De 18de Filmbonzen Top 20

Welke bobo’s, acteurs en filmmakers zijn de smaakmakers van de Nederlandse film­industrie? De selectie van Het Parool en de Filmkrant, met veel meer mannen dan vrouwen en schrikbarend weinig kleur.

Door Jan Pieter Ekker en Dana Linssen

1 Sandra den Hamer
Directeur EYE Filmmuseum
Sandra den Hamer laat haar stem horen waar ze maar kan; ze ondertekende een brief waarin werd aangedrongen op een vrouwelijke burgemeester voor Amsterdam; ook na de opening van de Noord/Zuidlijn blijft ze lobbyen voor een voetgangerspassage onder het IJ. Onder leiding van Den Hamer is EYE uitgegroeid tot een instituut van jewelste. EYE speelt een belangrijke rol op het gebied van filmrestauratie, filmonderzoek en filmeducatie. Afgelopen zomer was er een groot retrospectief van alleskunner Alex van Warmerdam, op het jaarlijkse filmbal gaf een jury van zwaargewichten, onder leiding van Den Hamer, de EYE Art & Film Prize (25.000 pond) aan de Belgisch-Mexicaanse kunstenaar Francis Alÿs. EYE International selecteerde Bankier van het verzet als Nederlandse inzending voor de Oscar voor beste niet-Engelstalige film. Het is niet onopgemerkt gebleven. Op het Internationaal Filmfestival Assen kreeg Den Hamer dit voorjaar uit handen van Commissaris van de Koning Jetta Klijnsma de IFA Trofee, die jaarlijks wordt uitgereikt aan een vrouw die zich verdienstelijk heeft gemaakt in de filmsector. ‘Wat heb jij deze prijs verdiend. Sandra den Hamer heeft een staat van dienst om u tegen te zeggen,’ aldus Klijnsma.

2 Doreen Boonekamp
Directeur Nederlands Filmfonds
Het Filmfonds is met een budget van 48,9 miljoen euro de belangrijkste financier van Nederlandse films en documentaires; als Doreen Boonekamp en haar consulenten het niet in je film zien zitten, kun je het wel vergeten. Wat ze ook doet, er wordt altijd gemord. De afgelopen editie waren er opnieuw geen Nederlandse films te zien op het festival van Cannes, het belangrijkste podium voor de kunstzinnige film. Met de Nederlandse publieksfilms gaat het ook niet bijster goed; vooral Redbad, waarvan veel werd verwacht, was een enorme tegenvaller. Koren op de molen van de website Afdeling Filmzaken — een van de vele luizen in de pels van het fonds — die concludeerde dat ‘een inhoudelijke goedkeuring van het filmfonds geen garantie is voor een volle zaal’.
Volgend jaar zit Boonekamps maximale termijn bij het Filmfonds erop. Op de valreep kondigde de directeur aan iets te willen doen aan het gebrek aan diversiteit in de Nederlandse filmwereld. Het leverde haar de hoon op van regisseur Martin Koolhoven: “De Nederlandse film is diverser dan het fonds zelf. De Nederlandse cultuurfondsen moeten eerst zelf diverser worden als zij bij makers pluriformiteit willen afdwingen.”

3 Ingrid van Engelshoven
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Ingrid van Engelshoven (D66) werd binnen een mum van tijd geroemd als ‘minister met kennis, kunde, realiteitszin en visie’, een verademing in een kabinet met ministers die cultuur een hobby noemen en het Concertgebouw alleen kennen omdat de begrafenisdienst voor de Amsterdamse burgemeester Van der Laan er plaatsvond. Van Engelshoven, die op Film by the Sea de Grand Acting Award uitreikte aan de Italiaanse filmdiva Sophia Loren, neemt iedere gelegenheid te baat om duidelijk te maken dat dit kabinet kunst en cultuur wél belangrijk vindt en er ook in wil investeren. Ze maakt zich hard voor een ‘Fair Practice Code’, ‘zodat alles wat kostbaar is, kan blijven voortbestaan’. Met de filmbranche heeft ze afspraken gemaakt om de productie van de Nederlandse film te bevorderen: in ruil voor een laag btw-tarief op bioscoopkaartjes steken de filmdistributeurs en bioscoopexploitanten meer geld in de productie van Nederlandse publieksfilms. “Door deze afspraken hoop ik het filmklimaat in Nederland te versterken waarbinnen ruimte blijft voor publieksfilms en artistieke films. Ik zet in op kwaliteit, zodat we kunnen blijven genieten van onderscheidende en herkenbare films van eigen bodem.”

