Michiel ten Horn over De ontmaagding van Eva van End

Filmmaker Teddy Cherim praat met collega Michiel ten Horn over De ontmaagding van Eva van End: "Scenarioschrijfster Anne Barnhoorn en ik hebben op de middelbare school allebei meegedaan aan een uitwisselingsproject. Ik had een heel groot Duits meisje in huis. Die was al veel volwassener dan ik. Anne had volgens mij een hele gladde, Franse dude. Dus onze Duitse uitwisselingsstudent is een beetje een mengeling van die twee."

Michiel ten Horn (1983) is net terug uit Afrika als ik bij hem aanschuif in de nok van een café in Amsterdam om te praten over zijn geweldige debuutfilm De ontmaagding van Eva van End. Even een kleine pauze voordat de drukte van het International Film Festival Rotterdam, waar de film zijn Nederlandse première zal beleven, van start gaat.

De film is gemaakt in het kader van ‘De oversteek’. "Volgens mij werden er dat jaar honderd plannen ingediend. Daar blijven er negen van over, dan zes en uiteindelijk drie. Dat is een pittige afvalrace. Ik sprak laatst met iemand die nu net door is in de volgende ronde Oversteek-projecten. Ik kreeg helemaal een flashback naar twee jaar terug. Dat ik bij de laatste zes zat en dacht: ‘Of je leven gaat nu in één keer best spannend worden, of je kan zo nog weer vier of vijf jaar wachten tot je weer zo dichtbij komt."

Hoe is het verhaal ontstaan? "In principe was het zo dat scenarioschrijfster Anne Barnhoorn, producent Iris Otten van Pupkin Film en ik vanaf het begin zijn gaan zitten om ideeën uit te wisselen. We wilden een ander soort film maken dan de meeste Nederlandse arthousefilms. Die gaan vaak toch over mensen die heel lang uit een raam staren, of een hele erge ziekte hebben, of er gebeurt de hele tijd niks en dat was sowieso niet wat wij mooi vinden. Dus vanaf het begin was de insteek: een fijne, slimme tragikomedie.
"Volgens mij kwam vervolgens het idee voor het scenario voort uit een idee wat ik had voor een scène. De ontmaagdingsscène. Die had ik al eerder als plan voor een korte film. Dat een jong meisje ’s nachts bij de vriend van haar broer in bed kruipt die bij hen aan het logeren is. Van daaruit is eigenlijk het hele idee van de film gegroeid. Anne heeft het geschreven, maar de personages en dialogen zijn samen ontwikkeld."

Je bent de Nederlandse Wes Anderson. Mag ik dat zeggen? "Ja absoluut, maar het is ook een beetje raar. Best veel mensen zeggen dat. Ik vind hem sowieso gruwelijk goed. Ook qua dialogen, echt niet alleen maar hoe hij kadreert, ik vind alles aan zijn werk geweldig. Hij heeft een heel grafische manier van vertellen. Zelf ben ik afgestudeerd als animator, en als ik strips teken, teken ik ook zo. Ik weet dat hij heel erg is geïnspireerd door Jacques Tati. Maar ik ben voor deze film meer door stripboeken geïnspireerd dan door Wes Anderson."

Je bent dus niet opgeleid als filmregisseur. Hoe ben je hierin gerold? "Ik ben op een gegeven moment een film gaan maken omdat animatie te veel werk werd en toen dacht ik: ‘Dit werkt ook wel in filmvorm. Dus mijn insteek en inspiratie zijn nooit andere films geweest maar tekenfilms en tekeningen. Ik heb altijd een andere invalshoek gehad."

Kijk je naar speciale strips als je bezig bent met een film? "De eerste keer dat ik een filmpje maakte kwam ik erachter dat ik decouperen superleuk vond. Dat zijn gewoon strips. In hokjes vertellen. In plaatjes. Wanneer maak je een schnitt en waarom? Hoe dichtbij ga je? Qua strips vind ik veel Amerikaanse graphic novels van bijvoorbeeld Chris Ware geweldig. Hij vertelt alles heel filmisch en gebruikt prachtige kleurcomposities. Ik heb zijn boeken aan cameraman Jasper Wolf en art director Rikke Jelier gegeven met de vraag: ‘Wat is het dan? Wat lukt hier zo goed?’ Dat zijn we gaan analyseren en hebben we naar de film geprobeerd te trekken."

