Bacurau

Maatschappelijke woede en cinefiel plezier spatten eraf in de wilde genremix Bacurau, waarin de inwoners van een afgelegen Braziliaans dorpje worden bedreigd door westerse sportjagers.

“Het goedkoopste special effect ooit”, noemden regisseurs Kleber Mendonça Filho en Juliano Dornelles het openingstekstje waarmee hun film Bacurau begint. Dat zinnetje is ‘Een paar jaar in de toekomst’, en dat is inderdaad genoeg om de gewenste licht allegorische sfeer op te roepen.

Het doet overigens niets om je voor te bereiden op de wilde achtbaanrit die Bacurau vervolgens wordt. Bacurau is een woeste genremix die moeiteloos schakelt van folklore naar western via lo-fi sciencefiction en horror à la John Carpenter. Het is een licht ontvlambare protestfilm, die bij zijn première in de hoofdcompetitie van het filmfestival van Cannes in 2019 al extreem urgent en actueel was (de film deelde er de juryprijs met Les misérables van Ladj Ly, een film die even strijdbaar is maar minder cinefiel). Sindsdien is Bacurau nóg actueler en urgenter geworden, juist doordat de makers de geschiedenis scherp in het vizier houden – die van Brazilië en die van de cinema.

De titel van de film verwijst naar de naam van een klein dorpje in de sertão, een dorre streek in het noordoosten van Brazilië. Het woord betekent in het Portugees letterlijk ‘nachtzwaluw’, maar is in de volksmond ook een verwijzing naar de laatste nachtbus – het einde van het feest, dus. Dat einde lijkt te zijn gekomen voor de inwoners van het dorp. De 94-jarige matriarch Carmelita is overleden, en haar kleindochter Theresa (Bárbara Colen) keert na een lange afwezigheid terug in Bacurau voor de begrafenis. Wanneer het lichaam goed en wel in de grond ligt, ontdekken de inwoners dat hun woonplaatsje plotseling van alle plattegronden is verdwenen.

Het blijkt de voorbode voor een invasie van een groep schietgrage westerlingen, onder aanvoering van ene Michael, gespeeld door Udo Kier op zijn Udo Kier-igst. Het is niet moeilijk om in hun poging het dorp en de inwoners letterlijk van de kaart te vegen een commentaar te zien op westers imperialisme. Maar ook de lokale politiek krijgt een veeg uit de pan. Met zijn eerdere films Neighbouring Sounds (2012) en Aquarius (2016) haalde Mendonça Filho zich al de toorn van conservatief Brazilië op de hals. Nu ultraconservatief in Brazilië de macht heeft, gooien hij en Dornelles met Bacurau nog eens flink wat olie op dat vuur. Dat werd ze in thuisland Brazilië duidelijk in dank afgenomen, want de film werd er een flinke hit.

Maar de zeggingskracht van Bacurau gaat ver voorbij de Braziliaanse grenzen. Hij mag dan spelen in de nabije toekomst, de film gaat over nú. Hij is gemaakt vanuit dezelfde impuls die mensen over de hele wereld deze dagen de straat op laat gaan om te scanderen dat #BlackLivesMatter. Ook Bacurau schreeuwt vanuit de grond van z’n hart dat al die mensen in de marge er wél toe doen.