4 Lauge Nielsen
Directeur Pathé Nederland
Lauge Nielsen werd begin dit jaar onderscheiden met de Jan Nijland Zilveren Roos, nadat hij na 21 jaar afscheid had genomen als managing director van Pathé Nederland, de grootste bioscoopketen van Nederland — hij werd opgevolgd door Dertje Meijer, voorheen algemeen directeur van Havenbedrijf Amsterdam. In april keerde Nielsen, die als adviseur aan Pathé verbonden was gebleven, zeer verrassend terug, nadat Meijer en financieel directeur Edwin Slutter op non-actief waren gesteld door de eigenaar van Pathé, de Franse familie Seydoux (de twee zouden een miljoen euro hebben overgemaakt naar een phishing mail ‘van het Franse hoofdkantoor’). Nu is Nielsen weer het vertrouwde, onverstoorbare rustpunt in een branche in beweging. Hij lijkt zich nauwelijks druk te maken over de toenemende concurrentie; bang dat Netflix de branche zal opblazen is hij evenmin. “De beleving in de bioscoop is toch anders.”

5 Bero Beyer
Directeur International Film Festival Rotterdam
Voormalig filmproducent Bero Beyer zet het IFFR steeds meer naar zijn hand; hij benoemde met Marjan van der Haar een nieuwe zakelijk directeur, haalde de banden met de Nederlandse distributeurs aan, en maakte de programma-indeling overzichtelijker — al blijft de kans klein dat bezoekers het verschil zien tussen Voices, Perspectives, Signatures en Deep Focus. De daadkracht van Beyer — die in NRC een ‘soort Obama’ werd genoemd, ‘een insider in de filmwereld, charmant, open, enthousiast, goedlachs, met flux de bouche’ — is ook buiten de landsgrenzen opgemerkt: hij was een serieuze kandidaat voor de Berlinale, maar het nóg gerenommeerdere, grotere filmfestival van Berlijn stelde ten langen leste Carlo Chatrian en Mariette Rissenbeek aan.

6 Paul Verhoeven
Filmmaker
De eerste still van zijn nieuwste film zorgde onlangs al voor ophef, terwijl er helemaal niks aanstootgevends op te zien was. De 80-jarige Paul Verhoeven is nu eenmaal ‘hot’ sinds hij het in 2016 met Elle tot de Gouden Palm-competitie van het festival van Cannes schopte. De opnamen van de opvolger, Benedetta, zijn inmiddels in volle gang in Umbrië. Het is een verfilming van Judith C. Browns boek Immodest Acts: The Life of a Lesbian Nun in Renaissance Italy, over de 17e-eeuwse lesbische non Benedetta Carlini. De hoofdrollen van de Frans-Nederlandse coproductie (Frans van Gestels Topkapi Films is de Nederlandse coproducent) worden gespeeld door Virginie Efira, Charlotte Rampling en Lambert Wilson. Als alles volgens planning verloopt, is de film klaar voor de volgende editie van Cannes. Opwinding verzekerd: “Ik ga geen bewuste link leggen naar zaken als #MeToo en Trump, maar ik vertel het verhaal natuurlijk wel door mijn eigen filter.” Het Filmfonds draagt 250.000 euro bij en heeft inmiddels ook al geld toegekend voor de ontwikkeling van Verhoevens volgende project: Het geheim van een goed huwelijk, een kleine, Nederlandstalige film naar een scenario van Robert Alberdingk Thijm.

