The Newsroom en Medium Cool

Aaron Sorkin redt de televisiejournalistiek, al is het dan in de bijna utopische fictie van The Newsroom. Veel van de kritiek was ook al zichtbaar in Haskell Wexlers bijtend-humanistische satire Medium Cool uit 1969.

Vooropgesteld: The Newsroom is briljante televisie. Alleen: misschien net niet zo briljant als liefhebbers van het werk van Aaron Sorkin hadden gehoopt. Of in ieder geval niet meteen. Het eerste seizoen van de reeks, dat deze maand in Nederland op dvd verschijnt, is vooral in zijn eerste helft onevenwichtig. Na een sterke openingsaflevering, waarin anchor man Will McAvoy (Jeff Daniels) gedwongen wordt het roer van zijn actualiteitenprogramma Newsnight drastisch om te gooien, gaat The Newsroom zwalken. Net als de show-in-de-show. Want hoe ging dat ook alweer: écht nieuws maken, in plaats van sensatiebeluste, enkel op kijkcijfers gerichte human interest-verhalen? The Newsroom lijkt zelf ook onzeker wat de richting moet zijn, wil te veel: serieus commentaar op de journalistiek vermengen met overdreven slapstick en screwball-dialogen. Maar als het vervolgens in de tweede helft van het seizoen gaat werken, werkt het ook als een trein.

Afgaand op de eerste trailers zal het tweede seizoen, dat vanaf half juli (ook in Nederland) door HBO wordt uitgezonden, een deel van de kritiek op de reeks opvangen. Sterreporter Jim Harper (John Gallagher Jr.) reist mee met de presidentscampagne van Mitt Romney, en doorbreekt zo de gebondenheid aan de studio die het eerste seizoen bij vlagen erg claustrofobisch maakte. En Sorkin kondigde aan dat de tien afleveringen een doorlopende lijn zullen hebben, die de al te losse structuur van vooral de eerste helft van het eerste seizoen moet ondervangen. Zo wordt de onooglijke werktitel van de reeks — More as This Story Unfolds — alsnog ingelost.

Maar het grootste kritiekpunt blijft staan: Sorkin maakt het zijn personages (en zichzelf) wel erg makkelijk om steeds aan de juiste kant van complexe onderwerpen te staan, telkens de moreel juiste keuze te maken. Hij maakt die keuzes immers voor hen vanuit de veiligheid van de terugblik — met 20/20 hindsight, zoals de Amerikanen dat noemen. De aangekondigde aandacht voor Romney’s gedoemde campagne is daar een nieuw voorbeeld van.

Kermend slachtoffer
Dat het anders kan, toont Haskell Wexlers Medium Cool uit 1969. Deze unieke mix van documentaire en fictie, van bijtende satire en humanistisch drama, die verzonnen personages plaatst in de echte rellen rond de Democratische Conventie van 1968 in Chicago, heeft in de afgelopen 45 jaar niets aan zeggingskracht verloren. Integendeel: zijn zwartgallige blik op een sensatiebelust media-apparaat dat zijn journalistieke ethiek verkwanselt voor kijkcijfers en macht, is er alleen maar actueler op geworden.

Kijk alleen al naar de gitzwarte openingsscène, waarin cameraman John (Robert Forster) en zijn geluidsman een op een talud ingereden auto tot in detail vastleggen. Schijnbaar onaangedaan filmen ze het kermende, halfdode slachtoffer dat uit de auto hangt, in wat misschien wel haar laatste levende momenten zijn. Pas als ze hun opnames hebben en in de auto naar de studio stappen, geven ze opdracht een ambulance te sturen, bijna als een nagedachte.

De rest van de film kan gezien worden als Johns langzame loslaten van die afstandelijkheid, en het vinden van een politieke en emotionele betrokkenheid bij de wereld om hem heen. Maar zo begon het niet. Toen Wexler aan de film begon, was de werktitel Concrete Wilderness, en draaide het om een jongetje dat van het platteland naar de grote stad verhuist. Maar aangekomen in Chicago, Wexlers thuisstad, kon hij voor zijn gevoel niet om de “elektriciteit die in de lucht hing” heen, zo stelt hij in een interview op Criterions uitgave. Het jongetje zit nog steeds in de film, als één van de mensen die John op zijn pad vindt en die zijn menselijkheid raken, maar Wexler veranderde de richting van zijn film.

Medium Cool toont tegelijk wat er mis kan gaan als je je zozeer aan de actualiteit bindt. Wexler gokte erop dat er rellen zouden komen bij de Democratische Conventie, en gokte erop dat die vooral om de rassenkwestie zouden draaien. Slechts de helft van de gok werd ingelost: er kwamen rellen, maar vanuit de anti-oorlogsgroeperingen van de hippiebeweging. Zo verdwijnt de politieke dialoog die Wexler in het eerste deel van de film opbouwt rond de positie van de zwarte Amerikaan, in het indrukwekkende slot van de film uit beeld.

Desalniettemin blijft Medium Cool een uitzonderlijke film. Bij zijn originele release werd de film veruit overschaduwd door Dennis Hoppers Easy Rider, maar als je de twee films nu naast elkaar legt, steekt Medium Cool er in alle opzichten bovenuit: als tijdsbeeld van de tegenbeweging van de late jaren zestig, als overdenking van de obsessie met geweld in de Amerikaanse maatschappij, als spel tussen fictie en werkelijkheid. En in tegenstelling tot museumstuk Easy Rider is Medium Cool er alleen maar actueler op geworden. Dat blijkt alleen al uit het feit dat veel van de argumenten die Wexlers film neerzet 45 jaar later nog altijd doorklinken in The Newsroom. More as this story unfolds, dus.

The Newsroom is verkrijgbaar op dvd en blu-ray (Warner Home Video). Medium Cool is verkrijgbaar op import dvd/blu-ray, regio 1/A (Criterion).