Erik de Bruyn

In Erik de Bruyns nadine spelen Halina Reijn, Sanneke Bos en Monic Hendrickx dezelfde vrouw in verschillende levensfasen. De weg loopt van ambitieuze yup via serieuze relatiezoekster naar veertigjarige alleenstaande met desperate kinderwens. Erik de Bruyn over zijn psychologische roadmovie.

"Het idee voor nadine ontstond na mijn speelfilmdebuut wilde mossels. Ik was net veertig en in mijn vriendenkring zaten veel hoogopgeleide, onafhankelijke vrouwen. Velen hadden een goede baan of eigen bedrijf. In hun privé-leven hadden ze wisselende relaties. Deze vrouwen waren gefeminiseerd en zelfstandig. Ze voelden zich thuis in het postemancipatorische tijdperk. Ineens sloegen sommigen om toen ze tegen de veertig liepen. Hun levens werden plotseling beheerst door een obsessieve kinderwens. Het was aangrijpend om van levenslust blakende vrouwen te zien veranderen in getroebleerde tobbers. Mannen konden ze niet meer normaal benaderen. Bij iedere ontmoeting vroegen ze zich af of hij geschikt was als vader. Sommigen raakten in paniek: hadden ze te lang gezocht naar de ware liefde? En liepen ze daardoor nu kans nooit moeder te worden? Er doemde een schrikbeeld op, dat werd versterkt doordat de samenleving vreemd aankijkt tegen kinderloze vrouwen. Zo’n vrouw, helemaal als ze geen man heeft, wordt toch nog vaak als een tragisch geval gezien."
"Toen ik mij erin verdiepte, stuitte ik op de studie Baby hunger: The new battle for motherhood van Sylvia Ann Hewlett. Het boek stelt dat hoe succesvoller vrouwen in hun professionele leven zijn, des te kleiner de kans dat ze moeder worden. In Amerika is eenderde van alle goed verdienende vrouwen op hun veertigste nog kinderloos. Dat is vaak tragisch voor die vrouwen, maar het heeft ook macro-economische gevolgen. Mijn interesse in het onderwerp had ook met mijn eigen leven te maken. Ik was veertig en het besef drong door dat het leven vergankelijk is. Dat gevoel had ik altijd buiten de deur gehouden. Ik begon na te denken over de dood. Voor het eerst in mijn leven liet ik de gedachte aan een kind toe. Wilde ik het krijgen van een kind meemaken? Mijn zoontje is inmiddels vijf jaar."

Obsessie
"Een film over de tikkende biologische klok doet misschien denken aan de probleemfilm-van-de-week, maar ik vind dat films ergens over moeten gaan. wilde mossels ging over jongens die niet weten wat ze met hun leven aanmoeten. nadine gaat over een desperate vrouw met een obsessieve kinderwens. De obsessie wordt zo groot dat ze vreemde dingen gaat doen. Ze zit gevangen in zichzelf en raakt het contact met zichzelf en de wereld kwijt. Dat wil niet zeggen dat nadine een sociaal-realistische film is, al leek de eerste versie, die ik met Marion Bloem schreef, daar wel op uit te draaien. Het verhaal zat sociologisch goed in elkaar, maar het was niet de film die ik wilde maken. Ik wilde geen sociaal realisme, maar een gelaagde film met een interessante filmische vorm over een vrouw die zichzelf moet hervinden. In die zin kun je nadine een auteursfilm noemen."
"nadine is een roadmovie en een psychologisch drama. Het mengen van genres en stijlen vind ik interessant, omdat het ruimte geeft. Openbreken kan tot iets nieuws leiden, inkaderen niet. nadine is geen thriller, want daarbij denk ik aan een whodunit. Als ik een thriller had willen maken, had ik Scotland Yard en ratelende telexen opgevoerd. nadine is een what-happened. Hij bouwt rond Nadine een mysterie op dat wordt opgelost."
"De film gaat ook over het toeval. Als Nadine de Portugees Antonio eerder had ontmoet, was haar leven anders gelopen. Zo toevallig zit het in elkaar. Je moet op het goede moment iemand tegenkomen waar het allemaal mee lukt. Dat heb je niet in de hand."

Flapdrollen
"Dat Nadine door drie actrices zou worden gespeeld, wist ik al snel. Ik heb het een tijdje voor me gehouden, omdat ik dacht dat het bij het Filmfonds misschien niet goed zou vallen. Er zijn twee redenen voor deze keuze: het maakt het personage Nadine universeler — iedere vrouw kan in de greep raken van een kinderwens — en Nadines leven bevat drie duidelijke fasen. Halina Reijn speelt de net afgestudeerde, ambitieuze, wilde vrouw, die de wereld wil veroveren. Sanneke Bos is de introspectieve Nadine, die begint na te denken over zaken waarbij ze nooit stilstond. En Monic Hendrickx speelt de door haar kinderwens geobsedeerde vrouw. Ik vind het een mooie driedeling voor drie acteurs."
"Natuurlijk had ieder van deze actrices de drie fasen ook in haar eentje kunnen spelen. Daarvoor zou ik hebben gekozen als ik een optimale identificatie met de hoofdpersoon had gewild. Dat had een soort film als erin brockovich opgeleverd, waarvan je na afloop zegt: wauw, wat was Julia Roberts goed! Ik wilde niet voldoen aan de regel in scenarioboeken dat de kijker zich moet kunnen identificeren met de hoofdpersoon. Deze Hollywooddoctrine hoeven we toch niet altijd te volgen? In de literatuur en het theater draait het vaak om andere zaken dan identificatie. Ik wilde geen identificatie, maar emotionele betrokkenheid. Ik denk dat die er goed uitkomt, zowel bij Monic als bij Sanneke. Identificatie wilde ik niet, want de kijker moet met zijn hoofd bij het onderwerp blijven. Ik wil hem niet onderdompelen in emoties, maar inzicht geven in het probleem van de tikkende biologische klok."
"Vind jij alle mannen flapdrollen in de film? Ik weet niet of dat zo is. Wel denk ik dat vrouwen veerkrachtiger zijn dan mannen. Zij zijn het sterke geslacht. Mannen zinken nogal makkelijk weg in zelfbeklag. Dat merk ik ook bij mezelf. Vrouwen lijken op bamboe: ze kunnen heel diep buigen, maar komen altijd weer overeind."

