Cannes 2021, blog 1

De Filmkrant doet dagelijks verslag vanaf het 74e filmfestival van Cannes. Na een geannuleerde editie in 2020 startte het festival gisteren voorzichtig op voor tien dagen film. Aan Leos Carax de eer om het festival officieel te openen met zijn Engelstalige musical Annette. Daarvoor verwelkomde filmjournalist en documentairemaker Mark Cousins ons alvast terug in de cinefiele droom die Cannes heet met een nieuw hoofdstuk van zijn epische reis door de cinema: The Story of Film.

Mooi gevonden: Annette, de Engelstalige musical van Leos Carax, opent met de woorden “May we start?”. Vervolgens stelt de complete cast en crew van de film zich in de openingsminuten aan het publiek voor en maken ze zich klaar om in de wereld van film te duiken. Dat openingssalvo is in de context van dit filmfestival pure poëzie. De officiële openingsfilm moet dit jaar dé grote rentree zijn naar het festivalleven van Cannes: terug naar de droom van film, de waanzin van het festival, de circusact van de Croissette.

Je kan veel over Cannes zeggen, maar de koppigheid en arrogantie van dit festival is en blijft hardnekkig, zelfs tijdens een wereldwijde pandemie. In 2020 hielden de organisatoren van ’s werelds belangrijkste filmfestival maandenlang stug vol dat hun 74e editie door zou gaan, ondanks de alarmerende stijging in corona-besmettingen. Een jaar en een paar maanden later en festivaldirecteur Thierry Frémaux krijgt zijn revanche: Cannes is terug, op een bepaalde manier zelfs groter dan ooit. Films die vorig jarig jaar al op het programma stonden zijn opnieuw uitgenodigd en die selectie is aangevuld met recentere titels, waardoor het aanbod behoorlijk imposant aanvoelt: met 24 films in de hoofdcompetitie en 18 in tweede competitie Un Certain Regard zet het festival de dichtgeslibde filmkraan de komende tien dagen weer vol open.

Ik zit dit jaar namens FIPRESCI, de internationale organisatie voor professionele filmcritici, in de jury van filmjournalisten die één prijs aan een film in de hoofdcompetitie uitreikt. Een bijzondere uitdaging, niet alleen door het overweldigende aanbod, maar ook door de variatie aan films en makers die geselecteerd zijn. Relatief opkomende regisseurs als Joachim Lafosse en Julia Ducournau (een van de slechts vijf vrouwelijke regisseurs in de hoofdcompetitie) staan voor het eerst in de Cannes-competitie, naast veteranen als Asghar Farhadi, Sean Penn en Paul Verhoeven. Realistisch ogende films als Lingui (van de Tsjaadse regisseur Mahamat-Saleh Haroun) of La fracture (Catherine Corsini) wedijveren met bombastische of extreem gestileerde werken als Petrov’s Flu (Kirill Serebrennikov) en Wes Andersons The French Dispatch.

De eerste festivaldag toonde direct al de contrasten, met op het programma een musical en een video-essay. Leos Carax nam de officiële opening voor zijn rekening met zijn langverwachte Annette, waarin Adam Driver en Marion Cotillard al zingend de hoofdrollen vertolken. Daarvoor trapte Mark Cousins het festival echt af met een nieuw hoofdstuk van zijn epische reis door de cinema, The Story of Film: A New Generation. Het contemplatieve filmepos van Cousins staat haaks op de Sturm und Drang van Annette, met zijn tumultueuze scènes vol opborrelende emoties. Toch hebben de films meer met elkaar gemeen dan je aanvankelijk zou denken. Beide analyseren via de taal van film waar we vandaan komen en waar we naartoe gaan; hoe een nieuwe generatie het gewicht van hun voorgangers op hun schouders mee kan dragen, maar misschien ook wel wil afstoten en verwerpen.

