Het verloren transport

De gevechten zijn afgelopen. Maar hoe nu verder? Drie vrouwen uit drie verschillende partijen in de oorlog leren elkaar weer met andere ogen zien.

In april 1945 strandt in Duitsland een trein vol Joodse gevangenen bij een dorpje dat op het punt staat ingenomen te worden door het Rode Leger. De Duitse bewakers zijn op de vlucht geslagen en als de jonge vrouw Simone (Hanna van Vliet) de deur van de wagon openschuift ontvouwt zich een idyllisch landschap. Maar die vredige aanblik is bedrieglijk. Simone, argwanend, zet als eerste een paar stappen naar buiten, waar plots jeeps met Russische soldaten opduiken. Ook die zijn op hun hoede.

Die gestrande trein, inclusief de daar uitgebroken vlektyfus, is historisch. Maar de personages en wat ze meemaken zijn fictief. Saskia Diesing (Nena, 2014; De zitting, 2021) vertelt hier een ander soort oorlogsverhaal dan we meestal te zien krijgen. De strijd is al gestreden. Iedereen kampt met de vraag: hoe verder? De pijn is er nog, maar de oude verhouding vriend-vijand is niet meer bruikbaar.

Een andere duidelijke keus is dat het drie vrouwen zijn die hun plaats moeten bepalen in dit onzekere niemandsland, waar wraakgevoelens en wantrouwen nog sterk leven. De doortastende Simone droomt van ontsnappen naar het Westen, maar draagt ook de zorg voor haar zieke vriend Isaac (Bram Suijker). Onder de uit het dorp weggejaagde Duitse burgers is de tiener Winnie, woest en wanhopig omdat haar moeder zojuist gedood is. Bij de Russen treffen we de tamelijk ondoorgrondelijke scherpschutter Vera, die zich afzijdig lijkt te houden van de meeste mannelijke soldaten.

Na een krachtig begin, met chaos en plundering, ontwikkelt de film zich als een betrekkelijk los mozaïek dat beweegt tussen de ervaringen van die drie vrouwen. Vooral in het middendeel was in plaats van de serieus klinkende muziek een wat krachtiger lijn allicht welkom geweest. De sterke overlevingsdrang van Simone komt het duidelijkst uit de verf. De anderen zijn wat minder grijpbaar, maar je voelt wel dat ze veel met elkaar te maken gaan krijgen.

Het is mooi om te zien hoe er in die gespannen situatie toch menselijke gevoelens voor elkaar ontstaan, die de oude oorlogsverhoudingen doorkruisen. Al duikt er daarbij af en toe wel eens een scène op waarin die ingebouwde bedoeling net iets te duidelijk zichtbaar wordt.

Aan de andere kant wordt de langzaam groeiende vriendschap niet al te gemakkelijk geromantiseerd, de tragiek wordt niet weggepoetst en er komt een dramatisch moment dat stil aangrijpend is. Lang blijven er reserves en strijdende emoties, door de acteurs overtuigend neergezet. Hanna van Vliet (Anne+, 2021) was vorig jaar niet voor niets Europese Shooting Star op de Berlinale. Mooi ook, dat Diesing in dit oorlogsverhaal soms onverwacht intieme momenten toelaat. Simone en Isaac kijken elkaar heel close aan. “Waar denk je aan?” “Aan duinzand tussen mijn tenen.”