7 Alex en Marc van Warmerdam
Scenarist/regisseur en producent
Afgelopen zomer had alleskunner Alex van Warmerdam in EYE een alom geroemde tentoonstelling waarin de nadruk lag op zijn beeldende kunst en filmoeuvre. Ondertussen werkte hij aan zijn eerste schilderijententoonstelling, bij de Amsterdamse galerie Grimm, en was hij met editor Job ter Burg bezig met de hermontage van Grimm, zijn film met Jacob Derwig en Halina Reijn uit 2003. Broer Marc trof tegelijkertijd de voorbereidingen voor Alex’ volgende film (werktitel: Nummer Tien). Het was de bedoeling dat de film klaar zou zijn voor het volgende festival van Cannes. Omdat de Duitse deelstaat Thüringen de subsidieaanvraag heeft afgewezen, zijn de opnamen echter een jaar doorgeschoven. Marc van Warmerdam, die tevens coproducent is van films als Donbass van Sergei Loznitsa en Angel van Koen Mortier, liet ook van zich horen toen Eric Wiebes in Zomergasten kunst wegzette als hobby waarvoor de regering geen subsidie zou moeten uitrekken. Hij twitterde direct dat diens keuzefilm De Noorderlingen ook ‘zwaar gesubsidieerd’ was. #zijlstrarevisited

8 Willem Pruijssers
CEO Dutch FilmWorks
Dutch FilmWorks, de grootste onafhankelijke filmdistributeur in de Benelux op gebied van bioscoop, home entertainment, Video On Demand en Pay TV, bracht het afgelopen jaar onder meer De Matchmaker, de gedramatiseerde natuurfilm Wild en Joram Lürsens Bankier van het verzet uit, met bijna 400.000 bezoekers de best bezochte Nederlandse film van dit jaar, met 12 nominaties de grote favoriet bij de Gouden Kalveren én de Nederlandse inzending voor beste niet-Engelstalige film. Vanaf vorige week wordt Bankier van het verzet wereldwijd gestreamd door Netflix. Later dit jaar staat All You Need Is Love nog op de rol, de door Job Gosschalk geïnitieerde kerst-feelgoodfilm van regisseur Will Koopman. De filmdistributeur haalde het afgelopen jaar ook het nieuws doordat het individuele, illegale downloaders van hun in Amsterdam opgenomen bioscoopsucces The Hitman’s Bodyguard een schadeclaim van 150 euro wilde sturen. Door het illegale downloaden en streamen zegt Pruijssers jaarlijks tientallen miljoenen euro’s mis te lopen. “Het is gewoon ordinair jatten.”

9 Jules van den Steenhoven en Sytze van der Laan
Initiatiefnemers/bestuurders Dutch Academy For Film
Omdat er altijd gedoe was met eigenzinnige jury’s worden de nominaties en winnaars van de Gouden Kalveren voor speelfilms en lange documentaires sinds 2015 bepaald door de 397 stemgerechtigde leden van de Dutch Academy For Film (DAFF). Maar er is nog altijd gedoe. Ruim voordat zijn epische Redbad flopte in de bioscopen, stelde regisseur Roel Reiné in een boze open brief dat het merendeel van de DAFF-stemmers publieksfilms structureel negeert. “Toen ik mijn Kalf-nominatie kreeg voor The Delivery zat er een boe-roeper in het publiek, een beroemde collega-regisseur,” schreef Reiné onder meer. Het stak hem ook dat ‘producent Marc van Warmerdam in DWDD zei dat hij niet eens de moeite had genomen Michiel de Ruyter te bekijken voor zijn selectie van de Kalveren, waarbij instemmend geknikt werd door zijn andere collega’s.” Reiné pleit ervoor dat er voortaan drie Kalveren worden uitgereikt: eentje voor de beste auteursfilm, eentje voor de beste kinderfilm en eentje voor de beste publieksfilm. “De uitreiking van de Kalveren moet weer een publieksspektakel worden. Ik ben bang dat de Nederlandse filmindustrie nu steeds dieper zakt en in de schaduw zal staan van onze omringende landen.”

