2021 histo­risch slecht jaar voor bios­copen

De bezoekcijfers voor bioscopen en filmtheaters waren in 2020 al dramatisch laag, maar vorig jaar zijn ze nog verder gedaald. Er werden zo’n 14 miljoen kaartjes verkocht, een derde van wat normaal is. Sinds het begin van de metingen van bioscoopbezoek in 1918 is er slechts één keer een diepere dip geweest. Dat bleek bij de presentatie van de jaarcijfers deze ochtend.

Er werden om precies te zijn 14.306.934 bezoeken afgelegd aan bioscoop en filmtheater. Dat is een daling van 14,6% ten opzichte van vorig jaar en 62,4% minder dan in 2019, het laatste pre-coronajaar. De enige keer dat er in een jaar minder kaartjes werden verkocht was in 1992 – maar toen had de branche niet te kampen met 24 weken verplichte sluiting. Het gemiddelde aantal bezoeken per hoofd van de bevolking, dat in 2019 op een respectabele 2,2 lag, is in 2021 gedaald tot 0,8. De totale omzet kromp met 5,5% naar €143.272.479.

Dat No Time To Die de best bezochte film van 2021 was, mag geen verrassing heten. De 25^ste James Bond-film werd door 1.733.285 mensen bekeken. Ook het negende deel van de Fast & Furious-serie loste de verwachtingen in: 532.103 verkochte kaartjes. De top drie wordt gecomplementeerd door De Slag om de Schelde, die 507.103 kijkers trok.

De Nederlandse film deed het sowieso goed. Van de twintig best bezochte films waren er zes van eigen bodem. Naast De Slag om de Schelde bestaat de top 3 van Nederlandse hits uit Luizenmoeder – De Film (470.114 bezoekers) en Bon Bini: Judeska in da House (279.074 bezoekers). Het marktaandeel van de vaderlandse film lag in 2021 op 23%. Dat is weer een tikkeltje hoger dan vorig jaar, toen het 21% was, maar veel hoger dan de 12% van 2019.

De filmtheaters trokken in 2021 iets minder dan een tiende van het totale filmpubliek: 1.262.075 bezoekers. Hier voert The Father (124.891 bezoekers) de hitlijst aan, gevolgd door Druk (80.195 bezoekers) en Nomadland (72.399 bezoekers).

Ron Sterk, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters en CEO van Vue Nederland, noemt de bezoekcijfers “zo afwijkend dat ze niet in mijn hoofd passen”. De langdurige sluiting van de branche heeft volgens hem nog niet geleid tot faillissementen, “maar het moet niet lang meer duren. Door de staatssteun is iedereen overeind gebleven. Met name de NOW-regeling heeft geholpen, waardoor we personeel in dienst konden houden. Maar het potje van de TVL (Tegemoetkoming Vaste Lasten) is zo goed als leeg. De regeling is bovendien alleen geschikt voor kleine exploitanten. Iemand met twee of drie bioscopen heeft veelal de reserves aan moeten spreken en zelfs leningen afgesloten. Ook is er uitstel van betaling voor huur en belastingen aangevraagd. Dat moet op een gegeven moment wel allemaal betaald worden.”

Onzekerheid is volgens Sterk het grootste probleem. “Bij de presentatie van de jaarcijfers vorig jaar schrokken we ook van de krimp in de sector, maar toen was er nog licht aan het eind van de tunnel. Zodra iedereen is gevaccineerd kunnen we weer verder, dachten we toen. Maar daarna kregen we een paar keer weer het lid op de neus.”

Naast de filmvertoners zijn ook de filmdistributeurs zwaar geraakt door de coronamaatregelen. “Er is veel geld verloren gegaan in marketingcampagnes voor films waarvan de release niet door kon gaan”, zegt Hajo Binsbergen, bestuurslid van Filmdistributeurs Nederland (FDN). “De financiële schade van 2020 en 2021 is niet één-twee-drie weer goed te maken.”

Binsbergen waarschuwt dat de gedwongen sluiting de hele filmketen aantast en ook de productie van Nederlandse publieksfilms in gevaar brengt. “Die worden deels gefinancierd via het Abraham Tuschinski Fonds, waar distributeurs en vertoners een deel van hun omzet in storten. Maar als de bioscopen dicht zijn, wordt er geen omzet gedraaid en dus ook niets afgedragen. Het afgelopen jaar heeft de overheid het tekort aangezuiverd en ik hoop dat die steun wordt gecontinueerd.”

Het wetsvoorstel voor een investeringsverplichting voor filmvertoners, die gericht is op streamingdiensten maar ook geldt voor bioscopen en filmtheaters, moet volgens de branchevereniging in de ijskast. “De Nederlandse film moet de komende jaren verder worden versterkt”, erkent de nieuwe NVBF-voorzitter Boris van der Ham. “Daar willen we graag over meedenken. Maar dat moet wel op een slimme manier. Een platte investeringsverplichting vanuit bioscopen is nu niet de juiste methode: de branche ligt op zijn rug en heeft nog jaren nodig te herstellen.”

De snelste weg naar herstel is heropening, daar is iedereen het over eens. In de ons omringende landen waar geen lockdown is, zijn de bezoekcijfers een stuk minder slecht. In Frankrijk, Duitsland, België en Groot-Brittannië werd zelfs een voorzichtige groei ten opzichte van 2020 genoteerd. “Het is inmiddels ook al uitgebreid bewezen dat bioscoopbezoek veilig is”, stelt Sterk. “We hebben afgelopen jaar gezien dat zodra de deuren weer open gaan, het publiek massaal terugkomt. Dat geeft vertrouwen. Maar we hebben een paar jaar nodig om te herstellen, zeker tot 2024-2025.”