Boardwalk Empire

Atlantic City was in 1920 al een goddeloos gokpaleis en door de drooglegging groeide de georganiseerde misdaad ook nog eens explosief. Werk aan de winkel dus voor Nucky Thompson, die in HBO’s prestigeserie Boardwalk Empire de legale én illegale touwtjes in handen heeft.

We zien een blackface fanfarekorps in één van de eerste scènes, iets later komt een boksgevecht tussen twee dwergen voorbij en de drooglegging wordt gevierd met een feest waar de alcohol rijkelijk vloeit en gewillige dames alomtegenwoordig zijn. De door Martin Scorsese geregisseerde openingsaflevering van Boardwalk Empire laat er weinig twijfel over bestaan: Atlantic City doet zijn bijnaam ‘America’s Playground‘ ook in 1920 al in alle opzichten eer aan. De toeristen moeten komen en om dat te verzekeren moet alles kunnen. De overtreffende trap van gedoogbeleid.

Het netwerk dat deze wetteloze enclave in stand houdt, omvat zowel de onderwereld als de politieke top, en wordt gerund door Enoch ‘Nucky’ Thompson, een gedroomde hoofdrol voor eeuwige bijrolspeler Steve Buscemi. Thompson heeft als de penningmeester van de provincie de hele stad in zijn zak, en zijn jongere broer Eli is als sheriff verantwoordelijk voor de handhaving van de criminaliteit.

De serie opent letterlijk op de vooravond van de invoering van de Volstaed-wet die Amerika van 1920 tot 1933 alcoholvrij zou houden. Officieel tenminste, want hoe meer er verboden is in het wettelijk gebied, hoe meer er in Atlantic City verdiend kan worden aan het schenden van die wetten. Zo wordt Nucky een centrale figuur in de opbloeiende georganiseerde misdaad, terwijl de serie ook de andere kant van de wet schetst, met de strengreligieuze agent Van Alden van het Bureau of Internal Revenue voorop.

Nostalgisch
Dat Scorsese al in de eerste regels van dit stuk genoemd wordt, is logisch: hij is de grote naam op de credits, regisseerde de eerste aflevering, en heeft bovendien als executive producer ook inhoudelijk het nodige in de melk te brokkelen. De serie past bovendien naadloos tussen zijn films van de afgelopen jaren: van Gangs of New York (2002) via The Aviator (2004) en Shutter Island (2010) naar Hugo, allemaal tot in de puntjes verzorgde evocaties van een verloren tijd, vermengd met meer nostalgische reflecties op het filmische verleden.

Toch is die prominentie van Scorsese ook wat misleidend. Hij zette weliswaar de visuele toon van de reeks, maar veel meer dan film is televisie het medium van de schrijvende producent. Boardwalk Empire is dan ook veel meer de serie van Terence Winter: bedenker, producent en schrijver van de eerste en laatste afleveringen van deze eerste reeks.

Winter baseerde zijn serie losjes op enkele hoofdstukken uit het non-fictieboek Boardwalk Empire: The Birth, High Times and Corruption of Atlantic City van Nelson Johnson, waarin de smoezelige geschiedenis van gokstad Atlantic City uiteengezet wordt. Hoofdpersoon Enoch ‘Nucky’ Thompson is een versie van de werkelijk bestaande Enoch Johnson; diverse politieke kopstukken en maffiafiguren om hem heen (van een jonge Al Capone tot aanstaand president Warren G. Harding) werden aan de werkelijkheid onttrokken. Daar doorheen cirkelen fictionele karakters. De belangrijkste daarvan zijn Jimmy Darmody (Michael Pitt), een veteraan van de Grote Oorlog die zich onder Nucky’s vleugels ontwikkelt tot misdadiger, en Margaret Schroeder (Kelly Macdonald), een jonge Ierse immigrante die in de loop van de eerste aflevering weduwe wordt en door Nucky in bescherming wordt genomen.

Maffiaperikelen
Winter is een alumnus van de crew van The Sopranos en dat is te zien. Sowieso is Boardwalk Empire te bekijken als een compendium van alles wat goed was aan de eerdere series uit de prestigestal van pay-per-view-zender HBO. Uit de westernreeks Deadwood komt de vernuftige vermenging van historisch bestaande figuren met fictionele karakters. Van Carnivale komt de tot in de puntjes gerecreëerde setting in de vroege twintigste eeuw en religieuze ondertonen. The Wire levert het kat-en-muisspel tussen gehaaide criminelen en politieagenten zonder budget, plus het inzicht in de verbanden tussen de hardvochtige kleine criminaliteit op straatniveau en de witte boorden die daar boven staan.

Maar we herkennen natuurlijk vooral de gangsterpraktijken van The Sopranos. Boardwalk Empire is bijna te zien als een prequel van die moderne tv-klassieker over de perikelen van een maffia-onderbaas in New Jersey, al reikt de macht van Nucky Thompson in 1920 een stuk verder dan die van Tony Soprano tachtig jaar later. Maar eigenlijk is het ook andersom: in Boardwalk Empire zien we de oorsprong van al die filmgangsters waar de derderangs maffiafiguren in The Sopranos zich op hun beurt naar modelleren. Zoals Spinvis zingt: geschiedenis herhaalt zich nooit, maar rijmt altijd een keer.