10 Frans van Gestel
Producent-directeur Topkapi Films
Topkapi Films scoorde het afgelopen jaar vooral als coproducent van Girl, het speelfilmdebuut van Lukas Dhont, dat op het festival van Cannes werd overladen met lof én prijzen, op de shortlist van de European Film Awards staat en de Belgische inzending is voor de Oscar voor beste niet-Engelstalige film. De vooruitzichten zijn ook goed: inmiddels zijn de opnamen begonnen van Bumperkleef, een actiethriller van Lodewijk Crijns met Jeroen Spitzenberger en Anniek Pheifer in de hoofdrollen, en Benedetta, de nieuwe film van Paul Verhoeven, waarvan het in Amsterdam gevestigde Topkapi de Nederlandse coproducent is. De opnamen van een ander prestigieus Topkapi-project zijn inmiddels afgerond: Instinct, het speelfilmdebuut van actrice/schrijfster Halina Reijn, met Carice van Houten en Marwan Kenzari in de hoofdrollen. Er wordt gehoopt op een wereldpremière in Cannes.

11 Pim Hermeling
Directeur September Film
De Topkapi-productie Gek van Oranje was een zeperd van jewelste, toch blijft distributeur September Film focussen op Nederlands product. Dit najaar brengt September Michiel van Erps Niemand in de stad uit, de openingsfilm van het Nederlands Film Festival, Johan Timmers jeugdfilm Vechtmeisje en Heinz, Piet Kroons animatiefilm over de stripkat die jarenlang in Het Parool stond. Volgend jaar staan onder meer Shit Happens van Anna van der Heide, De beentjes van Sint Hildegard van Johan Nijenhuis, met Herman Finkers in de hoofdrol, en Halina Reijns speelfilmdebuut Instinct op de rol. Hermeling was mede-initiatiefnemer van het online-platform Cinemember, ‘de grootste quality film collection van Nederland en België’, en voegde een sales-tak toe aan zijn bedrijf, Nine Film, dat onder meer de nieuwe, nog naamloze film van Alex van Warmerdam internationaal gaat verkopen.

12 Martin Koolhoven
Regisseur, scenarist en producent
Zijn claim to fame Brimstone dateert alweer van 2016, maar Martin Koolhoven blijft voortdurend in het nieuws. In het VPRO-televisieprogramma De kijk van Koolhoven zal hij vanaf vrijdag 5 oktober op typisch aanstekelijke manier zijn favoriete filmmakers en films bespreken én analyseren; op het Nederlands Film Festival geeft hij een masterclass. Koolhoven twittert over duizend-en-een onderwerpen; hij gaat er met gestrekt been in als iemand stelt dat een homo­seksueel alleen door een homoseksueel kan worden gespeeld en deinst er niet voor terug het Filmfonds op de vingers te tikken als dat met veel poeha laat weten het gebrek aan diversiteit in de Nederlandse filmwereld te gaan aanpakken. “Er werken daar ook alleen maar 41 roomblanke medewerkers.” Die 41 roomblanke medewerkers beslissen ook over zijn nieuwste project: Batavia, ‘een spannende, sexy thriller, met femmes fatales, duivelse verraders, corrupte politie en imperfecte helden’ over de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië na de Tweede Wereldoorlog.

13 Esmé Lammers en Dick Maas
Beiden regisseur/scenarist
Soof 2-regisseur Esmé Lammers won een rechtszaak tegen de producenten van haar kaskraker, die 900.000 bezoekers naar de Nederlandse bioscopen trok en zo’n 8 miljoen euro opbracht. Ze vond haar royaltyvergoeding van 7 procent niet voldoende. En kreeg gelijk: de producenten, die 50 procent van de royaltyvergoeding ontvingen, werden gedwongen om 12 procent aan Lammers af te dragen. Lammers is oprichter en eindredacteur van Afdeling Filmzaken, een site die informeert over de veranderende filmpraktijk en wil bijdragen aan een zelfbewuste filmsector, en dit voorjaar door het Netwerk Scenarioschrijvers werd onderscheiden met de Zilveren Pen. Ook haar partner Dick Maas zet zich in voor een zelfbewuste filmsector, middels Twitter en een column in Het Parool. Toen hij aan de slag ging bij de Amsterdamse krant moest Maas beloven dat hij op positieve wijze het wel en wee van de Nederlandse film zou belichten. En dat hij niet te veel over het Filmfonds zou schrijven. “Maar nood breekt wetten. Het is helaas nu eenmaal zo dat de Nederlandse film in een diep dal zit en dat het Filmfonds daar een van de belangrijkste oorzaken van is”.

