Greta Gerwig over Frances Ha

Ze delen alles met elkaar, behalve het bed. Frances en Sophie en hun bijzondere vriendschap staat centraal in de bitterzoete zwart-wit komedie Frances Ha. Noah Baumbach en Greta Gerwig schreven, regisseerden en speelden, in huizen waar ze zelf hebben gewoond.

Ze komen hand in hand binnen en gaan dan elk op een klein bankje zitten om individueel twee kleine groepjes journalisten te woord te staan over de film die ze samen maakten: indiekoningin Greta Gerwig (inmiddels vooral bekend van Woody Allens To Rome With Love, 2012) en regisseur Noah Baumbach (The Squid and the Whale, 2006, scenarioschrijver voor o.a. Wes Andersons Fantastic Mr. Fox, 2009). Ze leerden elkaar kennen op de set van Greenberg (2010), een film die Baumbach aanvankelijk met zijn toenmalige echtgenote Jennifer Jason Leigh schreef, maar waar Gerwig ook tekstuele bijdragen aan leverde. Het lijkt de beste verleidingstruc ooit: laten we samen een film gaan maken. Maar dat is wel hoe het ongeveer ging. Het resultaat was Frances Ha, een bescheiden, semi-autobiografische zwartwitfilm die een inkijkje geeft in het leven van tobbende twintigers in New York. Ja, inderdaad, dat is vaker gedaan. Wat de film uniek maakt is z’n portret van een intense vriendschap tussen twee jongen vrouwen die "alles met elkaar delen, behalve het bed."

Jullie hebben samen een script geschreven, hoe ging dat? "Het duurde ongeveer een jaar om het script te schrijven. We stuurden versies en scènes heen en weer. Aangezien er in de film geen enkele improvisatie zit, kun je wel bedenken hoe precies dat script er uiteindelijk uit heeft gezien. Noah wilde een zwartwitfilm maken met een minimale crew en vroeg me of ik zin had om het te schrijven, omdat we Greenberg samen hadden gedaan, en misschien wilde ik wel iets schrijven wat ik zelf wilde spelen. Het begon ermee dat ik een lijst van ideeën opstelde, en dat hij daar ideeën aan toevoegde en toen zijn we gewoon begonnen met het schrijven van scènes. Die e-mailden we dan naar elkaar en van tijd tot tijd spraken we af om scènes te lezen, en dan kwamen we erachter dat we bepaalde personages konden samenvoegen, en zo kreeg het langzamerhand vorm en kwam het verhaal eruit tevoorschijn. De tijd was onze belangrijkste co-scenarist."

Wat waren die oorspronkelijke ideeën? "Hoewel de uiteindelijke film een tamelijk sterk perspectief en thematiek heeft, waren die oorspronkelijke ideeën veel losser en vrijblijvender: het moest over een vriendschap gaan, een liefdesgeschiedenis tussen beste vrienden, we wilden dat Frances een danseres was, omdat ik die wereld interessant vindt, en een geschikte metafoor voor Frances’ leven, aangezien dansers maar zo’n korte periode hebben om hun doelen te verwezenlijken. Alles kwam organisch uit het schrijven voort, de hoofdstukstructuur die aan haar huizen was gekoppeld. Er was geen premisse of outline."

Hoe New Yorks is de film? "Juist omdat de film zo specifiek is werkt hij zo universeel. Er komen veel mensen op me af die zeggen: ‘oh, dit is mijn leven, dit zijn mijn teksten’, en niet alleen jonge mensen. Het is een beetje vergelijkbaar met als ik een film uit Zuid-Korea zie, dan hoef ik ook niet alles over Zuid-Korea te weten, om toch het gevoel te krijgen dat ik precies weet waar het over gaat en hoe die mensen zich voelen. Het specifieke aan deze film is hoe het is om jong te zijn in New York in vergelijking met andere plekken, het verschil tussen buurten, de metro nemen, naar McDonalds gaan omdat je geen geld meer hebt, tussen verschillende pinautomaten heen en weer rennen, een belastingteruggave krijgen als je jong bent en nog niet zoveel verdient, ik weet niet of die dingen op andere plekken in de wereld ook zo werken, maar ik weet dat het dingen zijn die voor mij bepalen hoe mijn dagen eruit zien, en het is door dat soort details dat mensen zich met het verhaal kunnen identificeren, ook al kunnen ze zich niet een op een in de situatie herkennen."

Is de film autobiografisch? "Ja, nee, het gaat over mij en ook weer niet. Het is net zo goed autobiografisch als verzonnen. Ik voel me wel vaak zoals Frances, maar toen ik haar schreef heb ik me er niet mee bezig gehouden hoeveel ze op me leek of niet, of hoe ik haar zou moeten spelen. Het is meer iemand die altijd ergens in mij heeft geleefd, maar niet echt deel uitmaakt van mijn leven, een beetje zoals Athene uit Zeus is voortgekomen, als dat ergens op slaat. Als schrijver weet je nooit helemaal waar je personages vandaan komen. Ik vergelijk het graag met Tennessee Williams. Hij had twee vrouwen, zijn moeder en de vrouw waarmee hij heeft geslapen, hoewel hij homoseksueel was, en hij keerde steeds naar die vrouwen terug, dat waren de stemmen die door hem spraken. Je hebt maar een paar van die stemmen, en je keert er steeds naar terug, op zoek naar wat ze nog meer te zeggen hebben."

