Noah Baumbach over Frances Ha

Ze delen alles met elkaar, behalve het bed. Frances en Sophie en hun bijzondere vriendschap staat centraal in de bitterzoete zwart-wit komedie Frances Ha. Noah Baumbach en Greta Gerwig schreven, regisseerden en speelden, in huizen waar ze zelf hebben gewoond.

Ze komen hand in hand binnen en gaan dan elk op een klein bankje zitten om individueel twee kleine groepjes journalisten te woord te staan over de film die ze samen maakten: indiekoningin Greta Gerwig (inmiddels vooral bekend van Woody Allens To Rome With Love, 2012) en regisseur Noah Baumbach (The Squid and the Whale, 2006, scenarioschrijver voor o.a. Wes Andersons Fantastic Mr. Fox, 2009). Ze leerden elkaar kennen op de set van Greenberg (2010), een film die Baumbach aanvankelijk met zijn toenmalige echtgenote Jennifer Jason Leigh schreef, maar waar Gerwig ook tekstuele bijdragen aan leverde. Het lijkt de beste verleidingstruc ooit: laten we samen een film gaan maken. Maar dat is wel hoe het ongeveer ging. Het resultaat was Frances Ha, een bescheiden, semi-autobiografische zwartwitfilm die een inkijkje geeft in het leven van tobbende twintigers in New York. Ja, inderdaad, dat is vaker gedaan. Wat de film uniek maakt is z’n portret van een intense vriendschap tussen twee jongen vrouwen die "alles met elkaar delen, behalve het bed."

Hoe is de film tot stand gekomen? "Voor mij waren er een aantal uitgangspunten: ik wilde na Greenberg weer een film met Greta maken en hij moest in zwart-wit."

Waarom zwart-wit? "Ik denk dat alle filmmakers dat een keer willen doen. Voornamelijk omdat het zo mooi is. Het was wel belangrijk om niet zomaar een zwart-witfilm te maken. Het moest een hedendaagse zwart-witfilm worden. Ik hou van die clash tussen oud en nieuw. Frances Ha is zo’n contemporain verhaal. En door het zwart-wit wordt ze tegelijkertijd uit de tijd getild en meer filmisch gemaakt. Ik had geen zin om dit handheld en grungy te draaien. Het moest elegant zijn. Daarom maak ik op de soundtrack ook gebruik van die Nouvelle Vague-muziek. Maar ook de eerste films van Jim Jarmusch en Woody Allens zwart-witfilms hebben me beïnvloed."

Kun je nog wel naar New York kijken zonder aan Woody Allen te denken? "Zodra je dat gaat denken, durf je niet eens meer een camera aan te zetten in New York. Ik ben New Yorker, heb er mijn hele leven gewoond, dus ik denk dat ik er ook wel een paar dingen van mezelf over te zeggen heb."

Was het moeilijk om u tijdens het schrijven in het vrouwelijke perspectief van de film te verplaatsen? "Voor mij zijn er geen verschillen tussen mannen- en vrouwenvriendschappen. Althans niet in die mate dat ik me dat tijdens het schrijven bewust ben geweest. Voor mij was het belangrijker om het karakter van Frances te begrijpen, als schrijver moet je je tot op zekere hoogte met al je personages kunnen identificeren."

De meeste filmpersonages zijn man. "Tsja, dat is geen cultureel probleem. Dat is een mondiaal probleem."

En er zijn ook niet zoveel films die over vriendschap gaan. Is het geheim van die films dat ze de vriendschap net als in Frances Ha net als een liefdesgeschiedenis presenteren, of is het geheim van een goede vriendschap dat hij bijna een liefdesrelatie ís? >"Ja, dat denk ik wel, sommige vriendschappen zijn in ieder geval net zo intens als liefdesrelaties. Al geldt het misschien vooral voor vriendschappen in een bepaalde periode van je leven, waarin je veel veranderingen doormaakt. Frances is aan het begin van de film niet voorbereid op het feit dat haar beste vriendin gaat trouwen en dat zij dus niet meer nummer één zal zijn in haar leven. Voor haar is het alles of niets, en ze kan er niet mee omgaan dat Sophie niet (meer) haar alles wil zijn. De film gaat er eigenlijk over dat ze dat moet leren accepteren en inzien dat vriendschappen transformeren."

Is die vriendschap ook een geïdealiseerde vorm van familie? Frances wil van Sophie wat veel mensen van hun familie willen: namelijk dat ze er altijd voor je zijn en dat je altijd op ze kunt vertrouwen. "Ja.
"Ja.
"Inderdaad.
"Verwerken we niet allemaal onze familiedingen met onze vrienden?
"En zeker zij. Ze woont in een stad waar ze geen familie heeft. Dus worden je vrienden een soort surrogaatfamilie."

Wat voor familiedingen moet Frances verwerken? [lacht] "Dat weet ik niet."

Er zit wel een scène met haar familie in… "Eh, ja, maar die zit daar niet om haar te analyseren. Ik kan… ik begrijp… ik laat je alleen maar zoveel zien als ik weet."

Het leven van Frances is in hoofdstukken verdeeld die samenhangen met specifieke locaties, in hoeverre is de geografie van de stad bepalend voor wie zij is? "Je leert Frances kennen via de stad. We hebben alles op locatie gedraaid, tot en met huizen waar we zelf hebben gewoond. Maar het is ook een elegie voor New York. Het is interessant om deze film in Berlijn te zien, want Berlijn is tegenwoordig wat New York was: dynamisch, hip, vol mogelijkheden. In New York, en zeker niet in Manhattan kun je geen bohemienleven meer leiden. Het was ook belangrijk om die economische situatie te laten zien. Dat het een alledaagse realiteit is om te besluiten of je gaat pinnen omdat je misschien de transactiekosten aan de bank niet kunt betalen."

Zijn dat geen luxeproblemen? "Alle beslissingen die Frances in de film neemt hebben een economische component. Tot en met het feit dat ze naar Parijs gaat, terwijl ze dat niet kan betalen. Als je een film maakt over jonge mensen in New York maakt dan moet je dat soort dingen aan de orde stellen."