Luizenmoeder – de film

De filmversie van de populaire serie De Luizenmoeder gebruikt humor om maatschappelijke problemen aan te kaarten, maar achter de kenmerkende ongemakkelijke grappen schuilt ook een oplossing. Luizenmoeder – de film presenteert een hoopvol alternatief voor hedendaags wantrouwen.

De titel verraadt het al: Luizenmoeder – de film is een voortzetting van de serie – een mega-aflevering, zo u wilt. Met dezelfde satirische humor waarmee De luizenmoeder vanaf 2018 populariteit verwierf, focust de film op het onderlinge wantrouwen en de prestatiedwang in het onderwijs, een trend die regisseur en scenarist Ilse Warringa in verband brengt met digitalisering.

Maar Luizenmoeder richt zijn pijlen niet alleen op het onderwijs: de film presenteert ook een bredere maatschappijkritiek. Het gedrag van ouders en schoolpersoneel was natuurlijk altijd al een symptoom van maatschappelijke ontwikkelingen, maar de film legt dit verband nu expliciet. Een klaslokaal is een kleine samenleving. Het is niet alleen een plek waar kinderen taal en rekenen leren, maar ook een plek waar ze leren omgaan met elkaar. En juist dat staat onder druk. Na een periode thuisles komen de leerlingen van basisschool de Klimop weer naar school, waar ze wegens de aanhoudende pandemie nog steeds afstand van elkaar moeten houden. Nieuwkomer Thomas (Dragan Bakema), de opvolger van de weggevallen directeur Anton, schakelt docentrobots en e-teachers in, tot afschuw van juf Ank (Warringa).

In een krappe twee uur introduceert Luizenmoeder een seizoen aan verhaallijnen. Door slim gebruik te maken van thematische overeenkomsten vloeien deze naadloos in elkaar over. De coronacrisis wordt in verband gebracht met China, waar het virus in 2019 ontstond. China wordt weer gekoppeld aan privacy en surveillance, wat op zijn beurt weer in verband wordt gebracht met digitalisering. En zo is de narratieve cirkel rond.

Warringa sprak zich in meerdere recente interviews uit tegen politieke correctheid. Ongemakkelijke grappen worden er in de film inderdaad nog gemaakt, ook over mensen van kleur (op de Chinese themadag komen bijvoorbeeld een moeder en dochter in yellowface naar school). Maar het belang van solidariteit komt ook vaak naar voren. Humor is niet alleen een manier om naar beneden te trappen, maar ook om te ontwapenen.

Luizenmoeder is vooral een aanklacht tegen het individualisme van de participatiemaatschappij. Warringa haalt een paar keer uit naar Rutte drie: verantwoording afleggen en sorry zeggen zijn belangrijk. Wanneer de nieuwe interim-directeur op zijn afluisterpraktijken wordt aangesproken, zegt hij dat hij er geen herinnering aan heeft – een duidelijke verwijzing naar Mark Rutte’s reactie op politieke schandalen.

Deze wegkijkerij staat in scherp contrast met de weerbarstige solidariteit van juf Helma (Leny Breederveld). Haar activistenverleden neemt een prominente plek in – een hoogtepunt is het gebruik van beelden van de Maagdenhuisbezetting in 1969. De oplossing voor de problemen op de Klimop komt uiteindelijk iets te gemakkelijk, maar de hoopvolle visie die erachter schuilgaat, mag weerklank vinden. Bijzonder is in ieder geval dat Luizenmoeder niet alleen kritiek levert, maar ook een alternatief aandraagt.