The Boys, Rick and Morty en Watchmen
Anti-held

Rick and Morty
In het multiplex lijkt de superheld op dit moment het enige dat telt. Op het kleinere scherm zetten de series The Boys, Rick and Morty en Watchmen stevige vraagtekens bij de verheerlijking van almachtige wezens.
Al in de jaren tachtig probeerden schrijver Alan Moore en tekenaar David Gibbons een eind te maken aan het superheldengenre met hun stripboek Watchmen. Moore noemde de superheld destijds pervers: gekleed in een pyjama het recht in eigen hand nemen is iets voor viespeuken en fascisten. Als fans van de strip naar Moore kwamen om te zeggen dat ze zich zo konden vinden in zijn personage Rorschach, een contactgestoorde geweldenaar en Watchmen’s parodie van Batman, zei hij: “Ah, leuk. Kun je zo ver mogelijk van me vandaan blijven?”

Ook de serie The Boys, waarvan het derde seizoen deze zomer op Prime Video verscheen, wil een eind maken aan de kritiekloze verheerlijking van de superheld. In de wereld van The Boys vallen superhelden onder het beheer van multinational Vought. Dit bedrijf maakt niet alleen semi-biografische films met hun helden in de hoofdrol, met pretparken en merchandise en alles van dien, maar coördineert ook reddingsacties en soms zelfs militaire interventies. Niemand kan om Vought heen, van consumenten tot overheden, en die absolute macht maakt het bedrijf en haar helden nogal onverschillig over mensenlevens.
Wanneer de doodgewone knul Hughie zijn vriendin voor zijn neus verwoest ziet worden door de doorgesnoven, supersnelle held A-Train, zweert hij wraak op Vought. Hij komt terecht in verzetsgroep The Boys, bestaand uit door superhelden gebroken mannen en geleid door de Brit Billy Butcher (Karl Urban). Butcher is een rauwe klootzak met als levensmotto: “With great power comes the absolute certainty that you’ll turn into a right cunt.” Het bestaan van ook maar één superheld is een gevaar voor de vrijheid van mensen overal.
Het levende bewijs is Homelander, een variant op Superman. Waar in Watchmen Dr. Manhattan door zijn krachten en onsterfelijkheid zijn interesse verliest in de mensheid, is Homelander ronduit narcistisch: een held die de planeet gijzelt met zijn eindeloze honger naar erkenning en volksliefde. Antony Starr speelt Homelander als een arische charmeur, met een net niet overtuigende grijns die ieder moment om kan slaan in verontwaardiging, zelfmedelijden of woede. Hoewel de plot van de show met het seizoen rommeliger en grilliger wordt, blijft Homelander een ijzingwekkende schurk.
In tegenstelling tot de strip waarop The Boys gebaseerd is, gaat de satire van de serie steeds dieper in op machtsmisbruik in onze samenleving. Het hekelt niet alleen onze verheerlijking van het in feite fascistische idee van de superheld, maar ook de cultuur waarin zoiets kan ontstaan. Zo richt The Boys zich op onze diepgewortelde problemen met mannelijkheid, vrouwenhaat, racisme en in de gedaante van Vought zelfs op het hele kapitalistisch systeem. Waar macht is, is misbruik. Dus wat voor soort mensen wíllen tirannie? Het is daarom ironisch dat Homelander, het schrikbeeld van precies de fascistische dictatuur waar zovelen (niet bepaald) heimelijk naar verlangen, zo’n populair personage is geworden.
Met diezelfde problemen worstelt de tekenfilmserie Rick and Morty. De geniale, intergalactische reiziger Rick was nooit bedoeld als rolmodel. Hij zuipt, hij brengt zijn naïeve kleinzoon Morty constant in levensgevaar en hij gebruikt zijn nihilistische levenshouding om zijn trauma’s en gruwelijke, genocidale misdaden goed te praten. Niks doet ertoe, dus ook de levens van anderen niet.
Toen na drie seizoenen jonge, overwegend mannelijke fans iets te makkelijk wegliepen met Rick, sloeg de serie een andere richting in. Er kwamen meer vrouwen aan de schrijverstafel en Rick and Morty ging zorgvuldiger om met de macht die ‘het grootste genie in het universum’ hanteert. De aandacht verschoof van Rick, en alles waartoe hij ogenschijnlijk zonder gevolgen in staat was, naar de familie die hij met zijn leuke avontuurtjes diep beschadigde. Minder onbedoelde verheerlijking, meer kritiek. De serie is er alleen maar leuker op geworden.

De meest doordachte verkenning van de vraag ‘Wat gebeurt er als iemand absolute macht hanteert?’ is te zien in de televisieserie Watchmen, het (late) vervolg op het oorspronkelijke stripverhaal. Waar de meeste eerdere superheldenverhalen (inclusief de oorspronkelijke Watchmen) impliciet gericht waren op witte lezers en kijkers, probeert de serie te ontleden hoe het moet zijn voor minderheden, met name mensen (vrouwen) van kleur, wanneer mensen een masker opdoen om boeven in elkaar te kunnen slaan. Zwarte mensen in Amerika weten dondersgoed hoe dat is: witte mensen doen het hen al eeuwenlang aan, van achter een Klan-masker of een politie-uniform. Watchmen gaat een stap verder in de speculatie: als witte mensen deze macht ontnomen wordt, wie is dan die macht gegund? Het antwoord daarop blijkt complex.
Alle drie de series zijn het in ieder geval over één ding eens: macht corrumpeert; absolute macht corrumpeert absoluut.
The Boys (drie seizoenen) is te zien op Prime Video, Watchmen (één seizoen) op HBO Max, net als Rick and Morty, waarvan het zesde seizoen vanaf 5 september 2022 is te zien.