GABRIELLE (Patrice Chéreau)

Het huwelijk is in de kunsten een onuitputtelijke bron van leed, haat en verdriet. Patrice Chéreau putte uit deze bron voor het kostuumdrama Gabrielle, met Isabelle Huppert als ijselijk koele echtgenote.

Zelfgenoegzaam praat de welgestelde heer Jean, hoofdpersoon in Gabrielle, aan het begin van de film over zijn echtgenote. Terwijl de camera door zijn Parijse vroeg twintigste-eeuwse interieurs en langs zijn mondaine salongasten glijdt, horen we hem als voice-over vertellen hoe perfect zijn huwelijk is. Dat hij al jaren een verstandshuwelijk heeft, vindt hij van geen enkel belang. Maar midden in een zin stokt zijn stem: dan ziet hij een envelop met zijn naam erop op tafel liggen. Het is een kort briefje, waarin zijn echtgenote afscheid neemt. Het onverwachte in Gabrielle, naar de novelle ‘The return’ van Joseph Conrad, is echter dat echtgenote Gabrielle helemaal niet voor altijd met haar minnaar vertrekt. Ze keert dezelfde dag nog terug. Dan begint de loopgravenoorlog van de twee echtelieden die elkaar met hun aanwezigheid kwellen. De façade van het harmonieuze huwelijk dat Jean en Gabrielle de gasten van hun donderdagse soirees voorspiegelen, stort als een kaartenhuis in elkaar.

Roddels
Gabrielle is Patrice Chéreau’s bijdrage aan het grote corpus aan films, romans en toneelstukken over de strijd der seksen en de hel die het huwelijk kan zijn. De regisseur van La reine Margot en Intimacy maakte een soort proustiaanse Scènes uit een huwelijk, die in de gekwetste ziel van hoorndrager Jean graaft. Het fundament onder zijn visie op dit emotieloze, maar zo geregelde verstandshuwelijk is weggebroken. Bovendien is hij jaloers op de man voor wie Gabrielle hem in de steek wilde laten, en hij maakt zich ernstig zorgen over de roddels die in het Parijse societycircuit de ronde zullen doen. Pascal Greggory maakt in een mooie rol een intens tragische figuur van hem: arrogant, hautain, zelfbewust maar uiteindelijk volkomen machteloos.
Isabelle Huppert, als Gabrielle, kan — zoals we van haar gewend zijn — prachtig tegenspel geven door een trotse, maar geknakte echtgenote te spelen. Met ijselijke koelte laat ze Jean voelen hoe diep de kloof is die tussen hen in ligt. Omdat de film vanuit Jeans perspectief is gemaakt, delen wij in zijn onmacht, en kunnen wij moeilijk begrijpen wat haar drijft.
Gabrielle is een kamerspel in de traditie van Ibsen en Strindberg. Ondanks die intimiteit schuwt Chéreau het effect niet en neemt soms zijn toevlucht tot nogal opdringerige middelen, zoals een repeterende montagesequentie van een vallende karaf, of het gebruik van een paar tussentitels. De hele film blijft desondanks een al te koele analyse van dit emotionele slagveld. Het is moeilijk om je te identificeren met het kille rationalisme van Jean en in de afloop van het verhaal ligt nu eenmaal besloten dat grote dramatiek ontbreekt.
Gabrielle blijft bovendien iets te veel steken in een stijloefening om de kunst en esthetiek van de tijd rond de vorige eeuwwisseling zo dicht mogelijk te benaderen. Een zeer geslaagde stijloefening, dat wel. Fabio Vacchi componeerde verontrustende kamermuziek in de stijl van Bartók, en cameraman Eric Gautier schiep prachtige beelden waarin de eindnegentiende-eeuwse Parijse saloncultuur afwisselend zwart-wit en sepiagekleurd tot leven komt.

Pieter Bots