Hinde Boujemaa over Noura’s Dream

“Vrouwen worden langs een andere meetlat gelegd”, zegt Hinde Boujemaa over haar debuut Noura’s Dream, waarin de Tunesische Noura een strijd voert voor geluk. “Het was voor mij heel belangrijk dat de film juist in de Arabische wereld te zien zou zijn, zodat mensen gaan nadenken over de gelijkheid tussen mannen en vrouwen.”

De Belgisch-Tunesische Hinde Boujemaa was de veertig al ruim gepasseerd toen ze zich op het filmmaker stortte. Het was de Jasmijnrevolutie in Tunesië, het thuisland van haar vader, die haar naar de camera dreef, vertelt ze. “Dat was zo’n historisch moment, ik moest wel de straat op om te filmen.” Daar vond ze op de hoofdpersoon van haar eerste film, de documentaire It Was Better Tomorrow uit 2012, een vrouw uit een arm en crimineel milieu voor wie de revolutie een heel andere betekenis had. Nu maakt Boujemaa haar speelfilmdebuut met Noura’s Dream, een scheidingsdrama dat tussen de regels door de Tunesische wet hekelt die een celstraf op overspel zet.

Hoe leidde uw eerste film u naar het verhaal van Noura’s Dream? “Door de tijd die ik doorbracht met het hoofdpersonage uit mijn eerste film, leerde ik allerlei mensen kennen: prostituees, dieven, moordenaars. Hun leven raakte mij. Ze zijn misschien niet altijd even eerlijk of aardig, maar het leven voor deze vrouwen is alsnog zwaarder dan voor mannen. Bovendien is het beeld dat wij hebben van mensen uit een armer milieu vaak zo eendimensionaal. Alsof ze geen mensen waren. Hoe beter ik hen leerde kennen, hoe meer dat me ging storen. Mensen blijven mensen, slechte mensen soms, maar alsnog mensen.
“Op een gegeven moment kwam ik erachter dat in Tunesië de wet tegen overspel bestaat, doordat een vriendin van mij ermee te maken kreeg. Ze leefde al een tijd gescheiden van haar man, en had ondertussen een ontluikende relatie met een andere man. Haar man had ondertussen ook een relatie met een andere vrouw, maar werd jaloers en gaf haar aan voor overspel. Het resultaat was dat zij en haar minnaar drie maanden de gevangenis in gingen. Deze wet is natuurlijk totale onzin. We zouden niet naar de gevangenis moeten omdat we van iemand houden! Al deze dingen samen inspireerde mij om Noura’s Dream te schrijven. Want vrouwen hebben het recht om gelukkig te zijn.”

Iedereen heeft toch het recht om gelukkig te zijn? “Er zijn drie vijanden van geluk. De eerste vijand zijn wij zelf. De mogelijkheid die we zelf hebben om zelf beslissingen te maken en ons niets aan te trekken van wat anderen van ons denken. De tweede vijand is het gezin. En de derde vijand is de maatschappij. Dus elke keer als je als vrouw iets wil veranderen in jouw leven, iets belangrijks wil besluiten, moet je altijd deze drie hindernissen nemen. Soms ben je zelf de eerste onneembare hindernis voor verandering. In deze film doorloopt Noura deze stappen. Zij heeft besloten om te kiezen voor haar eigen geluk. Ondanks zichzelf, ondanks haar gezin.
“Vrijheid van liefde is belangrijk. Net zo goed voor vrouwen als voor mannen. Maar je wordt als getrouwde man met een vriendin ernaast anders bekeken dan als getrouwde vrouw die vreemdgaat. Men zegt wel dat vrouwen alle rechten hebben, dat ze geen probleem hebben met wat vrouwen doen, maar dat is gewoon niet waar. Vrouwen worden langs een andere meetlat gelegd. Een man die een affaire heeft is normaal, een vrouw die een affaire heeft is disfunctioneel.”

U laat in deze film juist zien hoe disfunctioneel een relatie is die niet op gelijkheid gebaseerd is. Daarbij komen heftige scènes kijken. Wat was uw strategie voor het in beeld brengen hiervan? “Hoe ik het seksuele geweld in deze film in beeld breng had twee doelen. Ten eerste wilde ik de kijker verontrusten. Maar ik wilde er ook voor zorgen dat de censors in de Arabische wereld geen reden hadden om de film te verbieden of aan te passen. Het was voor mij heel belangrijk dat de film juist in de Arabische wereld te zien zou zijn, zodat mensen gaan nadenken over de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Het geweld te expliciet in beeld brengen zou dus niet alleen cliché maar ook contraproductief zijn geweest.”

Hier raakt u aan een interessant punt: het in beeld brengen van misstanden in Arabische landen. Het valt me op dat de films uit deze regio die het in andere werelddelen goed doen vaak over heftige misstanden gaan. Dat heeft een dubbelheid, omdat het deze landen ook in een bepaald daglicht stelt. Hoe verhoudt u zich daartoe als filmmaker? “Ik ben half-Belgisch en half-Tunesisch. En Tunesië is een best modern land, er is hier echt vrijheid van meningsuiting. Dat is natuurlijk heel anders in sommige andere landen binnen de Arabische wereld. Het wrange is: Europa heeft er een handje van om te zeggen dat Arabische vrouwen slachtoffers zijn van onderdrukking. En dat is waar. Maar wij lijken in Europa vergeten dat hetzelfde probleem voor ons geldt. Als we vanuit Europa met een vingertje wijzen naar het Midden-Oosten is dat gewoon een manier om te zeggen dat wij beter zijn dan zij. Maar dat zijn we niet, ook in Europa zijn vrouwen nog altijd niet gelijk aan mannen. (Lachend) Dat is geen feminisme, het is realiteit. Maar dit is niet hoe ik tot mijn films kom. Ik ben gewoon heel nieuwsgierig naar mensen. Dat is mijn motivatie voor deze film. Film moet voortkomen uit de personages. Die personages leven in een context: een land, een familie. Niet in een ‘politieke situatie’.”

Noura’s Dream is voor u dus meer een humanistisch onderzoek naar de situatie van personages, dan een politiek statement? “Film ís politiek. Dus natuurlijk wil ik ook de thematiek in de spotlight zetten. Dat doe ik door dit menselijke verhaal, de situatie van de personages, aan de kaak te stellen door middel van film. Die spotlight is natuurlijk ook om verandering te bewerkstelligen, om bijvoorbeeld deze wet te veranderen. En dat heb ik deze keer in Tunesië gedaan, maar zou ik bij een volgende film ook in België kunnen doen.”