Boeken: Devotion

Deze vitale, atypische auto­bio­grafie, met intrigerende beelden, essays en interviews, geeft nieuwe inzichten in de ziel en zienswijze van kunstenaar Garrett Bradley en haar spel met de tijd.

Onder een rode gloed dienen zich de contouren van een straat aan. De focus is onscherp. Bomen vormen schaduwen. Een man, diep in gedachten verzonken, leunt met zijn hand tegen een muur. Een voet, gefotografeerd in contrastrijk zwart-wit, toucheert een pluizig tapijt. In een auto vindt een uitwisseling van geld plaats. Een vrouw op de achterbank kijkt toe, evenals de chauffeur, van wie de ogen linksboven te zien zijn in de achteruitkijkspiegel.

Devotion, een oeuvreoverzicht van filmmaker, kunstenaar en fotograaf Garrett Bradley (1986, winnaar van de Eye Art & Film Prize 2023) begint met meer dan honderd stills uit haar werk, van Autumn (2001) tot Safe (2022).

Kunstcurator Ossian Ward, werkzaam bij de Londense Lisson Gallery die medeverantwoordelijk is voor de publicatie van het boek, schreef het voorwoord. Hij noemt het eerste, visuele hoofdstuk een “uitgesponnen ervaring; een stop-motion caleidoscoop van bevroren beelden”.

Sowieso is het verfrissend dat Bradley, wier boek zich laat omschrijven als een atypische autobiografie, eerst de focus legt op het visuele aspect van haar werk. De foto’s, die deel uitmaken van een groter narratief, vertellen ook stuk voor stuk een eigen verhaal. Zoals het pregnante beeld van een feestje in een achterstandswijk, met ballonnen en versieringen. Of een zwarte vrouw die op de trappen van een gerechtsgebouw een witte man aankijkt. Je kan er uren naar kijken, in wegdromen.

Bradley, die veelal films en installaties maakt over klassenverschillen, racisme en het Amerikaanse koloniale verleden, weet in haar werk steevast het momentum te vatten. Ze tovert met de tijd; zelfs in haar bevroren beelden kun je iets van beweging ontwaren. In het boek blijkt hoezeer haar films een uitvloeisel zijn van research en artistieke offers, evenals een exponent van haar identiteit, die ook altijd in ontwikkeling is. In gesprek met fotograaf Tyler Mitchell vertelt ze dat het voor haar werk belangrijk is om “deel uit te maken van de wereld, om tussen de films in écht te leven”.

Black experience
Een van Bradleys voornaamste doelen, vertelt ze in een interview met historicus Huey Copeland, is om “de black experience te herkaderen, juist door te werken in de banaliteit van alledag”. Haar omgeving – Bradley woont sinds enige tijd in New Orleans – is een wezenlijk onderdeel van haar werk. Bradley, die zichzelf omschrijft als “een zwarte feminist met een zuidelijk perspectief op de zaken” stelt in Devotion het idee van auteurscinema ter discussie. “Mijn werk is erg geregisseerd en gedicteerd door specifieke gemeenschappen en specifieke mensen.”

De kunstenaar is zich ook zeer bewust van haar rol in de filmgeschiedenis. Naast de interviews in het boek selecteerde Bradley een serie essays die belangrijk voor haar zijn. Zoals een stuk van filmcurator Ashley Clark over de zwijgende film Lime Kiln Club Field Day (1913). Het is de oudste film met een volledig zwarte cast. Clark omschrijft hoe de zwarte acteurs zich in die tijd op de set nog gewoon konden verbroederen met de witte crew. Totdat D.W. Griffith met zijn racistische The Birth of a Nation (1915) “de put vergiftigde” en de kansen voor zwarte acteurs met rasse schreden slonken.

Verderop in Devotion zet mediafilosoof Charles P. Linscott uiteen hoe jazz (net als Bradleys films) kan fungeren als een sociale kracht. Jazz is “een cruciale sociale praktijk”. Met zijn “dissonantie en luidruchtigheid” verklankt de muziek zwarte ontheemding. Linscott haakt vervolgens in op trompettist Miles Davis en zijn “esthetiek van imperfectie” en hoe je je tijdens het luisteren van Davis’ muziek bewust wordt van zijn (zwarte) lichaam. Die nadruk op het lijfelijke wordt in Devotion vaker gelegd; zo omschrijft de Amerikaans-Jamaicaanse auteur Claudia Rankine in haar stuk hoe de huidskleur van tennisser Serena Williams nog meer opviel door de “witte achtergrond van tennis”.

Wolkenpartijen
Zo ontstaan er tussen de stills, interviews en essays dwarsverbanden die leiden tot nieuwe inzichten over de modus operandi van Bradley. De essays gaan niet direct over haar, maar gunnen de lezer een kijkje in de intellectuele bagage die ze met zich mee zeult. Ook daarin staat tijd vaak centraal. Zoals in het stuk van kunsthistoricus Josie Roland Hudson over hoeveel zwarte Amerikanen dankzij hun armzalige uitgangspositie te weinig tijd hebben voor een goede nachtrust. Die pijnlijke gewaarwording, over de rol van tijd in de levens van zwarte Amerikanen, roept herinneringen op aan Bradleys voor een Oscar genomineerde documentaire Time (2020), over een man die 21 jaar in de gevangenis zat vanwege een roofoverval.

De Haïtiaans-Amerikaanse schrijver Doreen St. Félix constateert in Devotion dat die film een “bijzondere discrepantie weergeeft tussen tijd op de klok en tijd in de geest”. Dat is belangrijk, stipuleert ze: “Tijd in de geest sorteert een dekoloniserend effect; in de geest kan de tijdsstroom tijdelijk gebroken worden.” In die zin gaat het werk van Bradley ook in hoge mate over zelfbeschikking en het hebben van controle over elke seconde van je leven. Het is geen verrassing dat in veel van Bradleys films wolkenpartijen de revue passeren. In het luchtledige staren vereist geduld. Daar heb je minuten, zo niet uren, voor nodig.

Devotion Garrett Bradley | 2024, The MIT Press | 376 pagina’s | €25,- (hardcover)