We zien de laatste tijd veel meer actrices die hun eigen rollen schrijven. "Het werd zo langzamerhand wel eens tijd. Het idee van de mannelijke auteur is heel lang dominant geweest. En al helemaal op het gebied van komedies. Het idee dat vrouwen niet grappig zijn is tamelijk hardnekkig. Maar het zijn niet alleen de Tina Fey’s van deze wereld die daar verandering in brengen, het is al lang niet meer alleen komedie, maar ook mensen als Brit Marling die serieuze dingen schrijven. Het is aan het kenteren. Er zijn altijd genoeg vrouwen geweest die interessante dingen te zeggen hadden, maar er was schijnbaar geen markt voor, en nu is het omslagpunt bereikt waarop we vrouwen niet meer alleen in romkoms en traditionele rollen typecasten.
"In de begindagen van Hollywood waren vrouwen veel belangrijker als schrijver, regisseur en editor. De regisseur was helemaal nog niet zo’n prominente functie als tegenwoordig, dat kan ermee te maken hebben. Ik weet niet waarom dat veranderd is, het heeft veel met geld te maken. Op het moment dat men in de gaten kreeg dat er geld te verdienen viel werd film een mannending."

Frances rent en raast de hele film als een soort New Yorkse Lola rennt en dat op muziek van Bowie de we ook al kennen uit… [Gerwig valt de vraagsteller in de rede] "De ‘China Girl’-sequentie is een hommage aan Mauvais sang van Leos Carax. Er zitten heel veel scènes in de film die over filmliefde gaan: de muziek die Georges Delarue voor de films van François Truffaut schreef, het zwart-wit, we hadden een scène in Chinatown en ja, dat bleek gewoon de beste muziek te zijn. Bovendien is het een mooie traditie om je te laten inspireren door andere films. Het is een eerbetoon, en soms ook een manier om mensen op andere films te wijzen."

Wat voor iemand is die Frances? "Frances is energiek, en meedogenloos, en vol levenslust. Ze kan haar eigen leven niet in de hand nemen. Ze jaagt een droom na die niet uit gaat komen. Maar ik hou van haar. Het gaat ook over je artistieke stem vinden. Er zijn parallellen tussen een danser en een acteur. Een danser danst iemand anders’ choreografie, een acteur zegt iemand anders’ woorden in de regie van weer iemand anders. Je hebt toestemming nodig om je eigen kunst te kunnen doen, en daarom krijgt Frances ook het advies om haar eigen choreografie te gaan maken. Het lijkt, zeker in het licht van de andere films, misschien een kleine triomf dat ze aan het einde een bureaubaantje aanneemt om haar eigen stukken te kunnen maken, maar voor haar karakter is het een grote stap. Op termijn zou ik ook wel eens zelf een film willen regisseren, maar ik weet niet of ik die dan ook zou moeten schrijven en spelen. Dat is misschien iets teveel van het goede."

Heeft Frances niet eigenlijk vooral luxeproblemen? "Frances heeft kleine ambities, een plek om te wonen, werk. Het idee van de arme kunstenaar is misschien een cliché, maar het is ook heel realistisch. Het gaat om alledaagse vragen. Kan ik me dit appartement veroorloven? Kan ik geld pinnen of kan ik de transactiekosten aan de bank niet betalen? Kan ik de metro nemen of moet ik naar huis lopen, omdat ik die 2,5 dollar nodig heb om eten te kopen? Dat geldt voor kunstenaars, maar ook voor studenten en jonge mensen. Daarom vond ik het belangrijk om overal getallen aan vast te koppelen, zodat het concreet werd. Het gaat over 2,5 dollar."

Zijn die getallen niet wat irreëel, zelfs een beetje wereldvreemd, 900 dollar voor een kamer? "Geloof me, dat zijn de bedragen. Mijn goedkoopste kamer was 400 dollar en toen deelde ik een kamer met een ander meisje. New York is duur. Vooral voor kunstenaars. Vooral in Manhattan. Dat is de reden dat veel kunstenaars de stad verlaten."

Wordt dat erger door de economische crisis? "Dat is wel iets wat we in de film hebben willen thematiseren. Het feit dat er ergens wordt opgemerkt dat de enige kunstenaars die in New York wonen rijke kunstenaars zijn. Of het feit dat Frances niet in de gaten heeft dat haar huisgenoten van een trustfund leven en dus niet hoeven te werken. Dat ze in een ranzig appartementje wonen, maar hun ouders een enorm huis aan de Upper East Side hebben. Ga bij hen wonen! Je hoeft niet zo armetierig te leven. Er is een vreemde dissociatie: dankzij het geld van hun ouders kunnen mensen net doen alsof ze een armlastige kunstenaar zijn. Ik had het een paar jaar geleden iets makkelijker, maar nu wordt alles zo snel gegentrificeerd. Mensen verhuizen naar Pittsburgh of Detroit omdat dat de enige plekken zijn waar je nog iets van een artistieke vrijstaat kunt creëren."