Ten­toon­stel­ling Garrett Bradley – Revolutions

In de eerste Europese solotentoonstelling van de Amerikaanse filmmaker en beeldend kunstenaar Garrett Bradley, nu te zien in Eye Filmmuseum, draait alles om perspectief.

Vier doeken hangen in een kruisvorm in de ruimte. Ze vertonen twaalf vignetten in zwart-wit. Twaalf taferelen, van duttende kinderen tot rolschaatsende vrouwen en een feestelijke optocht. De doeken zijn van chiffon, ragfijn en transparant, de projecties vallen er doorheen en werpen zich overlappend op de vloeren en wanden van de ruimte. Terwijl je om de beelden heenloopt, vouwen ze zich zo ook om jou.

De installatie America (2019) is het hoogtepunt van Revolutions, de eerste solotentoonstelling in Europa van de Amerikaanse documentairemaker en beeldend kunstenaar Garrett Bradley (1986). In 2023 won ze de Eye Art & Film Prize voor haar “moedige en visueel meeslepende werk, dat thema’s als racisme en uitsluiting te lijf gaat”, zoals Eye-directeur Bregtje van der Haak het destijds formuleerde. Voor haar documentaire Time (2020), over een zwarte vrouw die strijdt voor de vrijlating van haar tot zestig jaar gevangenisstraf veroordeelde man, ontving ze een Oscar-nominatie.

De expositie vertoont vier werken van de in New York geboren en tegenwoordig in New Orleans gevestigde Bradley, met weinig daar omheen. En dat is een juiste keuze. Een aanzienlijk deel van de betekenis van haar video-installaties zit in de relatie die ze aangaan met de ruimte en hoe je daar als bezoeker doorheen beweegt. Het zijn werken waar je je letterlijk en figuurlijk toe moet verhouden, die draaien om perspectief en beeldvorming en de (vaak onzichtbare) mechanismen die daaronder liggen. In haar werk ontrafelt ze die mechanismen, trekt ze uit elkaar tot aan de hoeken van de expositieruimte.

Een begeleidende wandtekst beschrijft America als een “ontbrekend visueel verslag”. In een gesprek met Huey Copeland, opgenomen in het vorig jaar verschenen boek Garrett Bradley: Devotion, vertelt ze dat het idee voor de installatie voortkwam uit de ontdekking van Lime Kiln Club Field Day, een verloren gewaande film uit 1913 met een volledig zwarte cast. Welke films, welke beelden, waren er nog meer door de kieren van de geschiedenis gevallen? Archieven zijn nooit compleet en wat bewaard blijft en wat gewist is, is ideologisch en politiek geladen; is onderdeel van een narratief.

In een van de vignetten in America scheuren twee mensen doeken. Het is een goede metafoor voor wat Bradley doet. Het scheuren van dat narratief, van de historische tijd, van mythes en beeldvorming. Wat via die scheuren naar buiten komt zijn niet zozeer vervangende beelden, maar abstractie. Want dat is wat Bradley opeist in haar werk: het abstracte, het onbepaalde. Het “onbesliste moment”, zoals fotograaf en filmmaker RaMell Ross (Nickel Boys) het noemt. Zijn werk is verwant aan dat van Bradley. Het oeuvre van beide makers is nadrukkelijk ingebed in de gemeenschappen waar ze thuis zijn. Zo ontstond AKA (2019), het eerste deel van een nog niet voltooide trilogie waarvan ook Safe (2022) deel uitmaakt, vanuit gesprekken die Bradley voerde met vrienden en bekenden, maar ook via sociale media. De vragen die ze stelde – hoe zie je jezelf, hoe denk je dat de wereld jou ziet – vormen het onderzoek van deze installatie over colorisme en de relaties tussen verschillende generaties zwarte vrouwen.

Vooral keren deze makers zich tegen het keurslijf van concrete beelden die categoriseren, in plaats van te bevrijden. In haar werk beweegt Bradley weg van het figuratieve. Haar beelden zijn poëtisch, soms surrealistisch. Ze zijn geen weergave van de realiteit (wat niet betekent dat ze zich niet nadrukkelijk verhouden tot de realiteit), maar openen de verbeelding, onttrekken zich aan eenduidige definities. In de tweekanaals-installatie a Negro, a Lim-O (2022), die ze maakte met Arthur Jafa, bestaat haar kanaal uit vormen en bewegingen waarin je slechts af en toe de vage contouren van een mens ziet. Wat makers als Bradley en Ross of een essayist als Tisa Bryant aansnijden is niet zozeer de onzichtbaarheid van zwarte mensen in films of kunst, maar juist hoe ze in heel specifieke beelden worden vastgezet.

In het werk van Bradley zijn vrijwel altijd mensen te zien, maar zelden als vormvaste figuren. Ze zijn gefragmenteerd of vervaagd, vervormd in de rimpelingen van water. In de installatie Safe hangen in verschillende hoeken van de ruimte drie schermen. Op elk daarvan is dezelfde vrouw te zien. Op één scherm rolt ze van een heuvel af, op een andere kijkt ze je recht aan, haar gezicht verdubbeld. Door de opstelling in de ruimte kun je de verschillende beelden onmogelijk tegelijk zien. En precies die onmogelijkheid om een volledig beeld te krijgen, is waar het om draait. Het is een verbeelding van hoe de mens niet gevat kan worden in enkelvoud, maar ook een illustratie van het recht om niet volledig kenbaar te zijn, om niet van buitenaf gedefinieerd te worden.

Op het derde scherm van Safe wordt wat een vast doek lijkt vloeibaar in de handen van de vrouw. De vloeibaarheid en transparantie in het werk van Bradley, maar ook de verstoringen in het beeld, de anachronismen, de geluiden die soms op de achtergrond blijven en zich soms ineens opdringen, zijn uiteindelijk allemaal onderdeel van hetzelfde. Onderdeel van de subtiele revoluties die Bradley vangt en teweegbrengt in werken als membranen. Werken die via het persoonlijke en perifere door de geschiedschrijving heen breken, die wat solide scheen doorlatend maken. Werken die zich niet vanuit één verankerd standpunt laten vatten. Die zich pas volledig ontsluiten wanneer je opstaat en in beweging komt. Wanneer je in opstand komt.

Garrett Bradley – Revolutions | 14 juni t/m 7 september 2025 | Eye Filmmuseum, Amsterdam | Naast de tentoonstelling is er een uitgebreid zaalprogramma met films en gesprekken.