Je film ging in Toronto in première. Hoe was dat? "Voor mij was het allemaal nieuw. Maar ik vond het geweldig. Je hebt natuurlijk Cannes, Sundance, Toronto, Berlijn, Venetië, Rotterdam. Je hoopt dat je film voor een van die festivals wordt geselecteerd. We waren al voor een paar afgewezen. Bepaalde festivals zijn echt op zoek naar zware arthousefilms en dat zijn wij net niet. Toen wilde Toronto wel en dat was master. Wat tof is aan Toronto is dat het een heel erg op Amerika georiënteerd festival is. Dus er zijn allemaal agenten en distributeurs. Wie weet leidt dat nog tot meer festivalvertoningen. Ik sprak Sacha Polak die een vergelijkbaar traject had meegemaakt met Hemel, zij is na haar première in Berlijn ook met haar film de hele wereld rondgegaan."

De stijl van de film maakt hem volgens mij ook heel toegankelijk voor Amerika. "Dat is een beetje bewust gedaan. Ik wou niet iets te Nederlands hebben. Dus daarom was bijvoorbeeld de zoektocht naar het huis in de film zo belangrijk. Zeventig procent van de film speelt zich daarin af. Dat huis moest zo groot zijn dat iedereen er een beetje in kan rondzwerven, en heel veel verschillende kleuren hebben. En een bakstenen muur, en een doorkijk. Het moest gewoon niet een té Nederlands huis zijn."

Eva wordt gespeeld door Vivian Dierickx, waar heb je haar gevonden? "Dat was wel een hele zoektocht. Er waren wel meisjes die op haar leken. Want ik had haar al getekend voordat ze gecast werd en uiteindelijk kwamen we haar gewoon tegen. Vaak hoor je hoe bepaalde acteurs een rol hebben veranderd en het klinkt misschien onaardig, maar dat heeft zij niet gedaan. Ze was dat meisje al. Net te slim. Keek net een beetje te volwassen uit haar ogen. Als je een gesprek met haar voert dan denk je: ‘Je bent toch eigenlijk nog een kind?’ Ze is te gek. Bij castingbureaus staan van die leeftijd alleen maar van die standaard mooie, zelfverzekerde meisjes ingeschreven. Het getuigt wel van karakter als je je daar niets aan gelegen laat liggen."

In de film is de Duitse uitwisselinsgstudent Veit een belangrijk figuur. "Anne en ik heb allebei op de middelbare school meegedaan aan een uitwisselingsproject. Ik had een heel groot Duits meisje in huis. Die was al veel volwassener dan ik. Het was voor mij ook behoorlijk raar dat er een soort volwassen vrouw door ons huis liep. Anne had volgens mij een hele gladde, Franse dude. Dus onze Duitse uitwisselingsstudent is een beetje een mengeling van die twee."

Heb je een speciale liefde voor frikadellen? "Ja ongelofelijk. De frikadel is echt authentieke Nederlandse etenswaar. En het zijn zulke domme dingen. Nederlanders zijn ook echt trots op de frikadel. De frikadel heeft iets aandoenlijks."

Heb je ook nog speciaal onderzoek gedaan naar de frikadel? "We zijn op gesprek geweest bij een bedrijf dat frikadellen maakt. Ik was echt onder de indruk hoe schoon het daar was en wat voor eerlijk product de frikadel is. Het was heel grappig want toen we daar op gesprek kwamen met de art director en de cameraman, zaten we eerst een beetje te babbelen over snacks. Ik vond het superinteressant en heb wel een uur lang met die mensen over frikadellen en mexicano’s zitten kletsen, terwijl iedereen om me heen zat te wachten totdat we zaken konden doen."

En als ik jou een frikadel zou aanbieden, dan zou jij me kunnen vertellen wat de voor- en achterkant is? "Zeker."