14 Barry Atsma
Acteur
Bankier van het verzet maakt kans op twaalf Gouden Kalveren — een record. Het drama over verzetsheld Walraven ‘Wally’ van Hall is genomineerd voor het Kalf voor de beste film en de Publieksprijs, Joram Lürsen is genomineerd voor beste regie. Het camerawerk is genomineerd, het scenario, de montage, de muziek, het sounddesign en het production design. Fockeline Ouwerkerk is genomineerd voor beste vrouwelijke bijrol; Pierre Bokma voor beste mannelijke bijrol, en Jacob Derwig is genomineerd als beste acteur. Alleen hoofdrolspeler Barry Atsma maakt geen kans op een Kalf. Atsma heeft waarschijnlijk wel wat anders aan zijn hoofd; samen met Noortje Herlaar verwachtte hij een ‘klein wondertje’ (op Instagram toonde het acteurskoppel de babyspulletjes waarmee ze zijn overspoeld). Hij is ook te zien in de Nederlandse krimiserie Klem, de BBC-advocatenserie The Split, de Amerikaanse scifi-serie The Rook en in de Duitse bankiersserie Bad Banks — in het Duits én nagesynchroniseerd in het Nederlands.

15 Carice van Houten
Actrice
Lange tijd was het belangrijk nieuws als Carice van Houten haar benedenhuis in hartje Amsterdam te koop zette, een foto van baby Monte deelde, of met vriend Guy Pearce op een première verscheen. Maar intussen acteert ze ook weer. Van Houten, internationaal doorgebroken door haar rol van Meli­sandre in de hitserie Game of Thrones, is te zien in Brian De Palma’s thriller Domino, in de Amerikaanse thriller I Am Not a Bird en in de boekverfilming The Glass Room van de Tsjech Julius Sevcík. In de Britse thrillerserie Temple speelt ze een medisch onderzoeker met schuldgevoelens; in Instinct van hartsvriendin Halina Reijn is ze een psychologe in een tbs-kliniek, die valt voor serieverkrachter Idris (Marwan Kenzari). Reijn is enthousiast: “Carice en Marwan hebben een ongelofelijk sterke chemie. Het zijn twee magi­strale acteurs die zich de laatste jaren in het buitenland hebben ontwikkeld en ik ben trots en dankbaar dat zij in mijn eerste film spelen.”

16 Marina Blok
Eindredacteur NTR
Speelfilms als In Blue (6 Gouden Kalf-nominaties), de Telefilm Billy (1) en Het leven is vurrukkulluk (0) zijn tot stand gekomen met steun van de NTR en eindredacteur drama Marina Blok. Hetzelfde geldt voor het één week voor het Nederlands Film Festival uitgebrachte Catacombe, een drama over gokschulden en matchfixing in de voetbalwereld van Victor D. Ponten, die in 2011 debuteerde met het veelgeprezen Rabat. Blok is ook de drijvende kracht achter Kort!, een serie korte films die jaarlijks wordt gemaakt voor televisie. Een van de Kortjes die op het filmfestival in première gaan, de animatiefilm Emily van Marlies van der Wel, is de Nederlandse inzending voor de Oscar voor beste korte film. De nieuwe One Night Stands, een ander talentontwikkelingsprogramma, in samenwerking met de VPRO en BNNVARA, verraden ook een fijne neus voor talent: Free Fight van Sven Bresser én Tom Adelaar van Gonzalo Fernandez zijn beide genomineerd voor een Gouden Kalf.

