Blue Valentine
De explosie van een huwelijk
Dat Derek Cianfrance lang aan het scenario werkte, is af te zien aan het doorleefde Blue Valentine dat de scherven van een voorbije liefde bijeenveegt.
Het is moeilijk om je voor te stellen hoe een huwelijk intact blijft, maar het is minstens zo moeilijk om je te herinneren hoe het uit elkaar viel. Het beeld dringt zich op dat je in een relatie eigenlijk altijd met Yann Martels Bengaalse tijger op een vlot zit terwijl je de oceaan oversteekt. Om samen te overleven, zul je die tijger tevreden moeten houden. De twee protagonisten in Blue Valentine lukt dat niet.
Nou kun je op verschillende manieren laten zien hoe de tijger aan het brullen slaat. Chronologisch, zoals de meeste filmmakers doen. Achteraf terugkijkend zoals Mijke de Jong in Tussenstand doet. Achterstevoren, beginnend bij de scheiding en eindigend bij de eerste ontmoeting, zoals François Ozons 5X2. Of je neemt de meest uitzonderlijke weg en je gooit alles door elkaar, zoals Patrice Chereau in Gabrielle deed en Derek Cianfrance nu in Blue Valentine.
Cianfrance koos ervoor de ontmanteling van het huwelijk tussen Dean Pereira (Ryan Gosling) en Cindy Heller Pereira (Michelle Williams) in losse scènes kris kras door de tijd te laten zien. De belangrijkste vraag is dan: waarom? Wat wint de film ermee? En werkt het?
Naïef
Het werkt. En hoe. Bij het begin van elke scène moet je even zoeken om vast te stellen waar je je bevindt. Waarom heeft Dean een blauw oog? Zijn Dean en Cindy nog bij elkaar of zijn ze al gescheiden? Hoe lang al?
Wat de film ermee wint, wat de film ermee voorkomt, is dat je als kijker met een van beiden een alliantie aangaat. In een chronologisch verhaal ben je geneigd om een kant te kiezen, zo werkt dat nou eenmaal. Maar door elke scène fris binnen te stappen, door steeds opnieuw naïef te zijn, zoek je steeds opnieuw houvast en overweeg je opnieuw je verhouding tot de personages. We zijn het kind dat tussen Dean en Cindy heen en weer geslingerd wordt. En er is nog een ander voordeel van Cianfrance’s aanpak. Weten dat acties niet het gewenste effect hebben omdat we al in een eerdere scène zagen dat Cindy en Dean uit elkaar zijn, vergroot de tragiek van wat zich voor onze ogen afspeelt.
Cianfrance is er de man niet naar om een relatiedrama op de gebruikelijke wijze aan te pakken. Kan ook niet anders na jaren les te hebben gehad van experimenteel filmmakers Stan Brakhage en Phil Solomon. Dan ga je vanzelf nadenken over alternatieve manieren van vertellen.
Ongebruikelijk was ook de manier waarop Cianfrance de acteurs voorbereidde. Om het gevoel van een gedeeld verleden van Dean en Cindy naar het scherm te brengen, leefden Ryan Gosling en Michelle Williams samen met hun filmkind een maand lang in een trailer met een beperkt budget om boodschappen te doen. En om na de intieme vrijscènes toch de dramatische vechtscènes te kunnen maken, liet hij de acteurs symbolisch hun trouwfoto’s verbranden. Het tekent Cianfrance’s betrokkenheid en visie. Twaalf jaar werkte hij aan het scenario. Het leverde — ook door de klasse van acteurs Gosling en Williams — een film op die verdomd realistisch aanvoelt. Na afloop resteert het gevoel dat er net onder je neus een huwelijk kapot is gegaan.