert de muziek een toenadering. Lorenzo sloot zich voor de buitenwereld af met zijn koptelefoon. Met zijn zus wil hij wel samen naar liedjes luisteren.