Het nieuwe kijken #127

Ebele Wybenga over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.

Bij de aftiteling van Gladiator II keek ik gefascineerd naar het duizelingwekkende aantal namen en de gigantische variëteit aan vakmensen. Ook in tijden van AI zette regisseur Ridley Scott duizenden aan het werk. Alleen al voor de sets in Marokko waren tientallen timmermensen nodig. Het productiebudget was zo’n 250 miljoen dollar. Hoe is het mogelijk dat iedereen in zo’n gigaproductie in detail weet wat ze moeten doen?

Bij het zoeken naar behind-the-scenes-weetjes stuitte ik op een geweldige compilatievideo over Ridley Scotts werkwijze. De geridderde Engelsman die ons Alien, Blade Runner en Thelma & Louise gaf heeft een zeldzame gave. Zoals hij zelf zegt: “I can draw.”

Scott is een tekenaar, ooit afgestudeerd aan meerdere kunstacademies. Voor elke film tekent hij zelf de storyboards, die tegen de tijd dat het filmen begint zijn uitgedijd tot een soort bijbel – bij Black Hawk Down wel dertig centimeter dik. Zo ziet hij de film al voor zich voordat die er is.

Al tekenend komt hij op ideeën en met tekeningen brengt hij ze over. Set designers of special effects-specialisten begrijpen door zijn schetsen beter wat hij wil dan ooit zou kunnen met woorden.

In het begin van een project hebben zijn storyboard-tekeningen nog de luchtige helderheid van een schets van een designer of architect. Tegen de tijd dat er gedraaid kan worden heeft Scotts storyboard de gedetailleerdheid van een complex stripalbum. Hij noemt het Amerikaanse sciencefiction-striptijdschrift Heavy Metal uit de jaren zeventig als inspiratie.

‘Weg met de witte ruimte’, is zijn adagium. In het definitieve storyboard hebben de frames geen ongedefinieerde plekken meer. Ze zijn een visuele instructie met licht, schaduw, compositie, lenskeuze. Tot op het laatste moment blijft Scott bijschaven. Bij de opnames van G.I. Jane zie je hem aan Demi Moore uitleggen hoe ze die dag precies gaan filmen aan de hand van verse schetsen op fladderende velletjes. Zijn tekeningen worden door mensen met wie hij werkt liefkozend ‘Ridleygrams’ genoemd.

Ik begrijp nu waarom juist Scott in staat is op epische schaal nieuwe fantasiewerelden te creëren en verloren beschavingen tot leven te wekken. Het verrast me ook minder dat dialogen in zijn films regelmatig tweede viool spelen en soms voelen als een houterige onderbreking. Beeld vertelt, tekst is secundair. Het belangrijkste instrument van een van de grootste filmmakers ooit is simpelweg zijn tekenende hand.