INTIMACY

Over Franse films is wel eens gezegd dat er zóveel over seks gepraat wordt, dat het van concrete actie nooit komt. Intimacy, de nieuwe film van Patrice Chéreau, doet aanvankelijk het omgekeerde: de personages gaan elkaar letterlijk te lijf zonder een woord te zeggen. Uiteindelijk zijn die seksscènes het puurst en eerlijkst.

Ooit bestond er een duidelijke grens tussen porno en erotiek. Zag je een erectie, dan was het porno, anders niet. Nu erectie, fellatio en penetratie steeds weer middels zogenaamd ‘verantwoorde’ films het onschuldige filmhuispubliek overvallen, worden andere criteria gehanteerd. Hoeveel tijd van de totale film neemt de seks in beslag, en hoe wordt ze getoond? La vie de Jésus (1997) was met zijn korte penetratie-close up minder controversieel dan de neukpartijen van Pola X (1999), maar beide films wisten het etiket ‘porno’ handig te omzeilen door de kille vormgeving. Men raakt er niet opgewonden van, dus kan het geen porno zijn. Dat geldt ook voor films als Shabondama elegy (1999) en Baise-moi (2000).

Verkrampt
Met Intimacy gooit regisseur Patrice Chéreau (La reine Margot) weer olie op het vuur. De breed uitgesponnen en bijzonder expliciete vrijages zijn goed voor 35 van de 120 minuten en de presentatie is eerder neutraal dan gevoelloos of donker. Vochtig vlees, zuigende geluiden en verkrampte gezichten, en dat alles zonder muzikaal of compositorisch commentaar. Misschien dat daarom de discussie zo fel oplaaide tijdens het Filmfestival Berlijn, waar de film niettemin meerdere malen bekroond werd. Chéreau smeekte de aanwezige pers om vooral verder te kijken dan de seks. Alsof hij zich nooit bewust was geweest van de reacties die zijn film zou kunnen uitlokken.
Een artistieke of narratieve rechtvaardiging zal Chéreau wel paraat hebben gehad. Zoals de titel suggereert draait alles in de film om intimiteit, en dat thema snijdt Intimacy doeltreffend aan door acteurs en publiek subiet over de grens van het private en persoonlijke te tillen. De seksscènes winnen verder aan betekenis doordat hoofdpersonages Jay (Mark Rylance) en Claire (Kerry Fox) elkaar wekelijks in alle anonimiteit treffen en zowel voor als na de daad nauwelijks een woord wisselen. Intimiteit blijkt zo een nogal rekbaar begrip.
Maar is al dat opgewonden bloot op Jay’s keldervloer wel nodig om dit punt duidelijk te maken? Het is in elk geval niet genoeg, en daarom hebben Chéreau en Anne-Louise Trividic in hun scenario een heel scala aan intimiteiten, vertrouwensbanden, vriendschappen en vormen van liefde verwerkt, met steeds het spel van zwijgen en onthullen als uitgangspunt. Jay vertelt aan zijn nieuwe collega alles over Claire, maar niet aan zijn kameraad Victor, wat alles zegt over de waarde van hun vriendschap. Al even tekenend is dat Jay, na Claire stiekem te zijn gevolgd, juist met echtgenoot Andy in gesprek raakt, of dat Andy verschillende huwelijksgeheimen prijsgeeft terwijl zijn zoontje gewoon meeluistert. En natuurlijk houdt Jay tegen Claire zijn mond, tot het te laat is.

Zelfreflectie
Zodra iedereen is aangekleed, wordt er dus heel wat afgekletst en verzwegen. Intimacy moet het dan ook erg hebben van de dialoog of juist het gebrek daaraan. Helaas lijken de gesprekken vaak niet alleen eindeloos (zelfs tot grote ergernis van sommige personages), door hun poëtische ritme en vaagheid klinken ze ook vreselijk gekunsteld. De literaire oorsprong, het verhaal ‘Nightlight’ en de roman ‘Intimacy’ van Hanif Kureishi, is wat dat betreft geen excuus, net zo min als de theatrale achtergrond van regisseur Chéreau of de ironische zelfreflectie die de film meermaals toepast. Dergelijke dialogen zouden op hun plaats zijn in een dromerig of magisch geheel, maar als brug tussen de hyper-realistische seksscènes werken ze enkel storend en ongeloofwaardig. En wat nog erger is: al reciterende sluiten de karakters zich hermetisch af van de toeschouwer.
Intimacy is dan ook op zijn warmst en toegankelijkst wanneer de protagonisten stil maar vol verlangen achter elkaar aan lopen, voorzichtige blikken uitwisselen, of wanneer de een zijn hand aarzelend op de schouder van de ander legt. De film bloeit dan plotseling open, en even wens je dat Jay en Claire ophouden met moeilijk doen en elkaar als gewone geliefden in de armen sluiten. Deze adempauzes compenseren de verder naargeestige sfeer echter nauwelijks, en doorgaans laten de strubbelingen op het doek je volledig koud.
Terug naar de kelder dan maar. Na de vervreemdende dialogen komt Mark Rylance’s erectie over als puur, eerlijk inlevingsvermogen. "U ziet gewoon acteurs hun rol spelen", heeft Chéreau in een interview terecht gezegd. Een pyschologisch drama dat op zulke momenten het meest overtuigt, en dat zonder de seks tenonder gaat aan zijn eigen pretenties, kun je inderdaad moeilijk als porno kwalificeren.

Kevin Toma