Rampzalig
"nadine kwam moeilijk van de grond. We wilden er een Europese coproductie van maken. We hebben contact gehad met Griekse, Italiaanse, Zwitserse, Duitse, Noorse, Deense, Franse, Portugese en Engelse producenten. Het leek vaak te lukken, maar toch ging het steeds mis. Na twee jaar hebben we het opgegeven. Ik heb ervan geleerd dat culturele samenwerking in Europa weinig voorstelt. Op economisch gebied wordt volop samengewerkt, maar cultureel zijn er ongelofelijk veel barrières. Op filmgebied is nauwelijks samenwerking. Dat komt doordat ieder land eigen filmregels heeft. Na twee jaar wilde ik niet langer wachten en besloot de film voor een kleiner budget te maken."
"nadine was begroot op 2 miljoen euro, maar is gemaakt voor anderhalf miljoen. Als ik meer geld had, had ik de cast en crew normaler kunnen betalen. In Nederland zijn de bijdragen van fondsen al jaren niet verhoogd. Dat betekent dat crews al vele jaren voor hetzelfde geld werken. Het budget van nadine was even groot als dat van wilde mossels. Acht jaar geleden kon ik bij wilde mossels voor dat geld 42 dagen draaien, maar bij nadine had ik 31 draaidagen. Ook kon ik de film niet op 35mm draaien. Hij is gedraaid op super 16. De overheid wil niet inzien dat er meer geld voor film moet komen. Er is gewoon te weinig geld. Punt uit!"
"De productie van nadine begon rampzalig. Op de eerste draaidag in Portugal draaiden we een shot waarin Nadine op een bergweggetje rijdt. Omdat we het shot nog een keer wilden doen, reed een productiemedewerkster de auto terug. Bovenop de berg stond de crew te wachten, maar de auto kwam maar niet. Het walkietalkie contact werd verbroken, tot we hoorden: ‘I crashed’. Eerst dacht ik heel opportunistisch aan het draaischema dat we niet meer zouden halen, maar ik begreep snel hoe erg het was. De auto was door een betonnen afscheiding gereden, in een ravijn gestort en over de kop geslagen. Het zag er verschrikkelijk uit. De rijdster was in shock. Er kwam een crisisteam en zij werd naar een ziekenhuis in Porto, vierhonderd kilometer verder, gebracht. Ik dacht dat dit het einde van de film was, maar het meisje bleek op blauwe plekken en schrammen na niets te mankeren. Ongelofelijk."

Onkruid
"nadine is de film geworden die mij voor ogen stond. Ik heb veel te danken aan Marina Blok van de NPS en de intendant van het Filmfonds Mart Dominicus. Zij hebben zich hard gemaakt voor de film. Het is een groot verlies dat Dominicus weg is bij het Filmfonds. Ik weet niet wanneer ik weer een speelfilm kan maken. Mijn script odessa star, naar een boek van Herman Koch, is door het Filmfonds afgewezen. Intendant Esmée Lammers ziet het zitten, distributeur Independent Films wil meedoen, maar de adviescommissie speelfilm vindt het script niet goed. Ik heb het gevoel dat een nieuw commissielid zich wil bewijzen. Ik mag het scenario herschrijven, maar krijg er geen geld voor. Ik ben niet de enige die vindt dat het systeem niet klopt. Vorige maand las ik in de Filmkrant dat het script van Jos Stellings duska werd afgewezen. Ook Michiel van Jaarsveld kreeg geen steun voor zijn project waarin de Duitse producent Pandora Film en actrice Barbara Sukowa wel geloofden. Hoe kan dat? Ik denk dat het oligarchische systeem al tientallen jaren niet goed werkt. Waarom is Paul Verhoeven weggegaan? En Pim de la Parra? Ian Kerkhof?"
"Na nadine moet ik weer op zoek naar werk. De laatste vijf jaar heb ik mijn brood verdiend met commercials, maar ik ben weg bij het productiebedrijf waarvoor ik werkte. Ik moet een ander bedrijf vinden, maar dat is niet makkelijk. Je ligt er snel uit in die wereld. Misschien moet ik mij meer op de televisie richten. Met Lemming Film ben ik in gesprek over de regie van een nieuwe tv-serie. Ik moet iets doen, want van filmmaken kun je niet leven."
"Ik raak wel eens ontmoedigd. Daartegen moet ik mezelf wapenen. Dan denk ik dat ik onkruid ben en onkruid vergaat niet. Na de afwijzing van odessa star dacht ik erover het bijltje erbij neer te gooien en iets anders te gaan doen. Maar er borrelt altijd wel weer een idee op. Dan word ik weer enthousiast en ga aan de slag. Het is een manier om mezelf houvast te geven. Ken je de regel ‘God straft wie rocker in Holland wil zijn’ in het liedje van Jan Rot? Het geldt ook voor filmmakers."

Jos van der Burg

nadine gaat in première op het Nederlands Film Festival en is vanaf 25 oktober te zien in de bioscoop.