Harvest

Met haar uitzonderlijk ambitieuze Harvest verheldert Athina Rachel Tsangari hoe het kapitalisme het feodalisme verving.

Om het kapitalisme te bestrijden, moet je weten wat het is. En om dat te weten, moet je weten hoe het begon. Daarover gaat Harvest.

Verrassend, omdat de Griekse regisseur Athina Rachel Tsangari vooral bekend is van vervreemdende films als Attenberg (2010) en Chevalier (2015). Aan de andere kant: over vervreemding had Marx ook wel iets te zeggen. Belangrijker overeenkomst: nog altijd psychologiseert Tsangari niet; ze bouwt werelden die omgangsvormen uitvergroten.

Harvest speelt ruwweg in de zeventiende eeuw, hoewel anachronistische elementen de tijdloosheid van de boodschap benadrukken (net zoals de pagan rituelen hedendaagse interpretaties zijn van tradities uit de West-Schotse opnamelocatie). Een (lokaal gecaste) boerengemeenschap leeft onder een zachtmoedige feodale heer (Harry Melling), terwijl zijn jeugdvriend Walter (Caleb Landry Jones) wel kan lezen en schrijven, maar desondanks meeboert.

Harvest begint in een zelfvoorzienende commons, drie dagen rijden van de dichtstbijzijnde markt. We horen dat zelfs geen dokter of magistraat het gehucht bezoekt en dat ze niet in Christus’ hand liggen maar slechts “door zijn vingertoppen worden aangeraakt” – totdat een autocratische neef van de landheer deze “nederzetting van genoeg” wil veranderen in een “nederzetting van overvloed”. Met als doel niet langer gemeenschappelijk levensonderhoud, maar private winst.

Tsangari idealiseert de armoedige feodale klassengemeenschap niet: de organische verbondenheid van de lijfeigenen met de grond (door cinematograaf Sean Price Williams vastgelegd op korrelig 16mm en met natuurlijk licht) uit zich ook in rabiate xenofobie. Wat Tsangari op onhandige manier benadrukt door de ingehuurde cartograaf en de onwelkome ‘heks’ uit een reeds door kapitalisme vernietigde buurgemeenschap te laten vertolken door zwarte acteurs – onwelkom waren ze hoe dan ook al.

Beide personages voegen wel fascinerende lagen toe. De vroegkapitalistische onderdrukking van zo’n onacceptabel zelfstandige vrouw illustreert wat Silvia Federici beschreef in onder meer Witches, Witch-Hunting, and Women (2018). En de kaartenmaker verandert door te benoemen (de bewoners hadden nooit behoefte aan specifieke namen voor hun Dorp en hun Meer) de Natuur op bijna Bijbelse wijze in bezit.

In alles zijn spiegels te zien van hedendaagse kapitalistische verhoudingen: van de positie van vrouwen tot de cartograaf die zijn cruciale rol in landonteigening miskent en van de ecoseksuele ex-stedeling Walter die ondanks zijn relatieve privileges geen enkel verzet pleegt tot de mensen die vanuit het ene economische systeem (feodaal, agrarisch en landelijk) worden verjaagd naar het andere (kapitalistisch, industrieel en stedelijk).

Enkele weidse tableaus deden meer dan één criticus denken aan Bruegel de Oude. Begrijpelijk, want meer dan een traditioneel drama is deze uitzonderlijke film een portret van een gemeenschap, waarvan alle verspreide gebeurtenissen gezamenlijk het historische tijdperk schilderen – waarvan we nog altijd de gevolgen ervaren.

Harvest is vanaf 8 augustus 2025 te zien via Mubi (VoD).