Cousins, die met docuserie The Story of Film: An Odyssey (2011) zijn aanstekelijke cinefilie overbracht in een epische roadmovie van vijftien uur, brengt met de bijna drie uur durende ‘epiloog’ A New Generation een vluchtigere ode aan nieuwe beeldmakers die via cinema op de wereld van nu reflecteren. Het blijft verfrissend hoe hij dwarsverbanden ziet tussen de populairste films van het moment als Frozen en Joker en die weer verbindt aan experimentele momenten uit de filmgeschiedenis. Ook staat hij terecht stil bij de vernieuwingen die de 21e eeuw de filmgeschiedenis heeft gebracht, zoals GoPro-documentaire Leviathan (2012), 3D-experiment Adieu au langage (2014) en VR-film The Deserted (2017). Tegelijkertijd probeert hij via voorbeelden uit populaire films ook de vitale staat van cinema in deze onrustige tijden te duiden, wat vaak minder goed uit de verf komt. A New Generation is een ontzettend sympathiek project, maar Cousins heeft de neiging net te veel claims tegelijk te willen maken, waardoor hij meestal juist net te weinig zegt. Zo is het in de sectie over films die de filmtaal “uitbreiden” totaal onduidelijk hoe de gekozen films — van Booksmart tot Gangs of Wasseypur — dat eigenlijk doen.

Waar The Story of Film: A New Generation in uitblinkt is een haast ontwapenende liefde en aanbidding voor film, waar afgelopen jaar natuurlijk ook enorm naar gehunkerd is. Het is in Cannes misschien preken voor parochie, maar geef Cousins maar eens ongelijk als hij in de opening van de film filosofeert: “Movies still have power, still compell us and can still play us like a violin.” Is dat niet de reden dat wij hier nu allemaal in testtubetjes kwijlen om met elkaar in de cinema te zitten?

De Franse regisseur Leos Carax ging dit jaar niet alleen voor de viool maar sleurt de hele orkestbak mee. Zijn met vlagen bombastische, maar eigenlijk altijd verassend intieme Annette is een gedroomde opener voor Cannes: een excentrieke musical over de relatie tussen highbrow en lowbrow kunst, tussen jongen en oud, vrouw en man, performance en authenticiteit, zang en stilte. Het is een tjokvolle film vol observaties over hoe we kunst niet van de kunstenaar kunnen scheiden — en Carax niet van zijn werk — waardoor het ook vrij veel wil zeggen over emancipatie en vernieuwing tegenover traditie en conventie. Carax lijkt soms een beetje te verdrinken in de vorm van de musical, waardoor de inhoud niet altijd even sterk overkomt. Wat niet wilt zeggen dat de film weinig te vertellen heeft. Integendeel: ook Carax heeft een met vlagen ontwapenende film gemaakt over wat het toch is dat ons leven met de kunsten verbindt.

Adam Driver speelt een bad boy comedian die in het huwelijksbootje stapt met een operazangeres, gespeeld door Marion Cotillard. Ondanks hun turbulente relatie krijgen ze een eerste kind: Annette, een poppig en onschuldig meisje, in beeld gebracht als een grootogige, houten, geanimeerde baby. Dingen gaan fout en Adam Drivers personage is verdoemd om vol schuldgevoel zijn dochter alleen op te voeden. Annette laveert steeds tussen de twee kunstvormen die de hoofdpersonages beoefenen: soms is het een edgy komedie die de grenzen van wat kan en mag opzoekt, en soms is het een weelderige musical over verheven thema’s als leven, dood, schuld en zonde.

Het is een film om nog even op te broeden, dat zeker. Maar net als de Cousins ook eentje die je blik op het festival — en de onderwerpen die er dit jaar behandeld worden — op scherp zet. We mogen zeker weer beginnen.

Annette is later dit jaar te zien in de Nederlandse bioscopen. Voor The Story of Film: A New Generation is nog niet bekend of hij naar Nederland zal komen, maar Cousins’ Women Make Film: A New Road Movie Through Cinema (2019) is vanaf 2 september te zien.