17 Silvia van der Heiden
Directeur Nederlands Film Festival
Na een ellenlange zoektocht en een editie met een interim-directeur werd afgelopen voorjaar Silvia van der Heiden aangesteld als algemeen directeur van het Nederlands Film Festival. Het was — en dat is een understatement — een grote verrassing, maar volgens bestuursvoorzitter Ruurd Bierman brengt Van der Heiden, die sinds 2008 deel uitmaakte van het Management Team van de VPRO, “niet alleen veel kennis mee over de grote veranderingen waarmee de Nederlandse filmsector wordt geconfronteerd, maar ook de ervaring hoe je als organisatie daarop inspeelt.” “Dat maakt haar bij uitstek geschikt om leiding te geven aan het festival, in zijn verdere ontwikkeling als showcase voor de Nederlandse producties en als supporter van een industrie die relevant wil blijven.” De eerste wapenfeiten: het kalfje in het festivallogo kreeg een andere look en het contract met koffiemerk L’OR werd verlengd, de hoofdsponsor van het Gouden Kalveren Gala.

18 Orwa Nyrabia
Directeur International Documentary Film Festival amsterdam
De in Syrië geboren Orwa Nyrabia is de opvolger van Ally Derks, de oprichter van IDFA die in 2016 na 30 jaar haar vertrek aankondigde, en ook een beetje van Barbara Visser, die in 2017 als interim-artistiek directeur verantwoordelijk was voor het festivalprogramma. Bij zijn aanstelling vertelde Nyrabia dat hij door de jaren heen ook aardig wat Nederlandse films heeft gezien. “In Damascus zat tot 2011 een heel actief Nederlands centrum, dat films en documentaires vertoonde. (…) Er komen grote filmmakers uit dit land: Johan van der Keuken heeft mijn kijk op film zeer beïnvloed. Ik volg regisseurs als Ester Gould, Aliona van der Horst, Coco Schrijber, John Appel, Heddy Honigmann… Nederlandse filmmakers pushen IDFA en IDFA pusht de Nederlandse makers. Dat blijft zo, natuurlijk.”

19 Matthijs van Nieuwkerk
Presentator De Wereld Draait Door
Tijdens de eeuwigdurende zomerstop van De Wereld Draait Door presenteerde Matthijs van Nieuwkerk een nieuw boekenprogramma, en hij schijnt, zoals iedereen bij de Publieke Omroep, ook aan een nieuw reisprogramma te werken. Een filmprogramma staat helaas niet op de rol, maar het ligt in de lijn der verwachtingen dat Van Nieuwkerk vanaf 24 september, als DWDD eindelijk terugkeert in de vroege vooravond, weer de loper zal uitrollen voor acteurs, actrices en een enkele regisseur om hun nieuwste productie te promoten (al dan niet in een filmpitch van 30 seconden). Zoals tafeldame Halina Reijn alle ruimte zal krijgen om haar speelfilmdebuut Instinct aan te prijzen. “Aan tafel!”

20 Roel Reiné
Regisseur Redbad
Zestien jaar geleden verhuisde Roel Reiné naar Hollywood, waar hij doorbrak met relatief goedkope actiefilms. Drie jaar geleden keerde hij terug om het historische epos Michiel de Ruyter te maken. Het werd een grote hit; het spektakelstuk trok meer dan 800.000 bezoekers en bracht ruim 5,7 miljoen euro op. Vervolgens zette hij zich aan Redbad, een nóg duurder epos (budget: 8 miljoen euro), dat in álle opzichten ‘een grote stap voorwaarts’ had moeten worden. Dat werd het niet. De film flopte finaal, er kwamen nog geen 40.000 bezoekers. ‘De grootste filmflop uit de Nederlandse filmgeschiedenis’, kopte Algemeen Dagblad. Bij de Gouden Kalf-nominaties werd Redbad genegeerd, zelfs bij de technische onderdelen. Dat had Reiné al zien aankomen; voordat zijn film in première ging spuwde hij zijn gal dat er in Nederland altijd al is neergekeken op ‘niet-artistieke films’. Zijn volgende project is weer in Hollywood; Reiné gaat twee afleveringen regisseren van de nieuwe Netflix-serie Wu Assassins.