ENDURING LOVE
Verstrikt in de touwen
In de Brit Roger Michell huizen twee zielen. De een laat hem komedies als Notting Hill maken, de ander intense psychodrama’s als Enduring love.
De romans van de Engelse schrijver Ian McEwan lijken literaire verslagen van psychologische experimenten. In zijn boeken haalt het leven een lelijke streek uit met de personages, waarna wij toekijken hoe ze erop reageren. Neem het door Andrew Birkin in 1993 verfilmde The cement garden, waarin vier kinderen hun moeder begraven onder een laag cement in de kelder. Waarom kiezen de kinderen voor deze bizarre oplossing? Als lezer mogen we psycholoogje spelen. Dat doet ook McEwan, die twee jaar geleden in een interview schrijven definieerde als "het onderzoek van de menselijke natuur in een eindeloos veranderende omgeving".
McEwans roman Enduring love illustreert perfect zijn literaire taakopvatting. Roger Michells verfilming voert de literatuurdocent Joe op (Daniel Graig), die op een zonovergoten zomermiddag tijdens een picknick op een grasveldje zijn geliefde Claire (Samantha Morton) ten huwelijk wil vragen. Op het moment dat het zover is, ziet hij een heteluchtballon dalen. In de mand is een man verstrikt geraakt in de touwen. Van alle kanten snellen mensen toe om de slepende ballon tot stilstand te brengen, maar een plotselinge windvlaag blaast hem omhoog. De aan de touwen sjorrende mannen laten los, op één iemand na, die omhoog wordt getrokken. Als de man zijn krachten verliest en loslaat, valt hij te pletter op de aarde. Als er een Oscar voor spectaculairste openingsscène bestond, ging hij naar Enduring love.
Jezusfreak
De openingsscène is een typische McEwan-gebeurtenis, want Joe was een van de mannen die het touw loslieten. Hoe beïnvloedt de ingrijpende gebeurtenis hem? Het psychodrama volgt bijna klinisch de veranderingen in Joe’s psyche. De tragedie laat hem niet meer los. Waarom bleef die ene man het touw vasthouden? Wie was het? Overtuigend toont de film hoe Joe’s rationele levensvisie hem in de steek laat. Wat heeft hij aan de kennis dat mensen "stomme organismen zonder betekenis" zijn nu hij wanhopig zoekt naar zin in deze gebeurtenis?
Tegenover Joe staat de gestoorde jezusfreak Jed (geweldige rol van Rhys Ifans), die ook bij de tragedie aanwezig was. Hij ziet er een goddelijk teken in dat Joe en hij voor elkaar bestemd zijn.
Enduring love kan op twee manieren worden geïnterpreteerd. We kunen de geloofsfanaticus Jed zien als een bestaand personage of als een afsplitsing van Joe’s persoonlijkheid. Ik geloof in de tweede duiding: de rationele Joe heeft in zijn existentiële crisis de irrationele Jed nodig om een nieuwe balans in zichzelf te vinden.
Enduring love is een meesterlijk psychodrama, met als enige smet dat Michell de film op het einde over the top voert. Het zware acteren en de looiige muziek drukken de lucht uit het drama. Het bezwaar gold eerder Michells sublieme The mother. Ook bij die film hield Michell aan het einde geen maat. Laten we niet zeuren: we hebben het over het verschil tussen een perfecte en een bijna perfecte film.
Jos van der Burg